Þjóðólfur - 12.12.1902, Blaðsíða 2

198
margskipt með girðingum, svo alltverður
notað á hagkvæmasta hátt.
Aðalorsakir þess, hve lítið hér hefur
á síðari árum verið gert að girðingum,
eru:
1. Fátækt.
2. Skortur á hagkvæmu girðingarefui.
3. Víðátta og strjálbyggð landsins.
Venjan (lenzkan) gerir nokkuð um; menn
finna síður til vöntunar þess, sem þeir
varla þekkja.
En eigi landbúnaði vorum nokkurra
verulegra framfara að verða auðið, verð-
um vér að fara að sinna girðingunum.
Veruleg r æ k t u n getur ekki þrifizt, nema
á góðri jörð.
í fyrsta lagi verðum vér að fá girðingar
um túnin og ræktunarhæft land áfast
eða í nánd við þau.
I öðru lagi um góð, grasgefin engi.
í þriðja lagi (eða því næst) um beit-
arlandsspildu fyrir kýr og brúkunar-
hross, og í 4. lagi fyrir nytkaðar ær, til
að komast hjá yfirsetu eða smölun.
Algirt lönd, einkum í þröngbýli, er
í þessu efni takmarkið.
En vandinn er, að ryðja hindrununum
úr vegi.
1. er fátsektin, ill viðfangs, eins og
vant er, greyið.
Manni verður fyrst fyrir að lítatil eig-
enda jarðanna. Nærri liggur að ætla
eigendunum rikasta hvöt til þess, að a 11 k a
verð eignar sinnar. Gagnlegar girðing-
ar mundu stórum auka verðmæti hverrar
jarðar. Svari nokkur jarðabót kostnaði,
þá er víst, að góð, fullgerð girðing borg-
ar sig.
Fyrir hverja jörð, þar sem t. d. tún-
in væru fullgirt með varanlegri girð-
ingu (járngirðingu), mundi hverjum leigj-
anda þykja tilvinnandi, að gjalda þeim
mun meira eptirgjald, sem næmi vöxtum
af' verði girðingarinnar, og annast við-
hald hennar.
Verði það viðurkennt — sem má álíta
ómótmælanlegt — að landgirðingar séu
frumskilyrði fyrir ræktun landsins =
landbúnaðarframförum, hljóta slíkar girð-
ingar að álítast þjóðarnauðsyn. Og
er þá ekki leyfilegt, óhjákvæmilegt,
að gera eigendum jarða að s k y 1 d u,
lagaskyldu, að koma upp nauðsynlegum
girðingum á jörðum sínum ?
Ættu þeir aðgang að fé (= láni með
aðgengilegum kjörum), gæti það létt þeim
þessa skyldu. Veðdeildin og Ræktunar-
sjóðurinn, bæði efld og aukin, gætu gert
byrjunina.
Annað meðal sé eg ekki hendi nær, til
að hnekkja þessari tálmun, fátæktinni.
2. Hagkvæmt girðingarefni
heíúr skort hér tilfinnanlega.
Grjótgirðingar eru seingerðar og kostn-
aðarsamar, og efni í þær auk þess víða
lítt eða ekki fáanlegt. Moldargirðingar
eínnig of kostnaðarsamar og endingarlitl-
ar, og veita ekki áreiðanlega vörn.
Annað efni höfum vér naumast haft
um að velja, þar til nú að járngirðing-
arnar eru komnar tíl sögunnar. Þær eru
miklu ódýrari en hinar, og þó fullt eins
góðar að endingu og varnargildi.
Ókosturinn er, að efnið verður að kaupa
fyrir útborinn eyri — út úr landinu, allt
til þess tíma, að vér fáum jámiðnað innan-
lands.
En þess getur orðið langt að bíða —
oflangt fyrir landbúnaðinn. Girðinga-
verkið verður að fara að byrja, og það
alvarlega.
3. Víðátta landsins og strjál-
byggð verður lengi til tálmunar því —
eins og fleiri umbótum — að löndin verði
algirt; jarðalöndin eru víða svo geysistór,
að torvelt mundi að girða þau að öllu.
En víða hagar svo til, að vötn (sjór, ár,
gil, stöðuvötn, sýki) eða klettar gætu hjálp-
að til að afgirða minni hluta úr jarðar-
landi til að geyma í búpening; en tún og
engi er sjálfsagt að girða að fullu.
Samlæg tún kann sumstaðar að mega
girða í félagií sama er uin engi og enda
beitarspildur, þar sem þéttbýlt er, og grann-
ar eiga hægt til samnota.
Þegar farið verður að nota hesta meira
til vinnu — daglegrar vinnu, fyrir dráttar-
færum — væri hagkvæmt að hafa girð-
ingu fyrir þá, eigi langt frá bænum. Það
er óþægilegt að þurfa að gefa út hálfan
eða heilan dag til að leita þeirra upp um
fjöll og hálsa í hvert sinn, sem á að
spenna þá fyrir plóginn.
Girðingarnar verða að koma,
til að greiða 1 a n db ún a ð arf ram-
förunum veg.
B. B.
Leiðarljós við ísland.
1.
Ljósið er jafngamalt heiminum. Það
er uppspretta og viðhald ltfsins, og án
þess væri tilveran ómöguleg; það hefur
verið elskað á öllum tímum, jafnt af
konungum sem kotungum, rlkum sem fá-
tækum, og þrá eptir meira ljósi hefur
ætíð haldist jafnung meðal mannkynsins,
en farið vaxandi samfara menntun og
menningu.
Margar þjóðir hafa, allt fram áþennan
dag, verið að auka ljósmagn sitt. Þær
hafa lagt þúsundir og aptur þúsundir króna
í það, að gera Ijósið að verkfæri í hendi
sinni, til viðhalds og eflingar lífinu, og
greiða fyrir samgöngum bæði á sjó og
landi. Eptir því sem atvinnuvegirnir hafa
orðið meiri og fullkomnari, eptir þvl hef-
ur meira ljós verið framleitt þeim tilstyrkt-
ar; þannig hefúr það verið, og svo mun
verða, að eptir því sem framför og menn-
ing vex á meðal þjóðanna, að sama skapi
vaxa kröfurnar eptir meira Ijósi.
Við Islendingar erum hér aptarlega í
röðinni, með þetta sem annað; við stönd-
um jafnt að vígi frá forsjónarinnar hendi,
sem aðrar þjóðir, að því leyti að hún
lætur sína sól og aðra lýsandi himinhnetti
upprenna yfir oss sem öðrum, þótt mað-
ur jafnframt verði að játa, að Ijósinu sé
dálítið óþægilegar skipt milli sumars og
veturs fyrir oss, en þá sem nær búa miðju
hnattarins. Þessi óbreytanlega niðurröðun
náttúrunnar verður þess valdandi, að við
hljótum meir en margir aðrir, að sjá hve
nytsamt og gagnlegt Ijósið er, og ekki
sízt sjómennirnir, sem einna mest verða
fyrir áhrifum af »makt myrkranna«.
Eins og yfirskript þessarar greinar bendir
til, vil eg að eins fara fáum orðum um
þörfina fyrir fleiri leiðarljós, til leiðbein-
ingar sjófarendum við Island, og í sam-
bandi við það sýna fram á, hvernigþeim
skyldi haga með tilliti til efnahags okkar
og þarfa. Það sem knýr mig til að hreyfa
þessu máli er það, að eg sjálfur hef orðið
var við, og af samtali við reynda og
greinda sjómenn betur og betur sannfærzt
um, að ástandinu hér við land er í þessu
efni mjög ábótavant, þótt jafnframt sé
augljós vanmátturinn til að bæta úr því.
Að skipstjórarnir finni mest hvar skór-
inn kreppir, hvað þessu viðríkur, er mjög
eðlilegt, enda hefur félag þeirra hér í
Rvík o. fl. haft slík mál til umræðu, og
jafnvel sent áskorun til æðri staða um
umbætur í þessa átt.
Sama átti sér stað nú fyrir nokkru síð-
an, að ísl. útgerðarmenn í Kaupmanna-
höfn sendu beiðni til þingsins, um meira
ljós eða fleiri vita við Island, að þeir fengu
enga áheyrn, þingið gat ekki tekið beiðni
þeirra til greina.
Allir verða að játa, að það er dýrt
fyrir okkar fátæka og afskekkta land, að
byggja leiðarljós, sem getur fullnægt þörf-
um og kröfum nútímans, en það getur
líka orðið dýrt að láta það vera í sama
ástandi og það er nú, því strendur Is-
lands eru svo stórar og hættulegar, að
stór þörf væri á að bæta eitthvað úr
vandræðum þeim, sem stafa af vitaleysi, þó
sérstaklega fyrir Suðurströndinni, því bæði
er það, að hún er mjög hættuleg, og að
öðru leyti er þar fyrir framan þjóðbraut
fyrir allar skipaferðir og samgöngur til
landsins.
Það er satt, að manni er dimmt fyrir
augum, þegar maður kemur úr mikilli
birtu í myrkur. Þeir sem einna bezt verða
varir við það, eru sjófarendur, sem koma
frá útlöndum hingað til landsins, því það
má heita, að á veturna sé það bæði köld
og dimm aðkoma, sem móðir vor jörð
veitir bæði sonum sfnum og öðrum, er
henn*r vitja, enda virðist, sem skáldið
hafi tekið þessa hendingu: »Móðir vor
jörð, sem myrkrið og helkuldinn þjá-
ir«, út úr hjarta sjómannsins, því það er
hann, sem mest allra landsins barna verð-
ur var við hin hörðu kjör, sem það hef-
ur að bjóða.
Norðmenn eru fyrirmyndarþjóð. Is-
lendingum stendur næst að hafa þá til
eptirbreytni í öllum greinum. En hversu
stór er ekki mismunurinn milli þeirra og
okkar? Hann er mjög mikill. Ef við að
eins lítum til þess, hve mikið þeir upp-
lýsa strendur sínar fyrir siglingar og sam-
göngur, þá sjáum við strax, hve geysilangt
við stöndum að baki þeim í þessari grein,
þvf þeir hafa 615 vita alls, og þar aferu
140 stórir vitar, sem er þannig niðurrað-
að eptir allri Noregsströnd frá norðri til
suðurs, að venjulega sjást 3 vitar í einu.
Maður getur þessvegna hvergi siglt upp
að Noregsströndum, og jafnvel ekki nein-
staðar í hinum menntaða heimi, að á
hinum dimmu nóttum sé manni ekki leið-
beint með skínandi Ijósum. En hér er
öðru máli að gegna, hér er öll suðurströnd
landsins eitt kolsvart flæmi, eitt voðalegt
ginnungagap, sem sí og æ stendur ógn-
andi fyrir hugskoti farmannsins á ferðum
sínum á vetrum fyrir sunnan ísland.
Hér eru auðvitað leiðarljós, þar sem
bæði er Reykjaness- og Skagavitinn og
nokkur önnur smáljósker. En þau eru
öll að eins til þess, að gera innsigling-
una greiðari inn á Faxaflóa og hafn-
anna þar innar af, og hafa því ekki neitt
verulegt gildi, þegar talað er um leiðar-
Ijós upp að landinu frá útlöndum, eða
því svæði, sem fiskiveiðar eru mest stund-
aðar að vetrinum til.
Við erum eyjarskeggjar, við verðum að
fá flest.ar nauðsynjar vorar yfir sjó, og þar
að auki er annar aðalatvinnuvegur okkar,
sjómennska (fiskiveiðar). Það er því kær-
leiksverk, að styrkja þessar atvinnugreinir,
með því að gera þær greiðari og betri
með fleiri leiðarljósum, og koma þannig,
ef hægt er, í veg fyrir, að máttarstólparn-
ir undir Islands velmegun, sjófarendumir,
verði ekki fyrir lff- eða eignamissi.
Ar eru brúaðar á landi til að gera sam-
göngurnar sem greiðastar, og er það lofs-
vert og gott, en hér er stærsta áin óbrú-
uð, sem tengir saman land og sjó, þetta
bil, sem er það hættulegasta fyrir sjó-
manninn; hér eru engar brýr,— hérvant-
ar vita, sem leiðbeinir.
Mattk. Þórðarson.
Fólkseklan á íslandi.
Með þessari fyrirsögn birtist grein í
Berlingatíðindunum dönsku 16. okt. síðastl.
Höf. kallar sig S. P. Með þvf að grein
þessi er að ýmsu leyti eptirtektaverð og
skynsamlega rituð, birttim vér aðalefni
hennar. Þar segir meðal annars svo:
„Á síðari árum hefur ísland og þróunar-
skilyrði þess vakið miklu meiri eptirtekt
en fyr. Vér lásum nýlega í amerfsku
tfmariti glæsilega lýsingu af náttúrufegurð
landsins, og þar var því spáð, að innan
fárra áratuga mundi ísland verða fjöl-
sóttasta ferðamannalandið í Norðurálfunni.
Hér í Danmörku er athygli manna tekið
að beinast meir og meir að Islandi, og
það er byrjað á að verja dönsku fjár-
magni til að færa sér auðsuppsprettu hinn-
ar vfðlendu eyjar í nyt (hér á höf. líkl.
við hinn fyrirhugaða banka]. Ennfremur
er íslenzka þjóðin sjálf farin að rumska,
og snúa sér frá fortíðardraumunum til al-
varlegrar umhugsunar um að koina land-
inu upp úr þeim vesaldómi og þeirrivan-
hirðu, sem það er í.
En það sem nú stendur efnalegum fram-
förum Islands fyrir þrifum, er skortur á
vinnukrapti. Ibúatalan alls er 80,000
manna, og það er auðvitað öldungis ógern-
ingur með svo fáu fólki að færa sér gæði
eyjarinnar í nyt að nokkru ráði, þessarar
eyjar, sem er um igoo ferhyrningsmílur
að stærð. Og fólkseklan verður tilfinnan-
legri dag frá degi. I sumar hefur verið
öldungis ómögulegt að fá verkafólk í sum-
um sveitum, Og ræktaða landið gengur
af sér. Það eru til jarðir, sem lagðar eru
í eyði af því að enginn fæst til að byggja
þær“.
Svo minnist höf. á, að séra Hafsteinn
Pétursson hafi ritað í Berlingatíðindi (grein
hans birtist 1. okt.) um það, hve útflutn-
ingarnir til Kanada geri fólksfjölguninni í
landinu mikinn hnekki árlega, og hve
starfsemi hinna kanadisku útflutnings-
agenta sé skaðleg fyrir landið.
„En “heldur höf. áfram, „það er á valdi
Islendinga sjálfraað gera starfsemi þessara
fólksræningja (Folkerövere") að engu, því
fremur, sem þeir eru nær undantekningar
laust innbornir íslendingar. Það er auðvitað
ekki hægt að koma alveg í veg fyrir út-
flutninga frá nokkru landi, en sé unnið að
þvf af alefli og með þekkingu að mennta
alþýðuna, getur það orðið til þess, að
að sporna gegn því, að fólkið fari sakir
vanþekkingar burt úr landi, -- þar sem
mjög mikil þörf er á vinnukrapti — til
héraða í Kanada, sem f raun og veru hafa
ekki nánda nærri jafngóð framþróunar-
skilyrði, eins og sveitir þær, sem menn
flytja burt úr, eins og dr. V. Guðmundsson
hefur sýnt fram á í bók sinni um menn-
ing Islands.
Það sem framar öllu rfður á, er að auka
mannfjöldann á íslandi, og það verður að
eins gert með því, að reyna að beina inn-
flutningsstraumi til eyjarinnar. Eins og
hinn lítilsháttar norski innflutningur til
Seyðisfjarðar sýnir, er það ekki því að
kenna, að landið sé svo gæðasnautt, að
menn hafa ekki haldið áfram að flytja
þangað. Á láglendi íslands liggja 100 fer-
hyrningsmílur af frjósamri jörð óræktaðar,
og þær 3 ferhyrningsmílur eða þar um
bil, sem ræktaðar eiga að kallast, eru
ræktaðar á þann hátt, sem ef til vill
hefur verið gott og gilt á dögum Harald-
ar hárfagra. Það er eptirtektavert, að
menn þekkja naumast notkun plógs við
íslenzka akuryrkju. í sjónum umhverfis
landið er óþrjótandi gnægð' fiska, og í
fjörðunum, er skerast inn í landið, eru
ágætar hafnir, og í námunda við þær ríku-
legt vatnsafl í ám og lækjum til að reka
verksmiðjuiðnað með rafmagni. ísland er
auðvitað ekki neitt Gósenland, þar sem
steiktar dúfur fljúga inn f munninn á fólki
fyrirhafnarlaust, en það er land, sem hef-
ur jafngóð framfaraskilyrði frá náttúrunn-
ar hendi, eins og stórar spildur af vestur-
hluta Noregs, og ætti þess vegna að geta
framfleytt hlutfallslega jafnmörgu fólki".
Því næst getur höf þess, að þar í blað-
inu (Berlingatíðindum) hafi verið vakið
máls á, að bráðnauðsynlegt væri að vinna að
innflutningi til íslands, oggetur þess um leið,
að Hafsteinn Pétursson hafi skýrt frá, að
samskonar uppástunga hafi komið fram í
„Þjóðólfi". En svo heldur höf áfram:
„ Að vinna að útflutningi frá Skandinavíu
til Islands, mundi samt sem áður verða
árangurslaust. í Danmörku mundi lítið
verða ágengt í þessu efni, og Svíþjóð og
Noregur hafa nóg við sitt fólk að gera,
svo að íslenzkir útflutningaagentar mundu
ekki verða vel þokkaðir þar. En með því
að því er nú samt sem áður svo varið,
uð ungt og duglegt fólk flytur svo þús-
undum skiptir burt úr Noregi, e'inkum úr
fátæku sveitunum, þá væri ekki ó-
sennilegt, að menn vildu styðja að þvf,
að einhver hluti þessara útflytjenda færi