Þjóðólfur - 12.12.1902, Blaðsíða 3

199
ekki lengra eu til Islands, þar sem þeir
eru þó ekki glataðir hinurn norræna kyn-
stofni, eins og í Ameríku. Að minnsta kosti
ættu Islendingar að gera sér far um, að
láta það verða heyrum kunnugt í Svíþjóð
og Noregi, að á Islandi sé mikil verka-
fólksekla, og góðar horfur fyrir duglega
verkvana bændur og fiskimenn að kom-
ast þar vel af.
Þar sem bezt mundi takast að vinnaáð
innflutningi til íslands væri meðal finnskra
útflytjenda. Finnsku bændumir, sem nú
fara til Vesturheims koma úr meiri harð-
indasveitum og ófrjórri, en láglendið á
Islandi er. Þeir hverfa úr átthögum sín-
um til að komast hjá herþjónustu, og
undan oki rússnesku embættismannastjórn-
arinnar. Hvorugt þyrftu þeir að óttast á Is-
landi. En hve rnargir munu þeir vera meðal
þessara manna, er vita, að Island er til?
Ef þeir vissu það, og gætu fengið lækkun
á fargjaldi, mundu margir þeirra eflaust
fara til Islands, og takajarðir þær til eign-
ar og ábúðar, sem nú er kvartað um, að
séu í eyði og byggist ekki, af því að eng-
ir ábúendur fáist.
Meðal finnskra útflytjenda ætti að hefja
reglulega smölun til að fá þá til íslands,
og það er eðlilegast að þetta starf væri
rekið frá Kaupmannahöfn, þar sem út-
flytjendastraumurinn frá Finnlandi fer nú
að mestu leyti um, og mundi sjálfsagt fara,
ef honum yrði beint til Islands að ein-
hverju leyti. Þeir sem eiga að gangast
fyrir þessu verki, eru Islendingar sjálfir,
og það stendur næst einhverjum af hinum
7—800 Islendingum hér í Kaupmannahöfn
að hefjast handa í þessu og undirbúa
málið.
Væri mjög æskilegt, að þetta drægist
ekki lengur úr þessu, svo að menn misstu
ekki hið hentuga tækifæri sem nú er.
Eptir greininni í Þjóðólfi að dæma, virð-
ist sem mönnum á Islandi sé farið að
verða það ljóst, að nú þurfi einmitt að
gera öflugar ráðstafanir til að fá fleira
fólk í landið. Og það er enginn efi á
því, að öflug starfsemi í þá átt, getur búizt
við að fá verulegan styrk hjá fjölda danskra
manna, er láta sér annt um framtíð ís-
lands".
Togd rápa
nefnist drápa sú, er Bjarni skáld Jónsson
frá Vogi orti, og send var Björnstjerne
Björnson f nafni Stúdentaíélagsins, eins
og getið var um í síðasta blaði. Var
hún skrautrituð af mikilli snilld á bókfell
með skinnbókaletri af Lárusi Halldórssyni
stud. theol., en bókfellið vafið saman í »rúllu«
að fornum sið. Var allur frágangur áþessu
hinn vandaðasti og forneskjulegasti, og
munu fá ávörp, er Björnson hefur fengið
á afmæli sínu verða þessu lík. Auk þess
er drápan sjálf mætavel ort, og með því
að margan mun fýsa að heyra hana,
birtist hún hér í heilu lagi, þótt löng sé
nokkuð.
Kvæðisupphaf.
Um óravegi
mót ársól og degi
Fjallkonan lítr,
er fjarskinn slítr
úr bræðrabandi
frá bróðurlandi,
norðan leið alla
til Noregs fjalla.
og stormar köldum
stikli á öldum.
Fyrsti stefjabálknr.
Steflð.
Drenglyndr andi
í ættarlandi
frelsið geymi
fegrst í heimi.
Hún í árdaga
íta seglhaga
sá til stranda
sækja og landa,
norska kynstafi
komna af úthafi
með búslóð, fræði
og fögur kvæði.
Ei fjarskinn buga
má bróðurhuga,
fljúga má andi
að ættarlandi,
þó að hafalda
hristi gnýfalda
Fyrsta stefjamdl.
Minninga vorra
móðir og Snorra,
Hrímlands ættir
og heillavættir
heilsa með þökkum
og huga klökkum
sjötugum óðar
snilling frændþjóðar.
Ast á frelsi
og fjón á helsi
lögðu ungum
þér orð á tungu,
eld í huga
og ósk að duga
landi og lýði
í löngu stríði.
Lézt þú I óði
og öflgu ljóði
vakinn þróttinn,
þagnaði óttinn,
Bjarkamálin
björtu stálin
hertu og hvesstu
hinum beztu.
Stefið.
Drenglyndr andi
í ættarlandi
frelsið geymi
fegrst í heimi.
Annað stefjamdl.
Þú hinn styrki
að stórvirki
þjóð til þarfa
þreyttir starfa,
fyrir fullhugum
fríðum öflugum
merki barstu
og beztur varstu.
Því er landi
lítill vandi
úrlausn finna
óska sinna,
sem á slíka
í sóknum ríka
marga fullhuga
fríða öfluga.
Meðan löndum
lá að ströndum
boða keyrir,
né björgum eirir,
þín kraptaljóðin
mun kveða þjóðin
og frelsisandi
una í landi.
Annar stefjabálknr.
Steflð.
Harpan þín lætr
og hlær og grætr
í sorg og gleði
svalar geði.
Þriðja stefjamdl.
Frá hjartans grunni
þér hrutu af munni
orð sem vér unnum
og allir kunnum;
af djúpum rótum
á föstum fótum
munu þau standa
( muna og anda.
Vakir hlátr
og viðkvæmr grátr
hörpu þinnar
í hugum innar,
æsku óma
og unaðshljóma
á hjartna strengi
slóstu lengi.
Vonirnar beztu
búast léztu
hörpu hreimi,
í hugargeimi
brástu upp ljósum
er bezt vér kjósum,
fögrum geðgrónum
góðum hugsjónum.
Steflð.
Harpan þín lætr
og hlær og grætr
í sorg og gleði
svalar geði.
Fjórða stefjamdl.
Ungir vér fundurn
og öllum stundum,
dögum og nóttum
dýrmætt sóttum
gullið góða,
gull þinna ljóða;
þann auðinn glæstan
vér gátum stærstan.
Ungum að hlustum
allir þustu
brags þíns hljómar
og hörpu ómar,
færðu sólstafi
frændum í úthafi
sem þá grund orna
geislar um morna.
Þinnar sí-ungu
söm er snild tungu,
hugar hvassleiki,
hjartans skírleiki.
Morgunn var fagr
og miðr dagr,
sól skín á kveldi
með sama eldi.
Slærnr.
Þér nutuð Snorra
og snillinga vorra;
en hörpu þinnar
í hugum innar
unaðshreima
vér æ munum geyma,
leikrit, sögur
og Ijóðin fögur.
Seint mundu hvarfa
úr hugum arfa
ættarböndin,
sem binda löndin,
en þó fastar
öllu baztu
snilld þinni anda
orra landa.
Frágum, þér engi
á rettarvengi
ljúfra lof fengi
af lýða mengi.
Slá þú enn lengi
ljúfa strengi,
vek þú enn drengi
að vígs gengi.
Ný uppfundning.
Fyrir hér um bil 3 árum fann- ungur,
danskur lyfjafræðingur Ole Btill Wimmer
aðferð til að gera nýmjólk að dupti, er
ekki þurfti annað en hræra út í sjóðandi
vatni til þess að það yrði að nýmjólk
aptur. Síðan þessi uppfundning var gerð,
hefur verið unnið að því, að fá einkarétt
á henni, og það hefur þegar tekizt að fá
einkaleyfisbréf fyrir henni í flestum löud-
um. Einkaleyfi fyrir Danmörku var'gefið
út 4. okt. síðastl., og eptir þvf sem „Nat-
ionaltidende" skýra frá, er þýzka einka-
leyfið væntanlegt innan skamms.
Mjólkurdupt þetta má nota til heimilis-
þarfa alveg á sama hátt sem nýmjólk, til
súkkulaðigerðar, smjörgerðar o. s. frv.
Dupt þetta er sérstaklega hentugt fyrir
skip í langferðum, í stuttu máli alstaðar
þar, sem ekki er hægt að fá nýmjólk á
venjulegan hátt. Og það er ekki talinn
neinn vafi á því, að uppfundning þessi
muni standast reynsluna eptir tilraunum
þeim, sem þegar hafa verið gerðar. Það
er langt síðan, að full reynsla er fengin
fyrir'því, að mjólkurdupt þetta hélzt öld-
ungis óskemmt fh mánuð, og síðar hefur
verið fundin aðferð til að láta það halda
sér enn lengur.
Til að notfæra sér uppfundninguna, hef-
ur til reynslu verið komið á fót verksmiðju
í Nörregade í Kaupmannahöfn, en innan
skamms er 1 ráði að stofna hlutafélag til
að gera uppfundningu þessa arðbæra í
stórum stíl. Það kvað vera mjög ódýrt
að búa til þetta mjólkurdupt, þvf að eptir
því sem „Nationalt." skýrir frá, kostar
það í hæsta lagi 1 eyri að gera 1 pott af
nýmjólk að dupti.
Dönsku blöðin gera sér allmiklar vonir
um hin þýðingarmiklu áhrif, er uppfundn-
ing þessi muni hafa á alla mjólkurmeðferð,
svq framarlega sem uppfundningin reynist
eins og menn gera sér vonir um, en um
það verður engu spáð til hlítar enn. Það
má ekki reiða sig ofmjög á það, sem
dönsku blöðin segja um það efni, meðan
verið er að gera uppfundningu þessa
heyrum kunna og safna fé til að koma
þessari mjólkurduptsverksmiðju á stofn.
Það verður stundum lítið úr því, sem menn
gera sér glæsilegastar vonir um.
Utan úr heimi.
Mann-apinn.
Meðal hinna mörgu apategunda, ermenn
þekkja líkist „Orang-utangen" manninum
mest, og hefur því verið kallaður „mann-
apinn" eða „apamaðurinn". Aðalheimkynni
þessarar sjaldgæfu apategundar er eyjan
Borneo. Það er miklum erfiðleikum bund-
ið að ná apa þessum lifandi, hann er á-
kaflega var um sig og feykilega sterkur.
Ekkert dýr hvorki tígrisdýr, ljón eða fílar
ráðast að honum. Þá sjaldan sem það
hefur tekizt að ná hálfvöxnum mannapa
lifandi og flytja hann til Evrópu, hefur
hann ekki þolað vistaskiptin og fangelsis-
vistina og annaðhvort sálazt á leiðinni eða
litlum tfma eptir, að hann hefur verið kom-
inn í dýragarða í Norðurálfunni. Engin
aðhjúkrun hefur getað bætt honum átt
hagamissinn í frumskógunum miklu á
Borneo eða hinn steikjandi hita þar undir
miðjarðarlínunni. Af apa þessum hafa
farið margar sögur, en fæstar áreiðanleg-
ar, af því að svo fáum náttúrufræðingum
hefur gefizt kostur á, að kynna sér hátt-
semi hans á hinni víðlendu eyju, þar sem
hann er konungur dýranna.
Maður sá, er ritað hefur um mannæt-
urnar á Borneo (Th. de Gestel, sbr. síð-
asta blað), getur í sömu ritgerðinni um
tamdan mannapa (Orang-utang), er hann
sá í bænum Pontianak á suðvesturströnd
eyjarinnar. Hann segir svo frá:
„Eg dvaldi þar (í Pontianak) alllengi og
bjó f veitingahúsi, er nefndist „pasagran",
en svo eru kölluð þau veitingahús, er inn-
bornir menn veita forstöðu á kostnað hol-
lenzku stjórnarinnar, og er þar heimil
gisting öllum sýslunarmönnum í hollenzkri
þjónustu, eða ferðamönnum. Skömmu
eptir komu mína til veitingahússins varð
eg mjög hissa, eregheyrði, aðmeðal heim-
ilisfólksins við þetta veitmgahús væri einn-
ig mannapi, er þjónarnir kölluðu Kis.
Hann var um 120 centimetrar (þ. e. um
2 álnir) á hæð, og var furðu líkur manni
útlits, hann gekk og stóð venjulegast upp-
réttur. Mér var sagt, að Kis, sem vel
kannaðist við nafn sitt og kom undireins
hlaupandi, er kallað var á hann, væri 10
eða ef til vill 15 áragamall, og hafði hann
verið í veitingahúsinu frá barnæsku. Ein-
hverju sinni kom kfnverskurkramari, með
sýnishorn af ódýrum, margskonar litum
buxum til að verzla með við hina innbornu.
Eg keypti nokkrar þeirra, og gaf einar
höfðingja nokkrum innbornum, er bjó þá
í veitingahúsinu, og aðrar þjónunum, en
hélt eptir þeim buxum, er fjölbreyttastar
voru að lit. Kis sat hreyfingarlaus meðal
heimilisfólksins og horfði á útbýtinguna.
Þá ei; henni var lokið, leit eg hlæjandi á
apann og sagði: „Þú fær ekkert Kis!“
En eg iðraðist brátt glettni minnar, því
að veslings apinn fór að snökta og bera
sig mjög illa. En hann komst undireins
í gott skap aptur, er eg sagði með hlýlegri
röddu: „Vertu rólegur Kis, þú mátt eiga
þessar" og rétti honum um leið hinar fall-
egustu af öllum buxunum. Hann fór und-
ireins í þær, gekk svo í þeim á hverjum
sunnudegi, og þrammaði hreykinn með
staf í hendinni umhverfis húsið. Hann
snæddi venjulega hrísgrjón og ávexti með
heimilisfólkinu. Hann rétti mér morgun-
skóna mína, glas af vatni eða ávaxtaklasa,
þá er eg bað hann um það. Hann gat
haldið í hestinn minn, svo lengi sem eg
vildi, og hefði hann ekkert að gera sat
hann og horfði á mig, er eg var að reykja
úr pípunni minni.
Nokkru síðar náðist annar mann-api og
var fluttur til veitingahússins, það var
kvenndýr. Kis þeitti hinni mestu grimmd
við þennan nýja félaga sinn, lúbarði hann
í framan og hrifsaði matinn frá honum.
Kvenndýrið var bundið fast við vegg með
fárnhlekk, er krækt var í tunnugjörð úr
járni, er spennt var yfir um dýrið. Einn
morgun fundum við hlekkinn slitinn og
apann burtu. Þjónarnir voru ekki í nein-
um vafa um, að Kis hinn forherti, gamli
piparsveinn, hefði leyst hann úr læðingi
og rekið hann burtu. Það varð ekki sfðar
vart við hinn fjötraða mann-apa, er ef til
vill er á reiki í Borneoskógúm enn þann
dag 1 dag með tunnugjörðina um mittið".
GufuskipiO „Morsð“
aukaskipið frá sameinaða gufuskipafé-
laginu, kom hingað loks í gærmorgun.
Hefur verið 24 daga(!) á leiðinni hingað
frá Höfn. Er það undarlegt, að félagið
skuli sendaallraseinfærustu sleða sínaíþess-
ar aukaferðir hingað og það um þetta leyti
árs. Með skipinu kom séra Friðrik Frið-
riksson.
Gufuskipið „Pervie“
kom hingað í fyrra kveld með timbur
frá Halmstad í Svíþjóð til Thor Jensens
kaupmanns. Það flutti bréf og blöð tíl
26. f. m.
Veðurátta
hefur verið nú um langa hrfð mjög vætu-
söm og stormasöm. Engin frost, og jörð
því marþíð enn.
Fiskiveiðafélag
óskar eptir að fá mjög áreiðanlegan
mann (helzt kaupmann) sem umboðs-
mann fyrir viðskipti á íslandi. Menn
geta snúið sér til
H. Chr. Welblund.
Köbenhavn.
BÍeð s/s „Laura" er komið apt-
ur hið n o rs k a
Mustads margarín,
er óhætt má mæla með.
G. Zoega.
Eg undirritaður hef síðastliðin 2 ár
þjáðst af mjög mikilli taugavé'lkl-
u n, og þótt eg hafi leitað ýmsra lækna,
hef eg ekki getað fengið heilsubót.
Síðastliðinn vetur fór eg því að neyta
Kí na-lífs-el ixí rs frá hr. Walde-
mar Petersen í Frederikshöfn, og
er það sönn ánægja fyrir mig að votta,
að eg eptir brúkun þessa ágæta bitt-
ers, finn á mér mikinn bata, og von-
ast eptir að verða albata með stöð-
ugri notkun Kína-lífs-elixírsins.
Feðgum (Staðarholti) 25. apríl 1902.
Magnús Jónsson.
KÍNA-LIFS-ELIXÍRINN fæsthjá flestum
kaupmönnum á íslandi, án nokkurrar toll-
hækkunar, svo að verðið er öldungis sarna
sem fyr, 1 kr. 50 a. flaskan.
Til þess að vera vissir um, að fá hinn
ekta Kína-lífs-elixír, eru kaupendur beðnir
v.p.
að líta ve) eptirþví, að pstandi á flösk-
unum f grænu lakki, og eins eptir hinu skrá-
setta vörumerki áflöskumiðanum: Kínverji
með glas f hendi, og firmanafnið Walde-
mar Petersen.
Eigandi og ábyrgðarmaður:
Hannes Þorsteinsson, caiut. theol.
Prentsmiðja Þjóðólfs.