Þjóðólfur - 27.02.1903, Blaðsíða 3

35
Það er því ekki að kynja, þótt þessi
»Rauður« ráðgjafi »Landvarnar« sé ekki
ráðvandari í meðferð sannleikans, enhann
hefur verið í því að komast yfir eintak
af ritgerðinni.
Höf. ritgerdarinnar „ÁHkisrdðsselan".
0
Til athugunar.
Eg las nýlega „Yfirlit yfir 19. öldina", sem
stendur í almanakinu fyrir árið sem leið. —
Sé eg ekki betur en töluvert sé við „yfirlit"
það að athuga, og skal eg nefna nokkur
dæmi, sem koma íslandi við.
í yfirlitinu stendur:
1895: . . . „Héraðsvötn vestri brúuð" . . .
1896: . . . „Héraðsvötn eystri brúuð" . . .
en hið sanna er, að Héraðsvötn eystri
voru brúuð 1895, en Héraðsvötn vestri
hafa aldrei verið brúuð, en eru farin á
svifferju enn ( dag.
1899 er sagt, að ferðir strandbátanna hafi
byrjað, en þær hófust árið áður, 1898.
Yfirlitið segir Jón skáld Þorláksson dáinn
1818, en eg hef ávalft beyrt hann talinn lát-
inn á árinu 1819, og ekki man eg betur en
það standi í tíðavísum Jóns Hjaltalíns, sem
var samtíðamaður J. Þ. Mun það réttara.
Kynlegt er það, að ekki skuli hafa verið
getið dánarárs Bólu-Hjálmars í yfirlitinu.
Hann var þó ekki ómerkara skáld né mað-
ur en Sigurður Breiðfjörð o. fl., sem yfirlit-
ið telur. Tel eg óafsakanlega gleymsku
eða smekkleysi, að geta ekki þess manns.
Hjálmar dó 1875.
Sama er að segja um Jón Thoroddsen.
Eg hygg, að sá maður muni ávallt verða
talinn með beztu og göfugustu skáldum fs-
lands á 19. öld, bæði á bundið mál og ó-
bundið.
Það undrar mig síður, að Hjálmar Sig-
urðsson, eða nefndarmenn þeir, sem alman-
akið 1902 skartar með, skuli ekki telja frá-
fa.Il Benedikts Sveinssonar með tíðindum í
„yfirlitinu". En líklega geymir þó saga ís-
lands töluvert lengur nafn Benedikts, en
þessara fjögra herra, þótt þ e i r geti þess
að engu.1) — Hvað heldur Hjálmar um það?
Skringilegt er það, að mjög fá merk laga-
boð er getið um í „yfirlitinu". — Virðist þó
1) Þessir nefndarmenn voru þeir Jón
Jensson yfirdómari, séra Jens Pálsson og
Jón Þórarinsson, sömu herrarnir, sem (ásamt
séra Þórhalli), hnýttu aptan við Andvara
1900 athugasemdinni frægu um æfisögu
mega telja sumt, sem með lögum hefur ver-
ið stofnað (svo sem alþýðustyrktarsjóðina),
sem er eins tíðindavert fyrir landið og sumt,
sem talið er, t. d. „Gosdrykkjagerð í Reykja-
vík", Lát „Kongsbænadagsins" o. fl.
Aptur er getið um frumvarp, sem féll á
þinginu : „Valtýska frumvarpið", sem kom
fram 1897. En ekki er þess getið, hvenær
frumvarpið sálaðist til fulls, sem var 1899.
Kalla eg þetta ósamræmi í frásögninni.
Mín vegna getur margt fleira verið rangt
í þessu aldar-yfirliti. Eg hef ekki tæki né
kunnugleik til þess að rannsaka það til hlít-
ar. En nauðsynlegt er, að einhver geri
það, því búast má við, að eitthvað kunni
að vera gruggugt ( frásögn höf. um önnur
lönd, þegar þó nokkrar missagnir, stórvillur
og ósamræmi er í frásögninni um ísland,
enda getur þar, sem sagt, verið margt
fleira athugavert, en eg hefi talið.
Það er leitt, að slíkar árbækur, sem þessi
— þó stutt sé — sé fullar af vitleysum. Og
þar sem nefnd manna fjallar um útgáf-
unna, er það með öllu ófyrirgefanlegt. En
til þess að semja yfirlit, þótt ekki sé (tar-
legra en þetta er, þarf fróða og skynsama
menn, aðgætna og óhlutdræga. Þár
dugar ekki, „fróðleikshrafl", mont né flaust-
ur. Hjálmar Sigurðsson hefði átt að losast
við árbókasamninga fyrir Þjóðvinafélagið,
áður en hann samdi „yfirlit" þetta, sem
mun eiga að verá „sveinsstykkið", þv( nú
er hann hættur. —
„Betra er seint en aldrei".
Höfðahólum */í 1903.
Arni Arnason.
Engum er viðleitnin bönnuð.
I. 6. tbl. ísafoldar þ. á., liefur einn sam-
sýslungi minn töluvert að segja með mitt
nafn í greinarnefnu, er hann skrifar móti
„áheyranda" á Ieiðarþinginu að Stórólfs-
hvoli í haust, en þar sem eg þykist af máli
þekkja, hver helzt hann er, læt eg mér á
sama standa, hvernig orð honum falla (
minn garð. Að eins vil eg mælast til við
hann sem hvern annan, er við nafn mitt
hefur eitthvað að athuga í hugvekjum s(n-
Benedikts, af því að þeir, sem stækir póli-
tiskir mótstöðumenn hans, gátu ekki þolað,
að ritað væri sanngiarnlega um æfistarf
hans, en höfðu þó hvorki þor né þekkingu
til að hnekkja einu einasta atriði í æfisög-
unni. Ritstj.
um, að hann skrifi sitt eigið nafn undir, svo
þeim einum tjáist heiður sem ber. Það er
einkum tvennt í smágrein þessa náunga,
sem mér finnst bera vott um fremur gauð-
arlegan karlmannshug, 1., að hann lætur
eigi nafns síns getið við greinina, 2., að
hann hefur — eptir því, sem liggur næst
að hugsa — verið farinn að hræðast mig
sem keppinaut sinna tilvonandi þing-kandí-
data á kjörfundi í vor. En eg hef nú aldr-
ei liaft hugmynd um þá setningu fyr og
sleppi því að athuga hana frekar. í þess
stað vildi eg benda honum á, að þar* sem
hann segir, að eg líti nú svo niður á sýslu-
búa mína, að eg finni þar ekkert hæfilegt
þingmannsefni, þá fer hann þar ekki
með rétt, einkum þegar þeim orðum hans
er bætt við: „Með Eggert", því eg hef
reynslu fyrir mér í því, að ekki gildir sama
með hverjum eitt kjördæmi sendir gæflund-
aðan bónda á þing, en séra Eggert treyst-
um við vel. Nú, þar sem svo auðskilið er,
hvað bak við eyra hans liggur hér, sem sé
þingmennska landshöfðingja, eða umleitan
okkar allmargra Rangæinga við hann um
þingmennsku fyrir kjördæmi okkar, þá skal
eg fúslega játa það, að eg fyrir mitt leyti
álít engan einasta sýslubúa minn jafngóðum
og tryggum þingmannskostum búinn sem
landshöfðingja, og hversu „afleitt", sem slíkt
er talið af mér, álít eg einnig, að hver ein-
asti Rangæingur haldi heiðri sínum óskert-
um fyrir því. Annars er hverjum og einum
frjálst, mín vegna að telja sjálfan sig svo
valinn og vel færan til þingstarfa, sem hon-
um þóknast. Eg aðhyllist jafnt fyrir því,
hér sem endrarnær það, er eg skoða merk-
ast og bezt, hitt eigi, hvort sem öðrum
líkar betur eða ver.
Eg gæti vel samþykkt með „áheyranda",
þó hann vildi segja, að grein þessi „Af
Rangárvöllum" í fymefndu tbl. ísaf. hefði —
höfundarins vegna — heldur átt að geym-
ast í skúffu hans heima, jafnmáttlaus,
en þó óslétt sem hún er; annars nægir mér
að minnast á þann part hennar, er eg þeg-
ar hef gert. En máske umræddur höfundur
vildi skila við Isafold næst, þegar hann snýr
sér til hennar með sín þörfu erindi, að erfið-
ið og ekkert annað sé og verði það fyrir
hana, að láta sig í að fást hið allra minnsta
um kosningahorfur okkar Rangæinga þessa
tíma. Mótbárur hennar gegn landsh. álít-
um við allir, sem hans æskjum, eintóma
markleysu og öfgar, sem falli algert um
sjálfar sig, án þess að breyta okkar hugsun
og sannfæring hið 'minnsta. Ýmsir herrar
reyna sig á hinu sama hér heima, en hversu
vel, sem þeir læra setningarnar, hver eptir
öðrum, verður þeim námið og tilraunirnar
til harla lítils gagns, enda væri eigi til mik-
ils að hafa margra ára sönnun og reynslu
fyrir hæfileikum og merkri framkomu þess
manns, sem héraðið má álíta sér stóran
heiður í að fá fyrir fulltrúa sinn í þýðing-
armiklu starfi, ef svo væri snúið við honum
bakinu gegn betri vitund fyrir fortölur óhlut-
vandra útsendara. En þó engum sé þess-
konar viðleitni bönnuð, munum við einhuga
sýna, að þau áform okkar er eigin sannfær-
ing og drengskapur býður að framkvæma,
skiljumst vér eigi við, hvað sem í frammi
er haft af annara hálfu.
Geldingalæk í febr. 1903.
Einar Jónsson.
Þilskipin
eru nú að búa sig til brottferðar, fara
flest nú um helgina. Er það laglegur floti,
sem skreytir höfnina þessa dagana.
Veðurátta
hefur verið allrysjótt að undanförnu og
umhleypingasöm. Nú snjór mikill á jörðu.
Leikfélag Reykjavikur,
,Skipið sekkur',
( sjónleikur i 4 pdttum eftir
Indriða Einarsson,
verður leikið á sunnudagskveldið (kl. 8).
í „Þilskipaábyrgðarfélaginu viðFaxa-
flóa" gegnir kaupm. Jes Zimsen for-
mannsstörfum í fjarveru minni, og
skipstj. Þorsteinu Þorsteinsson er skoð-
unarmaður, þegar skipin eru tekin í
ábyrgð.
Tryggvi Gunnarsson.
Málshöfðnn gegn Þjóðólfi. Hér með
auglýsist, að eg hef gert ráðstöfun til máls-
höfðunar gegn ritstjóra Þjóðólfs út af að-
dróttun um hlutdrægni af minni hendi í
dómarastörfum, er ritstjórinn hefur gert sig
sekan í í grein í Þjóðólfi, 6. tölubl. þessa
árgangs, er út kom 6. þ. m., en fynrsögn
greinarinnar er „Pólitiskir títuprjónar".
Lesendum Þjóðólfs mun og á sínum tíma
gefinn kostur á, að fræðast um málsúrslitin
af sjálfu blaðinu.
Reykjavík 25. febrúar 1903.
Jón Jensson.
80
Ungi fanginn, sem naumast gat staðið uppréttur, brauzt áfram, án
þess að hugsa um annað, þangað til að hann sá allt í einu dagsbirtuna;
°g þegar hann skömmu síðar komst út ur skóginum, sá hann stórt og
slétt vatn, er glampaði á í sólarljósinu og var svo spegilslétt sem lygnt
stöðuvatn. Það var „móðir Volga", hið rússneska fljót, sem hann unni
svo heitt og sem hann hafði dvalið hjá f bernsku sinni. Vegurinn lá nú
til hægri handar meðfram fljótinu.
Nú gekk flóttamaðurinn með nýjum dug fram með fljótsbakkanum;
nú var hann viss um, að hann myndi hitta hús og menn og vonaði að
fá hjálp. Hinum megin við fljótið sá hann þorp á víð og dreif, með
litlum snyrtilegum húsum.
„Eg gæti farið úr fötunum, vafið þeim saman í stranga og synt þarna
yfr’um", hugsaði hann. „Á engan hátt er hægara að villa sporhunda
mína". Hann var ötull sundmaður og gat því búizt við, að geta synt
yfr’um, en nú var hann svo þreyttur og máttvana, að liann treysti sér
ekki til þess.
Allir íbúar á Volgabökkum lifa af fiskveiðum. Hann gerði sér
því í liugarlund, að hann myndi einhversstaðar geta fengið bát, — keypt
sér far — eða þá stolið bátnum, ef hann þyrfti þess.
Þegar hann hafði gengið hér um hil hálfa klukkustund, rann fljótið
í bugðu og skógaroddi skagaði fram í það. Þegar hann kom þangað
sá hann bát, en hann var ekki tómur; hann gat hvorki fengið hann til
leigu eða stolið honum, með því að í honum sat yngismær.
Hann sá fljótt, að hún var í heldri kvenna röð og hafði nýlega ver-
ið að baða sig. Hár hennar var mikið og bjart og vafið upp í hnút á
hnakkanum, andlitið var unglegt, fallegt og, reglulegt. Hún hafði barða-
mjóan sjómannshatt á höfðinu, og var í blárri baðmullarblússu með leð-
urbelti um mittið Handleggirnir voru berir upp að olnbogum. Hún
hélt á ár og reri hægt upp að ströndinni. Þegar hún var komin þang-
að, lét hún bátinn vagga á vatninu og ætlaði að stökkva úr honum,
en þá gekk hinn ungi maður fram á milli runnanna og ræskti sig til þess
að hún tæki eptir honum.
77
rásina. í ferðatöskunni, er hélck í ól um öxl hans, var því miður ekki
annað, en skriffæri hans og vasaklútur, en hann var svo lánsamur, að
finna þar plöntur með safamiklum stönglum, hann kreisti úr þeim safann
og rjóðraði honum á sárið, unz blóðrásin stöðvaðist.
Nú gladdist hann mjög, en því næst fór hann að hugsa um, hvern-
ig hann ætti að forða sér. Hann hlaut tafarlaust að fara burt úr þess-
um hættulega stað, en hann vissi, að til borgarinnar var óráð að halda,
hann myndi eigi koma þangað fyr, en að áliðnum degi; hann sá glöggt,
að þá myndu lögregluþjónarnir hafa haft nægan tíma til að njósna um
ferðalag hans, og að þá myndi hann verða veiddur eins og mús í gildru;
hann tók því það ráð, að ganga út á landsbyggðina, unz hann fyndi eitthvert
býli, svo gæti hann síðar hugsað um, hvað 'ráðlegast væri að gera.
Hann hraðaði sér nú yfir járnbrautarteinana, og sneri beint í suður
á veg, sem lá meðfram járnbrautinni, en því næst gekk hann glaður inn
f kjarrið, sem virtist breiða faðminn móti honum, og leit hvað eptir ann-
að í austurátt til að villast ekki.
Hinum meginn við lundinn lá stór og auð slétta og þar var hægt
að sjá menn í hálfrar mflu fjarlægð; það lá illa á honum, er hann gekk
út úr skóginum; hann vissi, að auðvelt væri að sjá á honum, að hann
átti ekki heima í þessari byggð, og svo var taskan hans honum til
baga; hann óskaði, að hann hefði skilið hana eptir inni í skóginum, þvf
að honum var hætta búin af þvf að hún fyndist á sléttunni.
Honum varð nú litið á heystakk, gekk þangað og hugði gott til,
að fela tösku sína þar, en þá gat hann eygt tvo bændur, þótt dagsbirt-
an væri farin að dvína. Annar þeirra var ungur og dökkhærður, en hinn
gamall og gráhærður. Báðir voru þeir í skinnstökkum með fitublettum,
stóðu kyrrir og létu handleggina lafa niður; þeir litu beint framan í hann,
en svo kvað ramt að deyfðarsvip þeirra, að hann var sannfærður um,
að þeir meintu ekkert með því.
„Góðan morgun", sagði hann.
„Góðan morgun", svaraði eldri maðurinn.