Þjóðólfur - 20.03.1903, Blaðsíða 1

JOÐOL
55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 20. marz 19 03.
Jú 12.

Útlendar fréttir.
—o--
Kaupmannahöfn 4. maiz.
Makedonía. Þess hefur áður verið getið
i Þjóðólfi, að Lambsdorf greifi, utanríkis-
ráðherra Rússlands, ferðaðist til Vínar-
borgar til þess að ráðgast um, hvað gera
skyldi til að halda við friðnum á Balkan-
skaganum. Arangurinn af þessu ferðalagi
hefur orðið sá, að Rússland og Austur-
ríki hafa með samþykki allra hinna stór-
veldanna sent Tyrkjasoldáni áskorun um,
að gera umbíetur á stjórninni í Make-
dóniu. I áskorun þessari er alls ekki far-
ið fram á, að gera Makedóníu sjálfstæða,
heldur einungis, að skipaður sé þar land-
stjóri til þriggja ára í senn, er sé nokkurn
veginn óháður soldáni og ekki megi víkja
frá, nema með samþykki stórveldanna;
en með því að soldán fær einn að ráða
því, hver fyrir þessu verður, er þetta á-
kvæði ekki mikilsvirði, enda hefursoldán
lofað að ganga að þessum kostum, og
hefur þegar skipað Hilmi-Pasha til land-
stjóra. Með þessu ákvæði er alls ekki
fyrir það girt, að Tyrkir geti haldið áfram
að þröngva kosti Makedoníubúa. Reynd-
ar er þess krafizt í áskoruninni, að öllum
pólitiskum sakamönnum verði gefnar upp
sakir, og má vera, að ef þvl ákvæði verður
prettalaust framfylgt af tyrknesku stjórn-
inni, geti það orðið til að sefa Makedoníu-
búa. En það er þó alveg óvíst. Yfirleitt
er óánægja mikil á Balkanskaganum yfir
áskoruninni; þykir hún fara allt of skammt
og búast menn við, að fullkomin uppreisn
gjósi upp þá og þegar. Flest smáríkin
á Balkanskaganum langar til að veita
Makedónfubúum lið, þar sem þeir eru af
sama bergi brotnir (flestir Slafar), en ekki
geta þau vænzt neinnar stoðar af frænd-
um slnum Rússum, til þeirra hluta. I
einu at rússnesku stjórnarblöðunum er
þess getið, að Balkanrlkin megi vænta
öflugrar verndar hjá Rússlandi, en ef þau
leitist við að gera nokkrar breytingar á hinu
núverandi fyrirkomulagi á Balkanskaganum
með ófriði — byltingum, þá muni Rússland
ekki leggja einn blóðdropa í sölurnar fyrir
þau. Það eru því mestu líkindi til, að
Tyrkhnd fái að bæla niður uppreisnina
1 Makedóníu í mestu makindum, án þess
að það þurfi að óttast afskipti stórveld-
anna, ef það einungis gengur að áskorun
Rússlands og Austurríkis um umbætur,
þótt þær verði alls ófullnægjandi.
Veneznela. Síðast í janúarmánuði eyði-
lögðu þýzk herskip kastalann San Carlo
við Maracaibosundið. Orsökin til þess
var sú, að herskipið »Panther« ætlaði að
fara inn í sundið til þess að taka eina
herskipið, sem Venezuela hafði eptir, og
leyndist þar inni. Var þá gerð skothríð
á það frá kastalanum, svo að það varð
að láta undan síga eptir skamma viður-
eign. En nokkru síðar kom það aptur
með tveim öðrum þýzkum herskipum, og
gerðu þau öll skothríð á kastalann. Marg-
ar af sprengikúlunum féllu niðuríbæinn,
sem liggur fyrir norðan kastalann, og
drap tjölda manna. Bla mæltust þessar
aðfarir fyrir f Ameríku. Um sama leyti
fór Bowen sendiherra Bandaríkjanna 1
Venezuelu, frá Caracas til Washington, til
þess að semja fyrir hönd Venezuelu við
sendiherra Þjóðverja, Englendinga ogítala.
Sátu þeir á rökstólum langa hríð, en
urðu loks á það sáttir um miðjan f. m.,
að Venezuela skyldi greiða Þýzkalandi
1,700,000 franka fyrir 1. júlf þ. á. Um
aðrar kröfur skal útkljá af nefndum, sem
f eru nokkrir menn af hálfu beggja máls-
parta. Til tryggingar skuldalúkningun
um, eru sett 30% af tolltekjunum í
Puerto Cabello og La Guayra. En á al-
þjóðadómstólnum í Haag á að gera út
um, hvort hervörzluríkin (Þýzkaland, Eng-
land og Ítalía) skuli hafa forréttindi til
tollteknanna, eða einungis til jafns við
aðra, er til skuldar eiga að krefja hjá
Venezuelu, því að Bowen vildi ekki við-
urkenna, að þessi ríki öðluðust neinn
meiri rétt við það, að þau hefðu beitt
valdi. Þá er menn voru orðnir ásáttir
um þessa skilmála, var herskipavörzlunni
aflétt.
Við og við hata verið að berast fregn-
ir af viðureign uppreisnarmanna og stjórn-
arinnar í Venezttelu, en þær fregnir eru
svo sundurleitar, að ekki er unnt að henda
reiður á þeim.
Marokko. Enn er ekki séð fyrir end-
ann á uppreisninni þar. Hraðskeytin, sem
þaðan berast, skýra frá mörgum blóðug-
um bardögum, en annars ómögulegt neitt
að reiða sig á þau, þvf að það sem sum
fullyrða, bera önnur jafnóðum til baka.
Bu Hamara, uppreisnarforinginn, hefur
hvað eptir annað verið sagðttr fallinn eða
handtekinn, en allt af rís hann upp aptur
og gerir soldáni margar skráveifur.
Krónprinsessan á Saxlandi. Síðast í
janúarmánuði fluttust þau krónprinsessan
og Giron frá Genf til Mentone, líklega
til þess að geta verið þar í meira næði.
En eptir skamma dvöl þar, urðu þau að
snúa aptur til Genf, því að af þeim voru
heimtuð skírteini, sem þau ekki höfðu,
né gátu fengið. Um sama leyti sá krón-
prinsessan í blöðunum, að yngsti sonur
hennar var orðinn sjúkur, og fékk það
mjög á hana. Hún bað um leyfi til þess
að fá að sjá börn sfn, og Giron skildi
við hana og fór til Belgíu, til þess að
henni skyldi veita léttara að fá bæn sína
uppfyllta. En þessu var þverneitað af
hirðinni í Dresden, og engum fyrirspurn-
um um líðun sonar hennar hefur verið
svarað. Ut af öllu þessu lét hún leggja
sig inn á heilbrigðisstofnun fyrir tauga-
sjúklinga, sem »La Métairie« nefnist, og
liggur við Genfervatnið. Á meðan hún
var þar, féll 11. f. m. dómurinn í hjóna-
skilnaðarmáli hennar. Var hún skilin frá
manni sínum vegna hjónabandsbrots frá
hennar hálfu. Hún hefur því ekki lengur
rétt á að kallast krónprinsessa, og jafnvel
ekki austurrísk prinsessa heldur, því að
áður en dómurinn féll, svipti Franz Jósef
keisari hana öllum prinsessuréttindum
hennar og titlum. Veslings krónprinsess-
an er nú þunglega farin að finna til af-
leiðinganna af tiltæki sínu. Henni er út-
skúfað bæði af hirðinni á Saxlandi og
og ætt sinni í Austurríki, og hún fær
jafn'v'el ekki að sjá barn sitt, sem er veikt.
Mönnum kemur ekki saman um, hvort
hún muni vera algerlega skilin við Giron
eða einungisum stundarsakir, en að minnsta
kosti verða þau ekki saman þangað til
hún hefur fætt barn það, sem hún geng-
ur með, og útkljáð er um, hvort krón-
prinsinn eða Giron skuli teljast faðir þess,
Hún er nú farin frá »La Métairie« til
Lindau við Bodenvatnið, og ætlar að
dvelja þar til þess tíma, að ráði móður
hennar, sem farið hefur þangað til fund-
ar við hana. Það er því líklegast, að
hún sé farin að leita sætta við foreldra
sina og ætli algerlega að segja skilið við
Giron.
Þýzkaland. Hinn 20. janúar ætlaði
Vollmar, foringi hinna varfærnari sósía-
lista, að minnast t ríkisþinginu á ræður
keisara gegn sósíalistum, sem hann hélt
eptir lát Krúpps. En torseti þingsins,
Ballestrem, bannaði honum að minnast á
það eða nokkuð, sem stæði í sambandi
við það. Vollmar varð því að hætta við
það, eptir ítrekaðar tilraunir. Óánægjan
yfir þessu gerræði forseta var mikil, ekki
einungis meðal sósíalista og annara frjáls-
lyndra flokka, heldur jalnvel einnig með-
al flokksbræðra Ballestrems, því að með
þessu var málfrelsið í þinginu alveg virt
að vettugi. En nokkrum döguni seinna
hélt sósíalistinn Bebel ræðu í þinginu, og
fór þar mörgum hörðum orðum um fram-
komu keisara gagnvart flokksblæðrum
sínum. Hann las meðal annars upp því
til sönnunar svæsnustu kaflana úr ræðu
keisara út af láti Krúpps. Marga furðaði
á, að forseti skyldi ekki með einu orði
taka fram 1 fyrir honum; hann fékk að
tala út alveg óáreittur. En daginn
eptir sagði Ballestrem af sér forsetatign-
inni, með því að íhaldsflokkurinn bæri
ekki lengur traust til sín. Þó fór svo, að
hann var endurkosinn af öllum þorra í-
haldsmanna, sem eru í ntiklum meiri hluta í
þinginu. Jafnframt var honum einnig á
afmælisdag keisara veitt arfgengt sæti
í efri málsstofunni í prússneska þinginu,
og sýnir það, að keisari hefur kunnað
honum þakkir fyrir tilraun hans til að
skerða ntálfrelsið í ríkisþinginu.
England. í janúarmánuði var Ját-
varður konungur krýndur til
keisara yfir Indlandi, með mikilli
viðhöfn. Hann var að vísu ekki viðstaddur
sjálfur, en vísi-konungurinn, Curzon lá-
varður, og kona hans voru krýnd í nafni
hans og Alexöndru drottningar. Athöfn-
in fór fram í Delhi, og kom þangað fjöldi
af innlendum höfðingjum, er lúta valdi
Breta, til að hylla nýja keisarann. Báru
þeir hver af öðrum að skarti og viðhöfn,
og mátti sjá þar meiri auðæfi saman kom-
in, en á nokkrum öðrum stað nú á dög-
um við slíka athöfn.
Chamberlain er nú lagður af stað
heim á leið1 frá Suður-Afriku. Hver árang-
ur hefur orðið af ferðalagi hans, vita
menn enn eigi með vissu. Víðasthvar
var vel tekið undir ræður hans, en þó
þótti Búum hann stundum gera sig nokk-
uð gildan og tala 1 helzt til miklum sig-
urvegaratón. Um miðjan f. m. færði t. d.
nefnd af Búum undir forustu Kristjáns
de Wet honum ávarp < Bloemfontein, þar
sem kvartað var yfir því, að friðarskil-
málarnir hefðu ekki verið haldnir, að því
er , snertir uppgjöf saka. Chamberlain
kvaðst ekki vilja taka við svo ósvífnu á-
varpi, Englendingar hefðu ekki einungis
uppfyllt friðarskilmálana, heldur langt þar
fram yfir. En þegar nefndin samt sem
áður hélt fastlega við það, að Kitchener
hershöfðingi hefði á meðan á friðarsamn-
ingunum stóð, lofað sakauppgjöf, þá sagði
Chamberlain, að hann væri ekki kominn
til að heyra mótmæli, og það urðu þeir
að láta sér lynda.
Lynch ofursti, sem áður hefur verið
getið um að Irar gerðu að þingmanni, og
ákærður var fyrir að hafa barizt gegn
Englendingum í Búastríðinu, hefur nú
verið dæmdur til dauða fyrir föðurlands-
svik. Dómnum hefur þegar verið breytt
í æfilanga fangelsisvist. Ef til vill fær
hann þó að sleppa síðar, ef uppreisnar-
mönnum úr Kapnýlendunni verður veitt
uppgjöf saka, svo sem í ráði er.
Frakkland. í franska þinginu hefur
verið borin upp tillaga um, að sleppa al-
veg af fjárlögunum öllum útgjöidum
til kirkjunnar, launum klerka o. s. frv.
Með þessu væri slitið sáttmálanum við
páfann, og kirkjan alveg aðskilin frá rlk-
inu. Þetta er ekki ný uppástunga; hún
hefur verið borin upp opt áður, en aldrei
náð fram að ganga. Combes ráðaneytis-
forseti hefur heldur ekki viljað ganga að
þessu, fremur en fyrirrennarar hans, þótt
hann hafi þótt þungur 1 garð klerka, og
var tillagan þvl felld.
Frú Humbert leitast við að gera
fjársvikamál sitt að pólitisku máli. Hún
hefur brugðið dómsmálaherranum, Vallé,
sem lét taka hana höndum, um að hann
hafi verið í bandalagi við okrarann Cattaui,
er hefði haft af henni mikið fé, því að
Vallé hafði áður verið málaflutningsmað-
ur fyrir hann. Cattaui hóf mál á hendur
henni fyrir móðganir og meiðyrði, en hún
var algerlega sýknuð. Þótti Parísarbúum
mikið koma til framkomu hennar fyrir
réttinum, og tóku algerlega hennar mál-
stað gegn Cattaui. En ólfklegt er þó, að
hún geti komið máli sínu í það horf, að
hún sjálf slepppi við hegningu.
Það eru nú llkindi til, að Dreyfus-
m á 1 i ð fari að komast á dagskrá enn
einu sinni. Varaforsetinn í fulltrúadeild
franska þingsins, sósíalistinn Jaurés, hefur
lýst því yfir, að hann ætli í þinginu að
koma fram með nýjar upplýsingar í þvl
máli, svo að herdómurinn í Rennes, sem
dæmdi Dreyfus sekan í sfðara skiptið,
verði ónýttur, og málið tekið til nýrrar
meðferðar.
Holland. I lok janúarmánaðar var haf-
ið verkfall á járnbrautunum, sem liggja
frá Amsterdam, svo að samgöngur á landi
féllu niður um stund. En eptir skamma
hríð var vinnan tekin upp aptur, því að
verkamenn fengu kröfum sínum að mestu
leyti fullnægt. En þótt nú væri komið í
svo gott horf, vildi stjórnin fyrirbyggja,
að slfkt gæti komið fyrir optar; hún skip-
aði því hermönnum og lögregluliði á all-
ar járnbrautarstöðvar, og hraðskeyti frá
verkmannaforingjum voru ekki flutt til
viðtakenda, heldur send aptur. Jafnframt
þessu hefur stjórnin borið upp 1 þinginu
lagafrumvörp, sem mjög þykja halla á
verkamenn. Þar er meðal annars farið
fram á,að breyta hegningarlögunum þannig,
að dæma megi menn til fangelsis eða missi
kosningarréttar, fyrir að hvetja til verk-
falls. Menn eru mjög óánægðir yfir þess-
um frumvörpum, og sambandsstjórn verk-
mannaíélaganna hefur ákveðið, að senda
út ávarp út af þessu meðal landa sinna,
láta halda fundi um allt land til að mót-
mæla þessu, og safna fé til þess að geta
beitt öflugri mótstöðu. Síðustu fréttirsegja,
að prentararnir í Haag hafi neitað að
setja greinar, sem bera í bætifláka fyrir
stjórnina. Menn eru hræddir um, að al-