Þjóðólfur - 26.06.1903, Qupperneq 2

102
arnir okkar knýja áíram stórgerðar verk-
smiðjur og framleiða ljós til að lýsa upp
dalina okkar á hinum dimmu vetrarnótt-
um, Þá verður nærri eins gaman að lifa
hér, eins og þegar hér uxu eikur, hlynir,
platanviður og vínviður.
Eins og eg tók fram áðan, verða menn
að læra að nota það afl, sem innifelst í
landinu bæði hjá mönnum og málleys-
ingjum. Menn verða að fá ný verkfæri,
sem þurfa minna afl til að framkvæma verk-
in með, og menn verða að leggja stund á,
að eignast góða hesta, svo að hestaflið geti
komið að nokkru leyti í stað þess mann-
afls, sem okkur vantar; Iika finnst mér
ekkert á móti því, að hafa naut til að
ganga fyrir sleða og plógi, eins og gjört
var hér í fornöld og kom að góðu haldi.
Það er komið meira en mál fyrirlands-
búa að rísa úr þeim deyfðardvala, sem
þeir hafa legið í svo lengi. Að vísu neit-
ar enginn, að mikill áhugi hefur á sein-
ustu árum vaknað hjá bændum að endur-
reisa landbúnaðinn, „en betur má, efduga
skal“; áhuginn verður að vakna til fulls,
ef vel á að fara. Eitt meðal annars, er
sýnir áhugaleysi bænda er það, hvað þeir
kaupa og lesa lítið „Plóg“, hið eina land-
búnaðarblað, sem út kemur á landinu.
Hefur hann þó fram yfir allar vonir sýnt
það, að hann ber velferð bænda mjög fyr-
ir brjóstinu, og þennan litla tíma, sem
hann hefur verið á meðal okkar, hefur
hann sýnt það, að hann hefur sterkan
hug á, að rétta við landbúnaðinn, enda
hefur hann mörg góð ráð gefið bændum.
Hann ætti helst að vera keyptur á hverju
íslenzku sveitaheimili, enda er verð hans
svo lítið, að éngum bónda er vorkunn að
kaupa hann, því þeim aurum sem varið
væri til þess, álít eg að væri vel varið og
miklu betur en opt á sér stað hjá bænd-
um. —
Að endingu óska eg, að allir leggi fram
krapta sína til að efla og auka framfarir
okkar kæra fósturlands og menn sýniþað
1 verkinu, að þeir séu sannir föðurlands-
vinir, sem ekki gefast upp við smá-tor-
færur, sem verða á leið þeirra, þegar þeir
eru að vinna til heilla okkar gamla fræga
fósturlandi.
Jóhannes Fridlaugsson.
Þingmálafundur
Ár nesinga.
Árið 1903, 20. dag júnímánaðar, var þing-
málafundur haldinn að Selfossi. Voruþar
komnir báðir þingmerm sýslunnar. Fund-
arstjóri var Eggert Benediktsson í Laug-
ardælum, en fundarskrifari séra Ólafur
Helgason á Stóra-Hrauni.
Þessi mál komu til umræðu:
I. Stjórnarskrdrmdlið.
Samþykkt var eptir nokkrar umræður:
a. Fundurinn skorar á alþingi, að sam-
þykkja stjórnarskrárfrumvarp slðasta þings
óbreytt, þó því að eins, að þingmennimir
sjái enga hættu stafa af þvf fyrir sérrétt-
indi Islands.
b. Fundurinn skorar á alþingi, að semja
nú þegar á næsta þingi lög um ábyrgð
ráðherrans, og telur æskilegt, að skipaður
verði sérstakur innlendur dómstóll til að
dæma 1 þeim málum, er þingið kynni að
höfðá gegn ráðherranum. Jafnframt óskar
fundurinn, að þingið stuðli að þvf eptir
því sem unnt er, að þingræðisreglan verði
viðurkennd og komist í hefð hér á landi.
c. Fundurinn skorar á þingmennina, að
stuðla að því eptir fremsta megni, að vér
fáum eindregna framfarastjórn og að launa-
byrðin á landsjóði aukist ekki við breyt-
inguna og að eptirlaunum ráðgjafans verði
þannig fyrir komið, að Iandsjóður hafi sem
minnst þyngsli af.
d. Fundurinn leggur eindregið með því,
að umboðsmennska þjóðjarða verði afnum-
in og sýslumönnum falið að innheimta af-
gjöld jarðanna, en hreppstjórum að byggja
jarðirnar með eptirliti hlutaðeigandi sýslu-
manna og landstjómarinnar.
t ’ e. Fundurinn leggur það til, að valdsvið
hinna lægri stjómarvalda, svo sem hrepps-
nefnda [og sýsluneínda, sé aukið, og af-
greiðsla mála gerð greiðari og hagfelldari
en verið hefur.
f. Fundurinn skorar á alþingismennina,
að beitast 'fyrir því af alefli, að fjölgun
þingmanna sú, er gert er ráð fyrir í hinni
fyrirhuguðu stjórnarskrá, komi að mestu
leyti niður á landhéruðin og að Ámessýsla
hljóti eitt sæti.
2. Bankamdlið.
Að gefnu tilefni lýsir fundurinn yfir þvf,
að hann álítur bankamálið útrætt að sinni
og mælir með því, að næsta þing geri
enga breytingu á þeim bankalögum, sem
nú eru, og gæti þess, að rétti landsbank-
ans verði f engu hallað.
3. Ritsími.
Fundurinn skorar á alþingi, að styðja
að því eptir megni, að landið komist sem
fyrst í loptskeytasamband við útlönd og
að höfuðstöðin hérá landi verði íReykja-
vlk eða í Ámessýslu.
4. Landbúnaðarmdl.
Fundurinn skorar á þingið:
að styrkja Búnaðarfélag íslands með rff-
legri fjárframlögum en áður;
að veita kost á láni úr landsjóði með
vægum kjörum til að stofna rjómabú;
að veita verðlaun úr Iandsjóði fyrir út-
flutt smjör og hafa takmörk verðsins, er
veiti tilkall til verðlaunanna, tilfæranleg;
að semja vörumerkjalög;
að bændum veitist kostur á ódýrum lán-
um úr landsjóði til jarðabóta og jarðakaupa
með líkum kjörum og útvegsbændum hef-
ur verið veitt til þilskipakaupa;
að veita fé til verðlauna handa vinnu-
hjúum;
að veita fé til efnarannsóknastofnunar;
að setja milliþinganefnd til að ' athuga
landbúnaðarlöggjöf landsins.
J. Fdtœk? alöggjafartndl.
Fundurinn skorar á þingið, að gæta þess
sem bezt, að fátækralöggjöfinni verði þann-
ig hagað, að hún stemmi stigu fyrir því,
að fólk streymi úr landbúnaðarsveitunum
að sjónum t. d. með því að gera sveit-
festistímann sem styztann.
6. Verzlunarmdl.
Fundurinn óskar, að skipaður verði verzl-
unarerindreki fyrir ísland erlendis.
7. Kennslumdl.
Fundurinn skorar á þingið, að halda á-
fram nauðsynlegum undirbúningi undir
væntanlega umbót á kennslumálalöggjöf
landsins og taka sérstaklega til íhugunar
kennslu í verklegum efnum, auka land-
sjóðsstyrkinn til barnaskóla í verzlunar-
stöðum og sjávarþorpum og umgangs-
kennslu í sveitum, og innleiða skólaskyldu
í verzlunarstöðum og sjávarsveitum.
8. Eþtirlaunamdl.
Fundurinn skorar á þingið, að afnema
öll föst eptirlaun, en embættismönnum
gert að skyldu, að safna sér ellistyrk eins
og frumvarp síðasta alþingis, sem ekki
var útrætt, fer fram á.
9. Gjafsóknarréttur.
Fundurinn skorar fastlega á þingið, að
afnema með öllu gjafsóknarrétt embættis-
manna.
10. Ktrknamdl.
Fundurinn skorar á alþingi, að kjör
presta verði bætt svo fljótt, sem kostur er
á með því:
a. að leggja niður prestaköll, þar sem
því verður við komið með góðu móti;
b. að létta af prestum ýmsum störfum,
sem embætti þeirra eru óviðkomandi;
c. að jafna laun milli prestakallanna mik-
ið frá því, sem nú er;
d. að létta af þeim innheimtu launa
sinna.
11. Afengissala.
Fundurinn vill því að eins samþykkja
algert aðflutningsbann áfengra drykkja, að
full sönnun sé fengin fyTÍr því, að mjög
mikill meiri hluti landsmanna óski þess.
12. Ltfsdbyrgð.
Fundurinn skorar á alþingi, að gera
ráðstafanir í þá átt, að innlent lífsábyrgð-
arfélag verði stofnað sem fyrst.
13. Leynilegar kosningar.
Fundurinn skorar á alþingi, að leiða
kosningalagafrumvarpið til Iykta, en ósk-
ar þess sérstaklega, að hinnalmenni kjör-
dagur verði síðast í september eða fyrst 1
október.
14. Vegamdl.
Fundurinn skorar á alþingi:
a. að framlenging flutningabrautarinnar
frá Eyrarbakka upp Ámessýslu verði á-
kveðin þannig, að hún leggist frá þjóðveg-
inum fyrir ofan Bitru upp yfir Skeiðin að
Laxá fyrst um sinn og að fé verði veitt
til þess á næsta fjárhagstímabili, og að
lögð verði einnig á næsta fjárhagstímabili
vegarálma frá þjóðveginum í Ölfusi að
Alviðruferjustað við Sog og önnur álma
af hinni fyrirhuguðu flutningabraut upp
yfir Skeiöin frá Reykjum að Iðuferjustað
við Hvítá;
b. að flutningabrautin frá Rvk. austur að
Geysi verði framlengd frá Þingvöllum að
Gjábakka og fé veitt til þess í næstu fjár-
lögum;
c. að flutningabrautin frá Rvk. til Geys-
is, samkvæmt vegalögunum 1894, verði ekki
lögð austur Laugardal, heldur um hina
fyrirhuguðu Sogsbrú og upp mitt Grfms-
nes og Biskupstungur.
d. Fundurinn óskar þess, að þingið hlut-
ist til um, að rannsakað verði, hvort mót-
orvagnar muni geta komið hér að notum
á þeim vegum, sem hér eru nú.
13. Samgöngumál d sjó.
Fundurinn skorar á alþingi:
a. að hlutast til um, að verzlunarstaðirn-
ir Stokkseyri, Eyrarbakki og Þorlákshöfn,
eða til vara einhver þeirra, verði teknir
upp sem viðkomustaðir fyrir millilanda-
og strandferðaskipin, sem styrk fá úr land-
sjóði;
b. að settur sé upp viti á Loptstaðahól.
16. Fundurinn skorar á alþingi, að veita
ríflegan styrk til barnaskóla-byggingar d
Stokkseyri.
17. Fundurinn æskir þess, að sú breyt-
ing verði gerð á sveitarstjómarlögunum,
að kjósa megi hreppsnefnd á hausthreppa-
skilaþingum.
18. Fundurinn skorar á alþingi, aðveita
sýslunefndum heimild til, að greiða úr
sýslusjóði hæfilegt árgjald fyrir áfangastaði
í sýslunni, þar sem hún álítur þá heppi-
legasta.
19. Fundurinn mælir með þvl, að land-
sjóður kaupi Kolviðarhólsland með sann-
gjömu verði.
20. Fundurinn skorar á alþingi, að semja
lög um eyðing sels í veiðiám.
21. Tollmdl.
Fundurinn mælir með, að tekjur land-
sjóðs séu auknar með tollum fyrst og
fremst á ónauðsynlegum vörum og þar
næst þeim, er framleiöa má í landinu sjálfu.
22. Botnvórþuveiðar.
Fundurinn skorará alþingi, aðleyfaalls
eigi botnvörpuveiðar í landhelgi.
23. Hvalveiðar.
Fundurinn skorar á alþingi, að hækka
að miklum mun gjöld af hvalveiðamönn-
um hér við land.
Fundi slitið.
Eggert Benediktsson.
Ólafur Helgason.
Daginn áður var haldinn þingmálafund-
ur að Húsatóptum á Skeiðum. Voru þar
rædd flest hin sömu mál og samþykktar
margar hinar sömu tillögur. Sá fundur
var mjög fámennur, er aðallega mun hafa
stafað af því, að mönnum þar efra var
ekki almennt kunnugt um fundarhaldið.
Aðalfundur Landsbunaðar-
félagsins var haldinn hér í bænum
22. þ. m. Forseti (Þórh. Bjamarson) skýrði
frá framkvæmdum félagsins og fyrirætlun-
um lallönguerindialmenns efnis. — Vakið
var máls á því af einum fundarmanni, að
ráðunautar félagsins væru ekki að vasast
í pólitík, er þeir væru á embættisferðum,
eins og orð hefur á leikið að minnsta kosti
um einn þeirra, og lézt forseti mundi ann-
astast um, að slíkt kæmi ekki optar fyrir. —
Nokkrar umræður urðu um ýms landbún-
aðarmál á fundinum, og nokkrar tillögúr
samþykktar, og voru þessar hinar helztu:
að milliþinganefnd verði skipuð til að
lhuga og nndirbúa gagngerða og alvarlega
endurskoðun á landbúnaðarlöggjöfinni,
að skora á búnaðarþingið að auka út-
breiðslu gaddavírsgirðinga rneð járntein-
um, og veita styrk til þeirra,
að skora á stjórnina (félagsstjórnina) að
hlutast til tun, að gaddavírsgirðingar verðí
teknar til greina við úthlutun búnaðar-
styrksins.
að búnaðarþingið hlutist til um, að Út
komi innan skamms verndarlög fyrir girð-
ingar, hlið á vegum, og önnur mannvirki
til eflingar landbúnaðinum,
a ð skora á landbúnaðarþingið að íhuga,
hvort ekki mundi tiltækilegt að koma á
eptirliti með slátrun, söltun og aðgrein-
ingu á sauðakjöti á helztu útflutningsstöð-
um.
a ð skora á búnaðarþingið að verja hinu
veitta fé til gróðrartilraunar sem allra mest
til sjálfrar grasræktarinnar til þess að leysa
sem fyrst úr þeim spurningum í þvl efni,
sem hafa praktiska þýðingu,
að skora á búnaðarþingið að styrkja
ríflega efnileg bæfidaefni til þess að setja
upp húsmennsku-grasbýli til sveita.
Vigfús Bergsteinsson hreppstjóri á Brún-
um undir Eyjafjöllum, er staddur var á
fundinum, skýrði frá hvílík hætta vofi yfir
Eyjafjallasveit fyrir skemmdir af Markar-
fljóti, taldi hann nú tækifærið til að afstýra
þessari hættu, meðan fljótið lægi mest allt
i Þverá, en rynni lítt eða ekki Fjallameg-
inn. Voru fundarmenn því hlynntir, að
nauðsyn bæri til, að gera eitthvað til að
fyrirbyggja frekari skemmdiraf fljótinu.—■
Að lokum voru kosnir 3 fulltrúar á bún-
aðarþingið, og varð stjórnin fyrir því vali.
En búnaðarþing þetta er nær eingöngu
skipað embættismönnum og öðrum lærð-
um mönnum. Á því fyrirkomulagi, sem
óhæfilegt er, þyrfti að verða breyting til
batnaðar, svo að meiri hluti þess þings
væri skipaður mönnum úr bændastétt.
Fleira þyrfti og lagfæringar við í fyrirkomu-
lagi þessa landbúnaðarfélags.
„íslenzkt J»jóðerni“.
Svo nefnist bók ein, rúmar 16 arkir að
stærð, sem nýkomin er út eptir Jón Jóns-
son sagnfræðing. Kostnaðarmaður Sigurð-
ur Kristjánsson. Eruþetta io alþýðulestr-
ar, er höf. hélt hér í vetur og mikillróm-
ur var að gerður. Hefur fyrirlestra þessara
verið lauslega getið áður hér í blaðinu,
um það leyti, er þeir hófust. Virðast þeir
vera prentaðir óbreyttir eins og höf. hélt
þá. Gerir hann í formálanum grein fyrir,
að efni fyrirlestranna sé, „að rekja í stuttu
máli helztu þættina í lífi og sögu Islend-
inga frá upphafi og fram á vora daga, en
þó um leið sérstaklega að taka fyrir þá
hliðina, sem snertir þjóðernið sjálft og