Þjóðólfur - 21.08.1903, Blaðsíða 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 21. ágúst
1903.
Jú 34.
Ofna og eldavélar
s e 1 u r
Kristján Þorgrímsson,
Hér með tilkynnist almenningi,
að öllum óviðkomandi mönnum er
stranglega bannað að skjóta fugia i
landareign jarðanna Ártúns, Ár-
bæjar og Breiðholts.
Reykjavík 19. júlí 1903.
Jón Jakobsson.
Fornmenjar til sölu,
Prédikunarstóll frá 1675,
Altaristafla — 1792,
2 ljósastjakar — 1780.
Kaleikur með patínu úr silfri, gyllturog
með mynd, er mjög gamall, líklega frá
katólsku. — Einnig Harmoníum stórt og
injög vandað, sem og kirkjuhúsið í Kald-
aðarnesi, ásamt ýmsu fleiru. Munir þess-
ir eru til sýnis hjá Þorst, Þorgilssyni verzl-
unarmanni á Eyrarbakka, sem einnig
semur um verðið.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn 7. ágúst.
Páfakosningin. 4. þ. m. var kosinn páfi
Giuseppe Sarto, (á íslenzku Jósef
skraddari) patríarki í Feneyjum, Því nær
engum datt í hug, að hann mundi ná kosn-
ingu, enda var búið að margkjósa áður,
en þá náði enginn nógu mörgum atkvæð-
um, þangað til Sarto varð hlutskarpastur,
með hvað miklum meiri hluta vita menn
ekki með vissu. Hinn nýi páfi er fæddur
t. júní 1835 °g því 68 ára gamall, hann
er af bændaættum og systkin hans eru
í lágri stöðu; hann er talinn trúmaður mik-
ill, en eigi stjórnmálamaður að sama skapi,
almennt er hann virtur og vinsæll af þeim,
er þekkja hann, hann er tigulegur ásýnd-
um, gjafmildur mjög og lítillátur, en þó
strangur, ef þvi er að skipta, einkum i trú-
arefnum. Hann er talinn vinveittur ítölsku
stjórmnni, efast menn því um, að hann
haldi eins fast fram kenningunni „um fang-
elsisvist páfans 1 Vatíkaninu", sem Leo
XIII. og Píus IX., er því eigi ólíklegt, að
sættir komist á milli konungs og páfa eða
samkomulagið batni að minnsta kosti. Sem
páfi kallar Sarto sig Píus X.
England. Fundur sá um tollfrumvarp
Chamberlains, sem getið var um síðast,
var haldinn 29. f. m. Þar var sýnt fram
á það, að frumvarpið hefði í för með sér
8 milj. pd. sterl. (144 milj. kr.) gjaldauka
fyrir þjóðina, og eigi væri ástæða til þess
að ætla, að nýlendurnar veittu svo mikið
í aðra hönd, að slíkt borgaði sig. Fund-
arsamþykkt var gerð; var tollfrumvarpinu
skarplega andmælt í henni. Chamberlain
vill leggja toll á smjör, egg, ost, flesk og
auðvitað kom, svo að nú eru mótstöðu-
menn hans alveg hamslausir. Chamber-
lain kveður ekkert satt í bréfi Botha og
sé það honum sjálfum til vansa.
Balkanskagi. Síðustu fregnir þaðan eru
mjög ófriðlegar. Uppreisnarmenn í Make-
dóníu hafa hafið nýja orrahríð þar syðra.
Foringjarnir hafa heitið á alla föðurlands-
vini að grípa til vopna og fjöldi manna
hefur þegar orðið við því. Margir hers-
höfðingjar hafa komið frá Búlgaríu til þess
að stýra uppreisninni. Vopnaviðskipti hafa
þegar orðið nokkur, mörg þorp hafa ver-
ið brennd. Héraðið Monastir er allt í
uppnámi.
Ungverjaland. Ráðaneytisforsetinn nýi,
Khuen Hedervary er nú að velta úr völd-
um aptur. Hefur hann ávallt valtur verið
í tigninni, en mútumál eitt, sem upp komst
í þinginu í lok f. m. virðist ætla að ríða
baggamuninn og gera alveg út af við stjórn
hans. Mál þetta er þannig vaxið, að á
fundi þingsins 29. f. m. lagði þingmaður
einn úr andskotaflokki stjórnarinnar, Papp
að nafni, 10 þús. kr. fram á borðið, sem
hann kvað sér hafa verið fengnar daginn
áður í því skyni, að hann hætti að fjand-
skapast gegn stjórninni í þinginu og færi
burtu úr Buda-Pest. Vakti þetta auðvitað
afarmikið hneyksli. Szapary greifi, sem
er vinur ráðaneytisforseta og dyggur fylg-
ismaður, hefur játað, að hann sé upphafs-
maðurinn að þessari mútutilraun, en hins
vegar svarið við drengskap sinn, að ráða-
neytisforsetinn sé ekkert við hana riðinn,
en því eru mótstöðumenn hans trauðir til
að trúa. Síðustu fréttir telja víst, að hann
fari frá.
Rússar halda enn áfram að gera Finna
útlaga og nýlegá hafa þeir sett þau fyrir-
mæli, að rússneska skuli töluð sem allra
mest við allar embættisathafnir í þarfir
ríkisjárnbrautarinnar finnsku, ennfremur,
að Rússar hafi aðgang að öllum embætt-
um við braut þessa.
Mandschuri. Nýjustu fregnir segja, að
Rússland sé reiðubúið að kalla her sinn
burtu úr Mandschuri og sleppa landinu
alveg, nema belti því, er járnbrautin ligg-
ur um. Kínverjar geti svo leyft öllum að-
gang hvar á landi sem sé, nema meðfram
járnbrautinni. Rússland vill líka láta
Kórea hlutlaust, ef Japan lofar því sama
og það vill Japan eflaust.
Hinn alkunni hugvitsmaður Edison er
orðinn nærri blindur vegna tilrauna sinna
við Röntgensgeislana. Einn af samverka-
mönnum hans er orðinn máttlaus í öðr-
um handleggnum, af því að svo margar til-
raunir hafa verið gerðar við hann með
geislunum. Af þessu sést, að geislarnir
eru ekki hættulausir, ef þeim er opt beitt
við sama mann. Edison hefur lengi ver-
ið heyrnarlaus.
Hlð sameinaða g'ufuskipafélag' er komið
í óþægilega kllpu, því að þýzkt gufuskipa-
félag eitt (Vereinigte Bugsier-Gesellschaft)
keppir nú við það, bæði hér í Danmörku
og milli Danmerkur og Hamborgar. Vöru-
flutningsgjald milli K.hafnar og Hamborg-
ar er þess vegna ekki nema */s hluti af
því, sem áður var. Auðvitað skaðast bæði
félögin á þessu, og hvort þeirra verður
fyr að láta undan er eigi gott að segja,
því að bæði standa föstum fótum. Enn-
fremur er óánægja milli Wilsonsfélagsins
enska og sameinaða gufuskipafélagsins,
getur það orðið hættulegt fyrir hið sam-
einaða. Einnig má geta þess, að skip
Thor. E. Tuliniusar stórkaupmanns spilla
eigi alllítið fyrir sameinaða gufuskipa-
félaginu með ferðum sínum til Islands,
einkum Norður- og Austurlandsins; mega
Islendingar vera hr. Tuliniusi þakklátir
fyrir þann samgönguauka, er hann veitir
þeim, en það er óneitanlega leiðinlegt fyr-
ir höfuðstað landsins, að samgöngur við
útlönd eru þar sjaldnar en við Norður- og
Austurland. En nú hefur hr. Tulinius
keypt eitt skip enn (Kong Inge), sem hann
nú í fyrsta sinni sendir til Reykjavíkur.
Ef til vill verður framhald á því. Skipið
rúmar um 60 farþega.
Konungur hefur náðað Arthur Jörgen-
sen móðurmorðinga. Þessi náðun er nokk-
uð með öðrum hætti en verið hefur áður,
því að Jörgensen getur eigi undir nein-
um kringumstæðum nokkurntíma orðið
frjáls maður, nema konungur náði hann á
ný, en annars er það venja, að æfilangt
fangelsi er sama sem 16—-18 ár, ef fang-
inn hegðar sér vel.
ViOauki.
Ensk blöð, er ná til 11. þ. m., skýra frá
hroðalegu manntjóni í París 10. þ. m.
Hafði kviknað dráttarvagni niður í jarð-
göngum og læsti eldurinn sig óðar í
vagnatrossuna, en nýjar lestir, er komu á
eptir, brunuðu inn í eldinn. Slokknaði
um leið á rafmagnslömpum, er lýstu göng-
in, með því að strengirnir bráðnuðu af
hitanum. Var þá koldimmt þar niðri og
reykjarsvælan óþolandi, en fólkið ruddist
um í dauðans angist til að forða lífi sínu
og tókst allmörgu að komast lífs úr voða
þessum, en margt manna lét þar líf sitt.
Voru 90 lík fundin, er síðast fréttist, öll
sviðnuð og kolsvört af reyk. Ætlamenn,
að miklu fleiri hafi kafnað í reykjarsvæl-
unni, heldur en farizt í eldinum sjálfum.
Hinn 8. þ. m. var rússneskur konsúll
Rostoksky að nafni skotinn til bana um
albjartan dag í Monastir í Makedóníu af
tyrkneskum hermanni. Eru Rússar mjög
gramir yfir illvirki þessu og hafa í hótun-
um við Tyrki, ef þeir hefni þessa verks
ekki grimmilega og haldi betri reglu í
landinu, en þeir nú gera.
Alþingi.
VIII.
Lagaskóli. Lagaskólafrv. var til fyrstu
umræðu í efrii deild síðastl. laugardag.
Kr. Jónsson talaði þar fyrir því máli, en
dr. Valtýr vildi láta fella það. Kvaðst
hann vera algerlega mótfallinn þeirri skoð-
un, að heppilegast væri, að embættis-
mannaefni landsins væru búnir undir starf
sitt í landinu sjálfu. Var þetta raunar ekki
ókunnugt áður, því að dr. Valtýr hefur
jafnvel viljað leggja.niður æztu mennta-
stofnanir vorar innanlands, er vér þegar
höfum, svo að allir yrðu að leita til Kaup-
mannahafnar-háskóla. Doktorinn viður-
kenndi þó, að kennslan í lögunum við há-
skólann væri bæði ópraktisk og óvísinda-
leg og ekkert tillit tekið til íslenzkra laga,
en hann áleit þau reyndar ekki svo frá-
brugðin dönskum lögum, að það gerði
neitt til. Málinu var vísað til 2. umr með
öllum þorra atkv.
Breyting d umbodsstjórninni. Efri deild
gerði tvær breytingar á frv., eins og það
kom frá n. d. Önnur var sú, að laun
landritarans voru hækkuð úr 5000 kr. upp
í 6000 kr., en hin var, að veita ráðherran-
um 2000 kr. í húsaleigukostnað á ári þangað
til hús er byggt handa honum, í stað 1600
kr., svo að báðir þessir útgjaldaliðir urðu
jafnháir og stjórnin hafði stungið upp á.
Þegar málið kom aptur fyrir n. d. gerði
1. þm. Árn. breytingartill. um, að lækka
þessa liði aptur, því að deildin var áður
öll á einu máli um, að þeir væru óþarf-
lega háir. En nú bar svo kynlega til, að
meiri hluta deildarinnar þótti ógerlegt, að
breyta hér í nokkru frá því, sem efri deild
vildi vera láta og fór svo, að breyt.till.
voru feldar með miklum atkvæðamun, önn-
ur þeirra (um landritaralaunin) með 14
atkv. gegn 8 að viðhöfðu nafnakalli.
Þessi ótti þingmanna við að breyta frá
gerðum e. d. er lítt skiljanlegur. Þeirhafa
þó að líkindum ekki ímyndað sér, að e.
d. mundi fella málið, þó að þessu væri
breytt. Gat því ekki ver farið, en að e.
d. breytti því aptur og málið kæmi í sam-
einað þing, og verður ekki séð, að það
hefði verið neitt hættulegt og óþarfi að
krjúpa að fótskör e. d. af ótta við það.
Fjdrlögin voru til 2. umr. í e. d. í fyrra
dag. Hafði nefndin gert ýmsar uppástung-
ur til breytinga, er flestar gengu í þá
stefnu, að minnka tekjuhallann með því,
að nema ýmsar styrkveitingar burtu úr
frv. Flestar breytingartill. nefndarinnar
náðu fram að ganga, Hér skulu teknar
fram nokkrar helztu breyt., ergerðarvoru
á frv. n. d. (sbr. síð. bl.):
Af 6000 kr. láni, er Rangárv.sýslu var
veitt til fyrirhleðslu í skörð, er Þverá braut
gegn um bakka sína, skal eptirgefinn helm-
ingur í stað */3 hluta. Guðm. lækni Björns-
syni er veittur 800 kr. styrkur hv. á. til að
launa aðstoðalækni, er sé búsettur í Hafh-
arfirði, sjúkrahúsinu á Patreksfirði f. á 2000
kr. gegn því, að sýslunefnd Vestur-Barða-
strandarsýslu taki sjúkrahúsið að sér. Þá
er felld burtu 800 kr. styrkveiting hv. á til
sjúkraskýlis á Brekku í Fljótsdal og jafn-
mikil upphæð til póstflutninga með motor-
bátum á ísafjarðardjúpi ,og Breiðafirði.
Veitingin til flutningabrautar á Fagradal
er lækkuð um 3000 kr., en til þjóðvega
hækkuð um 3000 kr. (til að bæta vegi í
Austur-Skaptafellssýslu). Veitingarnar til
brúnna á Jökulsá í Axarfirði og Soginu
eru báðar felldar burtu, einnig 1000 kr. til-
lag til sýsluvegarins frá Hofsós að Ökrum
í Skagafjarðarsýslu og 3500 kr. sfðara ár-
ið til gufubátsferða um Eyjafjörð. Séra
Jóni á Stafafelli er veitt 120 kr. uppbót f.
árið fyrir missi á umboðstekjum. Prédik-
unarstyrkurinn til séra Magnúsar Magnús-
sonar er feldur niður, ennfremur r6,8oo
kr. f. á. til að kaupa Reykjavlkurspítala
og til viðhalds húsinu og aðgerða, en 1