Þjóðólfur - 21.08.1903, Blaðsíða 3

135
en hinn helmingurinn ber uppljóstrarmanni.
7. gr. Hér með eru úr gildi felld lög 17.
marz 1882 um friðun fugla og hreindýra og
lög 16. des. 1885 um breyting á lögum 17.
marz 1882 um friðun fugla og hreindýra.
Frá Höfn.
2. Hjólreið.
Islendingar og þó einkum Reykvíking-
ar, sem eiga góðhest og hafa tíma til að
brúka hann, geta manna bezt skilið hví-
líkt kostaþing hjólhesturinn er fyrir Kaup-
mannahafnarbúann. Hér eru vitanlega
sporvagnar og járnbrautir — en það kost-
ar peninga að ferðast með þeim, og er í
sjálfu sér ekkert ferðalag í líking við reið-
ar á Islandi; hressir hvorki sál né líkama.
Þar við bætist að sá, sem ekur í vögnum
er bundnari við áætlanir, sem aðrir hafa
gert um ferðalagið; reiðmaðurinn, hvort
sem er á hesti heima eða hjóli í Dan-
mörku er frjáls eins og fuglinn — og það
er einmitt það, sem krýnir ánægjuna af
þess háttar ferðalagi.
Góður hjólhestur kostar hér 200 krón-
ur, og það var því ekki óblandin ánægja
að þeirri miklu stund, er eg leiddi hest-
inn frá stalli og reið af stað; en inniset-
urnar, bækurnar o. s. frv. hrundu mér af
stað og sól og sumar kölluðu mig út, út
í lífið og æfintýrin, ef guð vildi svo vel
gera að líta í náð sinni til mín.
Út á Amager, blóðmörskeppinn danska?
— Ja, var það ekki vel til fundið !—Jæja,
svo ríð eg út á Amager.
Með nýjabrumið í nesti og fjörutíu aura
— rétta fjörutíu — í vasanum ríð eg af
stað; eg vissi það ekki þá, hvaða lán það
var, að eg hafði ekki meira, ekki t. d. 2
krónur. En það kemur nú seinna, hvern-
ig á því stóð. Flest er manni nú orðið
að gæfu, þegar það er komið með — tóm
buddan!
-— Hitinn er steikjandi og blæjalogn;
rykið þyrlast upp í háa lopt undan vögn-
unum og hestunum, og fellur í skánum
niður á herðarnar á öllum — það erþað
elskulega við það; það gerir öllum jafnt
undir höfði.
Smáméyjarnar, sem geysast á undan,
hefðu vel getað skrifað hver á bakið á
annari: Lofuð 1 En þess þarf ekki með,
því eg er líka »lofaður«, lof sé guði, svo
þær geta farið í friði fyrir mér! En það
er eins og mig fari að gruna eitthvað um
tvo pilta, sem koma á eptir og linna ekki
láturo, fyr en þeir eru komnir fram úr
mér og á móts við stúlkurnar. Hattinn
ofan og síðan : Góðan daginn! Svo er
allt klappað og klárt og hópurinn þýtur
áfram í einingu andans og bandi friðarins.
Eg lötra áeptirog hugsa heim til Fróns,
heim til Árbæjartraðanna á sunnudags-
kveldin; þar sást líka eining andans hjá
unga fólkinu á útreiðartúrunum — »og
svona kvað það vera um allar jarðir!«
— Amager blasir við, opið og flatt eins
og kaka. Á stöku stað hindra skógar út-
sýnið, annars er allt opið. Vegurinn er
ljómandi, harður og sléttur, en hitinn er
brennandi; það væri sælt að geta sent
nokkrar gráður af honum heim til Fróns
— en væri þá Frónið Frón ?
Akrarnir, garðarnir og engin taka við
hvert af öðru; ýmsar Ijómandi litjurtir,
kornblómin bláu, »levköjer« og baldurs-
brár brosa við gestinum og ilmtirinn streym-
ir fyrir vitum manns.
Konur, sem í Kaupmannahöfn eru kall-
aðar »Amakarakerlingar« og auðþekktar
eru á höfuðbúnaði sínum, ganga bognar
um garðana og skera hvftkál, grænkál,
blómkál o. s. frv. Sumar safna skraut-
blómum í vendi, og allt á þetta að selj-
ast á morgun inni í höfuðstaðnum. Vita
þær nú, að margir af þeim hnakkakertu
herrum, sem ganga fram hjá þeim á torg-
inu inni í borginni, mundu þakka guði
fyrir, að mega starfa í stað þeirra á svona
dýrðardögum ?
Vegurinn er farinn að verða slitróttur
og eg beygi inn á gangstíginn í þeirri
von, að hér, fyrir utan lög og landsrétt
muni öllu óhætt.
Það er ágætt að ríða hann, og eg þýt
áfram í fögnuði og vellíðan, hugsandi um
»Amakarakeriingarnar«, blómríkið og feiti
þessa frjósama lands.
— Maður, búinn líkast póstþjóni, heils-
ar mér og spyr mig hvað eg heiti. Eg
svara því.
»Hvar eigið þér heima?«
Eg er nógu vitlaus til þess að svara
rétt til.
»Það er bannað að ríða gangstfginn I
»Gangstíginn ! Þetta er vegur fyrirhjól-
reiðamenn 1«
»Nú svo! Nei, í fyrsta sinni er sekttn
2 krónur! Þér getið borgað hana strax,
ef þér viljið vera laus við að koma á
lögreglustöðina!«
»Guð sé oss næstur! Fyrst og fremst
gat mig ekki grunað, að þetta væri gang-
stfgur og í öðru lagi hef eg ekki 2 krónur!«
Hann lítur á mig, eins og til þess að
ganga úr skugga um, hvort eg hafi ekki
peninga, og hann hefur auðsjáanlege gott
og æft auga, til þess að sjá þess háttar
út, því hann efast ekki um orð mín —
og hef eg þó silfurhnappa í vestinu, frómt
frá að segja.
»Eruð þér Svíi?«
»Nei, Islendingur«.
»Getið þér þolað hitann?«
»Nei, mér fer að verða helzt til heitt
úr þessu!«
Hann brosir og spyr mig, hvert eg ætli.
»Út til »Dragör«. Er það langt?»
Hann svarar þvý — og síðan fer hann
að spyrja mig spjörunum úr um Island,
umkuldann ogValtý Guðmundsson! Hvort
hann hefur þekkt hann af því hann býr
á Amager, eða fyrir föðurlandsást, eða —
ja, eg þori ekki að segja meira, því nú
er siður að fara í mál, ef nokkur segir
sfrjálst orðl*
— Við kveðjumst með vinsemd oghann
segir mér, að í þetta sinn sleppi hann
mér — en næst!
Mér léttir að mun og eg er ekki lengi
að þjóta af stað, áfram, áfram, fram hjá
görðum, ökrum og aptur ökrum. Frjó-
samari sveit er naumast hægt að hugsa
sér; náttúran sjálf leggur svo að segja
fleskið of;tn á sneiðina. Tvær vindmillur
standa við veginn ; vængirnir snúast í sí-
fellu — í blæjalógninu 1 Það var svo
sem ekki hætt við öðru; í vikunni sem
leið, þurftu bændurnir regn á akrana sína,
það kom. Nú er þörf á þerri; svo er
vitanlega þerrir!
Landið er feitt, hestarnir feitir, fólkið
feitt! Það er talinn góður hestur til drátt-
ar, sem dregur vagn með sex »Amakara-
kerlingum« á! Svo sagði dýralæknirinn
í Dragör mér í trúnaði.
Gestrisnin er eins og á íslandi; maður
sleppur ekki fyr en eptir borðhald og all-
an þann fögnuð, sem magann má styrkja
og atlot öll eru hin vingjarnlegustu, svo
vingjarnleg, að maður svarar með mestu
gleði hverri einustu spurningu um ísland
upp á punkt og kommu — svo annarlega
sem sumar þeirra þó falla manni fyrir
brjóstið.
Hvert mannsbarn í húsinu fylgir til
dyra, frá húsbónda til vinnukonunnar, sem
maður kveður með kossi og handabandi,
lá mér við að segja, og langt úti á vegi
lift eg við, og sé konu — vinnukonuna ?
— standa enn þá á tröppunum, og veifa
vasaklútnum — eða ? — eg er nærsýnn og
sé ekki hvort er, og það gerir þá minnst
til. Eg veifa húfunni og þýt síðan eins
og fugl fljúgi til hreiðurs heim til höfuð-
borgarinnar, saddur og ánægður yfir vel
vörðum degi, yfir buddunni léttu og er
fyrir löngu búinn að gleyma því, að hjól-
hestur er mikill munaður, þegar tekjurn-
ar eru smáar. Og nú skíri eg hann í
skel, og Sleipnir skal hann heita!
Juvenis.
Utanferðir.
(Niðurl).
Með þessum utanferðum tel eg ekki
Ameríkuferðirnar af þeirri einföldu á-
stæðu, að flestir sem þangað fara, eru ís-
lenzku þjóðinni algerlega glataðir. Eg tók
það fram rétt áðan, að utanferðir væru
að aukast, en þó finnst mér þær vera
alltof litlar. Vér verðum að hafa meiri
viðskipti við hinn menntaða heim, en vér
gerum nú. Vér verðum að fá nýja mennt-
unarstrauma inn í landið til að glæða
og lífga hið andlega líf vort. Og auð-
veldasta ráðið til að fá meiri kynni af
alheiminum og nýja menntunarstrauma inn
í landið er það, að sem flestir ungir og
framgjarnir, gáfaðir menn færu utan, til
að kynna sér lífið utanlands, eins og hin-
ir fornu feður þeirra. Hin unga uppvax-
andi kynslóð vor Islendinga ætti að taka
Forn-íslendinga til fyrirmyndar með það,
að fara utan og afla sér fjár og frama.
Að vísu mundu menn nú ekki koma með
fullar hendur fjár úr utanferð sinni, enda
er það ekki eins áríðandi, heldur hitt, að
þeir afli sér andlegra auðæfa og atgerfis
og láti það geisla út frá sér, ef svo mætti
að orði kveða, þegar þeir koma aptur til
æskustöðvanna 1 hinum frægu íslenzku
dölum.
Ef vér lítum í mannkynssöguna og fram-
farir þjóðanna á liðnum öldum, sjáum
vér, að framfarir voru mestar hjá þeim
þjóðum, sem utanferðir voru tíðastar hjá,
eða með öðrum orðum, þær þjóðir, sem
voru mest í siglingum. Af því sjáum
vér, að utanferðir hafa alsstaðar haft mik-
il áhrif á framfarir þjóðanna.
Eg álít, að það væri miklu betra fyrir
marga þá, sem fara á búnaðar- eða gagn-
fræðaskólana að fara utan og eyða jafn-
löngum tíma þar, sem þeir mundu hafa
eytt á hinum áðurnefndu skólum. Þeir
mundu í flestum tilfellum hafa betri not
af því að fara utan.
Margir munu segja, að þá vanti fé
til þess að fara utan, og getur það satt
verið hjá sumum. En fjölda margir geta
farið vegna efnanna. Það hagar opt svo
til, að menn geta komizt til Noregs, án
þess að borga nokkurt fargjald t. d. með
síldarveiðaskipum, sem fara 'neim til Nor-
egs á haustin. Þar á ofan mæta Islend-
ingar vanalega velvild alsstaðar sem þeir
koma á Norðurlöndum, svo eg álít, að
ferðin þyrfti ekki að vera tilfinnanlega
dýr. Og eg efast ekki um, að það er
miklu frekar vilja- og áhugaleysi sem stend-
ur þar f veginum, heldur en féleysi, þó
að það standi f vegi hjá sumum, því góð-
ur vilji fær miklu áorkað í þessu máli
sem öðrum, og ef að hann væri meiri,
þá mundu miklu fleiri fara utan að mennta
sig. Llka ætti þingið-að sjá til með þeim
mönnum, sem vildu fara utan til að afla
sér þekkingar, en skortir fé til þess, og
sem hafa góða hæfileika.
Að vísu neita eg ekki, að þingið hefur
opt sýnt lofsverðan áhuga á því, að styrkja
greinda námsmenn til utanferðar, þó að
það nái ekki langt, því margir hafa löng-
un og hæfileika að afla sér menntunar í
útlöndum.
Það rfnunu margir segja, að það sé at-
hugavert að kasta fé landsins til þess að
styrkja menn til utanferðar, án þess að
hafa nokkra vissu fyrir því, að landið
hafi not af kunnáttu þeirra, þegar þeir
kæmu aptur. í fljótu bragði geturmörg-
um sýnzt þetta rétt, en við nánari íhug-
un verður annað ofan á. Það væri sjálf-
sagt að haga styrkveitingunum þannig, að
ekki gætu aðrir fengið hana, en gáfaðir
menn, og setja þau skilyrði, sem mundu
tryggja landinu framvegis menntun þá,
sem þeir fengju f útlöndum. Að vísu get-
ur það vel komið fyrir, að einstakir menn
dyttu úr sögunni, án þess að landið hefði
nokkur not af þeim. En aptur mundu
aðrir margborga landinu það fé, sem þeir
hefðu eytt. Vér höfum nóg dæmi í fram-
tarabaráttu þjóðanna, sero sýna oss það,
hvernig einstakir menn hafa lypt ættþjóð
sinni upp úr eymd og volæði á hátt fram-
farastig.
Að endingu óska eg og vona, að hinir
ungu menntamenn þjóðar vorrar sjái ekki
eptir fáeinum krónum til þess að afla
sér andlegra auðæfa í útlöndum, og koma
svo heim færandi þeim, sem heima sitja,
nýja menntunarstrauma, sem yrðu ættlandi
voru leiðarljós á komandi framfarabraut
sinni.
Jóhannes Friðlaugsson.
„Kong Inge“,
eitt af skipum Thorefélagsins, kom hing-
að að morgni hins 17. þ. m. frá útlönd-
um. Með því kom Þorvaldur Jónsson
fyrv. héraðslæknir á Isafirði. Skip þetta
hefur félagið nýlega keypt til þe§s að hafa
í förum til Islands ásamt »MjöIni« og
»Pervie«. Það er allálitlegt skip, 900
smálestir að stærð, og er byggt fyrir 12
árum í Newcasle. Það fór í gær héðan
aptur til Vesturlandsins.
Prestkosningar.
í Útskálaprestakalli erkosningfarin
fram, og fékk séra Kristinn Daníelsson á
Söndum 108 atkv., en séra Einar Þórð-
arson 1 Hofteigi 72. Hinn 3.,semákjör-
skrá var, séra Ólafur Finnsson í Kálfholti,
fékk ekkert atkvæði. Kosningin kvað ekki
vera fyllilega lögmæt, með því að séra
Kristinn fékk ekki fullan helming at-
kvæða, en að sjálfsögðu verður honum
samt veitt brauðið.
ÁBreiðabólstað á Skógarströnd
er og prestkosning farin fram, og var
þar kosinn Lárus Halldórsson prestaskóla-
kandídat (frá Miðhrauni) með nálega öllum
atkvæðum þeirra, er fund sóttu.
Nýdánar
eru hér í bænum tvær merkar konur:
Guðrún Jónsdóttir, kona Sigurðar
Jónssonar járnsmiðs, og Sigríður Ás-
mundsdóttir (frá Grjóta, Sigurðssonar
í Melkoti Ásmundssonar í Effersey Ein-
arssonar) ekkja Torfa heit. Þorgrímssonar
prentara og móðir Siggeirs kaupm. hér í
bænum og Guðbjargar ekkju Sigmundar
Guðmundssonar prentara.
Látin
er í Winnipeg ungfrú Þórdís Guð-
laugsdóttir (sýslumanns Guðmundsson-
ar) rúmlega tvítug. Fór héðan til Amer-
íku næstl. vor.
Dáin er fyrir skömmu í Slesvfk á Þýzka-
landi ekkjufrú Sigríður Siemsen
ekkja Edvards Siemsens fyrrum kaupm.
hér í Rvík. og móðir Franz Siemsens fyrv.
sýslum., frú Karólínu Jónassen ekkju E.
Th. Jónassens amtm. og frú Kristínar
ekkju Sveins kaupm. Guðmundssonar frá
Búðum. Sigríður heit. var 83 ára gömul,
borin og barnfædd hér í Rvík, en dvaldi 20
síðustu ár æfi sinnar hjá dætrum sínum í
Slesvík.
„Mjölnir“
heitir nýtt félag, sem stofnað er héi í
bænum, og er markmið þess, að mylja
með vélum grjót í steinsteypu ogjafnframt
steypa steina til húsabygginga o. fl. Er
notkun grjótmulnings nú mjög farin áð
aukast, og lfkur fyrir, að eptirspurnin verði
meiri og meiri eptirléiðis, þá er steinsteypu-
húsum tekur að fjölga. Fyrirtæki þetta
er því hið þarfasta, og líklegt, að það.