Þjóðólfur - 04.09.1903, Blaðsíða 2

142
af einum nefndarmanna úr heimastjórn-
arflokknum, Lárusi Bjarnason, og það frv.
var samþykkt nær óbreytt af báðum deild-
um, — í umboðsstjórnarmálinu varð sú
tillaga efri deildar ofan á, að landritar-
inn skyldi hafa 6000 kr. árslaun og ráð-
herrann 2000 kr. í húsaleigustyrk og var
hvortveggja of hátt, en nefndin í neðri
deild var ekki nógu hörð af sér að halda
fast við sínar tillögur (5000 kr. árslaun
og 1600 kr. húsaleigu) og var það miður
farið. Málið hefði þá reyndar að líkind-
um komizt 1 sameinað þing, en það virt-
ist ekki vera neitt hættulegt. Þangað
komst t. d, eptirlaunamálið og varð
það ofan á þar, er betur sómdi og þjóð-
in mun verða ánægðari með (sbs. síðasta
blað). Fór þar vel sem fór og urðu þau
málalok hin æskilegustu. I sambandi við
það mál standa lögin um s k y 1 d u e m-
bættismanna að safna sér e 11 i-
styrk eða kaupa sér geymdan
lífeyri, er birt voru 1 síðasta tölubl.
Þau lög áttu allmiklum andróðri að sæta
í neðri deild, helzt frá embættismannanna
hálfu, en við nafnakall voru þau samt
samþykkt með miklum atkvæðamun. Þessi
tvenn lög, hvort í sambandi við annað
binda fyrst um sínn enda á öll frekari
afskipti þings og stjórnar af eptirlaunamál-
inu, sem verið hefur svo harðsótt og þungt
í vöfunum að undanförnu. Er það’með-
al annars þingi þessu til sóma, áð þáð
hefur ráðið því máli heppilega til lykta.
Þingsályktunartillögur
samþykktar af alþingi voru alls 8, og hef-
ur þessara ekki verið áður getið:
1. Um milliþinganefnd í landbúnadarmdl-
inu.
Alþingi ályktar að skora á landstjórn-
ina að skipa 5 manna nefnd milli þinga
til að íhuga landbúnaðarlöggjöf landsins, og
semja frumvarp til nýrra landbúnaðarlaga,
er slðar verði lagt fyrir alþingi. Lands-
stjórnin tilnefnir 2 nefndarmanna, en hin-
ir 3 skulu kosnir af alþingi, 2 af neðri
deild og 1 af efri deild.
2. Alþingi skorar á landstjórnina. að
leggja fyrir embættismenn og sveitarstjórn-
arvöld landsins, að láta nefndinni í té all-
ar þær skýrslur og upplýsingar, sem þeim
er unnt og nefndin kynni að óska eptir.
['lill., er samþ. var í neðri deild Iagði
til, að landstjórnin skipaði að eins 3manna
nefnd, og að frumvarp yrði lagt fyrir al-
þingi 1905].
2. Rddstafanir til að koma d fólksinnflutn-
ingum til íslands.
Alþingi skorar á stjórnina, að gera ráð-
gtafanir til að laða útlendinga, einkum frá
Norðurlöndum, til þess að flytjatil Islands
og setjast þar að, meðal anna,rs með því,
að gefa útáútlendum tungum ogbreiða
út smáritlinga um Island, landslag þess,
loptslag, atvinnuvegi og framtíðarskilyrði,
prýdda myndum af nafnkunnum stöðum;
að tryggja innflytjendum sérstaka íviln-
un á fargjaldi til Islands;
að bjóða innflytjendum, einkum fjöl-
skyldumönnum, ákveðna tölu dagslátta af
óræktuðu landi til eignar og umráða, með
því skilyrði, að eignarréttinum sé fyrirgert
og það verði aptur eign landsins, sé eigi
*/4 þess ræktaður eða undirbúinn til rækt-
unar innan 5 ára.
í neðri deild var i.liðurtillögunnarorð-
aður svo:
að fá menn til þess að rita í erlend blöð
og tímarit um Island, og gefa út á út-
lendum tungum og breiða út smáritlinga
um landið, landslag þess, loptslag, atvinnu-
vegi og framtíðarhorfur, ásamt myndum
því til skýringar, og ef kostur er á að fá
mann eða menn til að útbreiða þekkingu
erlendis á kostum landsins með funda-og
jæðuhöldum.
3. lið till. var þannig breytt í n. d.:
að bjóða innflytjendum, einkum fjöl-
skyldumönnum ákveðna tölu dagslátta af
óræktuðu landi til eignar og umráða, ept-
ir þeim reglum, sem stjórnin setur og aug-
lýsir fyrirfram.
3. Kennslu i lcetða skólanum.
Alþingi skorar á stjórnina að láta semja
svo fljótt sem unnt er, og að löggilda nýja
reglugerð f/rir skólann í Reykjavík, er fari
í öllum aðalatriðum í sömu átt og frum-
varp alþingis 1897, þannig, að gríska verði
afnumin sem skyldunámsgrein, að kennslu-
stundum í latlnu verði fækkað að mun,
að latneskir stílar verði lagðir niður við
próf, að kennslutíma þeim, sem þannig
vinnst, verði aðallega varið til aukinnar
kennslu í móðurmálinu, í nýju málunum
(einkum ensku og dönsku) í menningar-
sögu mannkynsins, náttúruþekkingu og
eðlisfræði.
[Þannig samþ. af e. d. I n. d. bætt við
aukinni kennslu í sögu landsins og bók-
menntum].
4. Kirkjumál.
Alþingi ályktar að skora á landstjórn-
ina að gera sem fyrst ráðstafanir til að
safna öllum nauðsynlegum skýrslum, er
snerta hag kirkjunnar, og skipa 5 manna
nefnd railli þinga til að taka kirkjumál
landsins til rækilegrar íhugunar 1 heild
sinni og að koma fram með ákveðnar til-
lögur um:
1. Hagkvæma skipun kirkjumálanna, er
veiti þjóðkirkjunni slíkt sjálfstæði og
sjálfstjórn í sínum eigin málum, sem
hún eptir eðli sínu og 45. gr. stjórnar-
skrárinnar á heimtingu á og þarfnast
til að geta fullnægt ákvörðun sinni.
2. Hvort eða að hve miklu leyti það verði
að álítast nauðsynlegt, að kirkja og
ríkisfélag sé eptirleiðis sameinað, eins
og til þessa hefur veríð.
3. Hagfelda skipun prestakalla í landinu.
4. Nauðsynlegar umbætur á launakjörum
presta og prófasta, bæði að því, er
snertir launin sjálf og innheimtu þeirra.
[Þannig samþ. f e. d.].
í neðri deild var inngangsorðum tillög-
unnar þannig breytt.
„Alþingi ályktar að skora á landstjórn-
ina, að safna öllum nauðsynlegum skýrsl-
um, er snerta hag kirkjunnar, og taka
kirkjumál landsins til rækilegrar íhugunar
í heild sinni og koma fram með ákveðnar
tillögur um: o. s. frv., eins og till. e. d.
5: Ofriðun á sel: (frá nefndinni í sela-
málinu).
Neðri deild alþingis ályktar að skora á
landstjórnina :
1, að útvega álit sýslunefnda, hverrar
fyrir sína sýslu, um það, hvort ástæða sé
til að ófriða látursel vegna laxveiði, og ef
svo er, hve mikinn skaða sellátraeigendur
— hver fyrir sig — mundu bíða við það
árlega.
2. að leggja fyrir alþingi 1905 skýrslur
þær, er þannig fengjust, og, ef ástæða þyk-
ir til, að leggja fyrir það þing frumvarp
til laga um eyðing eða ófriðun á sel.
6. Verzlunarmdl og siglingar.
Neðri deild alþingis ályktar að skora á
landstjórnina, að taka verzlunarmál lands-
ins til rækilegrar íhugunar, sérstakléga
hversu afnema megi eða takmarka, sem
mest skuldaverzlun þá, sem nú á sér stað,
endurskoða og safna í eínn bálk Jagaá-
kvæðum um siglingar og verzlun, og koma
fram með tillögur sínar svo fljótt sem auð-
ið er, og ekki síðar en fyrir alþingi 1907.
7. Innbyrðis brunabótafélög.
Neðri deíld alþingis ályktar að skora á
landstjórnina að leggja fyrir allar sveitar-
stjórnir þá spurningu, hvort sveitarfélagið
eitt sér, eða í sambandi við eitt eða fleiri
nálæg sveitaríélög, mundi vilja stofna hjá
sér innbyrðis brunabótafélög undir sinni
eigin stjórn, en með væntanlegri endurá-
byrgð að einhverju leyti í sameiginlegu
brunabótafélagi, er væri landsstofnun.
Þingsályktunartillögunnar um sérstakan
strandgæzlubát á Faxaflóa hefur áður ver-
ið getið.
Undir þingslit sjálf bar Hermann Jón-
asson fram í neðri deild tillögu um þ e g n -
skylduvinnu á Islandi, er vænta má, að
margt verði rætt um og misjafnir dómar
felldir um. Hún var samþ. með litlum at-
kvæðamun í n. d. vegna þess, að henni
var breytt svo, að hún hlaut að verða ó-
útrædd í þinginu. Annars hefði hún vata-
laust verið felld. En tillagan er svolát-
andi:
Alþingi ályktar að skora á landstjórn-
ina, að semja og leggja fyrir næsta alþing
frumvarp til laga um þegnskylduvinnu á
Islandi, er bindi í sér eptirfylgjandi á-
kvæði.
1. Að allir verkfærir karlmenn, sem eru á
Islandi og hafa rétt innfæddra manna,
skuli, á tfmabilinu frá því þeir eru 18
—22 ára, inna þegnskylduvinnu af hendi
á því sumri, er þeir æskja eptir og
hafa gefið tilkynning um fyrir 1. febrú-
ar næst á undan. En hafi einhver eigi
innt þegnskylduvinnuna af hendi, þeg-
ar hann er 22 ára, þá verði hann frá
þeim tíma og til 25 ára aldurs, að mæta
til vinnunnar, nær sem hann ertilþess
kvaddur, en megi þó setja gildan mann
í sinn stað, ef knýjandi ástæður banna
honum að vinna sjálfur af sér þegn-
skylduvinnuna.
2. Að þegnskylduvinnan sé í því falin, að
hver einstakur maður vinni alls 7 vik-
ur á einu eða tveimur sumrum, eptir
því, sem hann óskar, og að vinnan sé
endurgjaldslaus að öðru en því, að
hver fái kr. 0,75, sér til fæðis yfir hvern
dag, sem hann er bundinn við nefnda
vinnu.
3. Að þegnskylduvinnan sé framkvæmd
með jarðyrkju, skógrækt og vegavinnu
í þeirri sýslu, sem hver og einn hefur
heimilisfang, þegar hann er skráður til
þegnskylduvinnunnar.
4. Að þeir, sem vinnunni stjórna, getikennt
hana vel, og stjórni eptir föstum á-
kveðnum reglum, líkt og á sér stað við
heræfingar í Danmörku.
Búnaðarþingið.
Búnaðarþing var haldið dagana 26.
ágúst til 2. september, í því eiga iafull-
trúar sæti, 4 kosnir af aðalfundi Búnaðar-
félags Islands, þeir Björn Jónsson ritstjóri,
Eiríkur Briemdocent, Sigurður Sigurðsson
konsúlent og Þórhallur Bjarnarson lector.
Hinir 8 eru kosnir af amtsráðunum : Hjört-
ur Snorrason skólastjóri og Sigurður Ól-
afsson sýslumaður fyrir Suðuramtið, J. llav-
steen amtmaður og Kristinn Daníelsson
prestur fyrir. Vesturamtið, Pétur Jónsson
umboðsmaður og Stefán Stefánsson kenn-
ari fyrir Norðuramtið, Einar Þórðarson
prestur og Páll Briem amtmaður fyrir
Austuramtið. — Af fulltrúunum voru þeir
fjarverandi Björn Jónsson, Páll Briem og
Sigurður Ólafsson, og 3 síðustu dagana
sátu þingið að eins 8 fulltrúar, með því að
séra Kristinn fór heim til sín á laugar-
daginn með »Laura«.
Aðalverkefni þessa þings var að gera
tillögur um starf Búnaðarfélagsins næst-
komandi fjárhagstímabil, og jafnframtyfir-
fara hina endurskoðuðu reikninga félags-
ins síðastl. tvö ár, skýrslu framkvæmdar-
stjórnarinnar o. s. frv. Þetta birtist allt
í Búnaðarritinu innan skamms, og verður
þá nánar skýrt frá því hér í blaðinu.
Tilboð frá amtsráði Suðuramtsins lá
fyrir þinginu, um að félagið tæki að sér
búnaðarskólann á Hvanneyri, en félagið
sá sér ekki fært að taka því boði að svo
stöddu, sízt að fornspurðu alþingi.
Mikið var rætt um mjólkurmeðferðar-
skólann á Hvanneyri, og fyrirkomulagi
hans breytt að nokkru. Kennsluskeiðin
verða tvö. Hið fyrra 1. okt til^i.marz,
og er það fyrir þær stúlkur, sem eiga að
verða svo fullnuma, að þær geti staðið
fyrir mjólkurbúum, hið síðara frá 1. apríl
til 15. júní, og er fyrir þær, sem vilja fá
þá þekkingu, sem húsmæðrum, sem fara
með mjólk, er nauðsynlegt að hafa. Bún-
aðarfélagið á að kaupa af búnaðarskól-
anum allt það smjör, sem hann vill sélja
af því sem framleitt er við mjólkurmeð-
ferðarkennsluna úr mjólk þeirri, sem skóla-
búið leggur til á típiabilinu frá 1. janúar
til 15. júní.
Stjórn Búnaðarfélagsins var falið að
hafa til sýnis og prófunar í Reykjavík
og á Akureyri nokkur helztu búskapar-
áhöld, einkum jarðyrkju-og mjólkurferðar-
áhöld þau, er almenning vanhagar um,
og út af því var ákveðið að verja allt að
3000 kr, til að byggja geymsluhús í gróðr-
arstöðinni í Reykjavík, svo þar mætti hafa
verkfæri til geymslu og sýnis meðan ekki
fæst annað hentugra pláss fyrir þau, en
húsið síðan, og jafnframt, haft til að geyma
í afurðir og verkfæri gróðrarstöðvarinnar.
Rætt var um að veita vinnuhjúum verð-
laun fyrir langa og dygga þjónustu, og
var ákveðið að byrja lítilsháttar á því, og
verja til þess á árinu 1905 allt að 200
kr. — Verðlaunin séu tvennskonar, 1. verð-
laun 15 kr. og 2. verðl. 10 kr. Fyrstu
verðlaun veitast þeim hjúum, sem verið
hafa 1 sömu visti5 ár og lengur. Önnur
verðlaun þeim, sem verið hafa að minnsta
kosti 15 ár í vist, og eigi víðar en í tveim-
ur vistum. Verðlaunin séu munir, og á-
kveður stjórnarnefnd félagsins, hverjir þeir
skuli vera.
Uppástunga kom fram frá einum full-
trúa um, að breyta kosningu til búnaðar-
þings þannig, að búnaðarfélögin út um
landið eða formenn þeirra kysu fulltrúa,
en amtsráðin ekki; en sú uppástunga fékk
ekki verulegt fylgi, og var tekin aptur.
Allmikið var um það rætt, að breyta þyrfti
þeim ákvæðum laganna, að íerðakostnað
fulitrúanna til og frá búnaðarþinginu megi
ekki greiða af félagssjóði. Breyting á
því var felld með 4 atkvæðum gegn 4.
Forseti félagsins var endurkosinn til
tveggja ára, lector Þórhallur Bjarnarson,
varaforseti Björn Jónsson ritstjóri. Stjórn-
arnefndarmenn docent Eiríkur Briem og
amtmaður Páll Briem. Varastjórnarnefnd-
armenn: adjunkt Björn Jensson og póst-
afgreiðslumaður Þorleifur Jónsson.
f Jónas Helgason dbrm.
organieikari við dómkirkjuna varð bráð-
kvaddur (úrhjartaslagi) 2. þ. m., rétt eptir
miðnætti, kom heim til sín af Goodtempl-
arafundi heill heilsu kl. n1/*, snæddi
kveldverð og háttaði, en kvartaði þá þeg-
ar um þyngsli fyrir brjóstinu, og var þá
óðar sent eptir héraðslækninum, er kom
að vörmu spori, og var Jónas heit. þá í
andarslitrunum. Hann var 64V2 árs að
aldri, fæddur hér í Reykjavík 28. febr.
1839. Foreldrar hans voru Helgi tré-
smiður Jónsson úr Bárðardal Sturlusonar
á Fljótsbakka Jónssönar, og er sú Sturluætt
allfjölmenr. íÞingeyjarsýslu — og Guðrún
Jónsdóttir, ættuð úr Árnessýslu. Hann
lagði fyrst stund á járnsmíði hér í bæn-
um, og rak þá iðn af miklum dugnaði í
25 ár samfleytt (frá 1856—1881). En hug-
ur hans hneigðist snemma að sönglist-
inni, og 1862 stofnaði hann söngfélagið
»Hörpu«, nafnkenndasta og langlífasta
söngfélagið, sem verið hefur hér á landi,
og jafnframt hið fyrsta, er hér var stofn-
að. Var Jónas lífið og sálin í félagi þessu