Þjóðólfur - 27.11.1903, Blaðsíða 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 27. nóvember 1903.
4
Ráðherrann nýi ákveðinn.
Hannes Hafstein
sýslumaðtir og bœjarfógeti,
er ákveðinn af konungi ráðherra ís-
Iands frá 1. febr. næstk., og er honum
með umboðsbréfi frá ráðgjafanum fyrir
Island (Alberti) ds. ij. þ. m. vcitt fullt
vald til að gera allar þœr ráðstafan-
ir, er gera þarf hér á landi til i. febr.,
að því er snertir breytingu á hinni
nýju umboðsstjótn, skiþun embœttis-
manna í nýju stjórnina o. s. frv.
Eins og sést af fiestum d'ónskum
blöðum um 4. þ. m. var H. H. boð-
aður til Hafnar af ráðgjafanum fyrir
ísland með samþykki konungs og fékk
hann það bréf með » Ceres«, en ráð-
gjafinn óskaði, að það vœri ekki gert
heyrum kunnugt hér þá þegar.
í fregnmiða þessum, er Þjöðólfur sendi
út eptir komu póstskipsins, er flest það
talið, er fréttnæmast er um sinn. Heimsku-
fleipur og vaðall valtýsku blaðanna um
utanför H. Hafsteins, sýna sig nú í
hinu sanna iiósi. Það leiddi af sjálfu sér,
að hr. Hafstein hafði það ekki i hámæl-
um, að hann væri boðaður utan, þá er
ráðgjafinn hafði lagt svo fyrir í bréfinu
til hans, að hann gerði það ekki heyrum
kunnugt hér á landi. Það var þvi að eins
á vitund örfárra mannahér, að ráðgjafinn
hafði boðað H. á sinn fund, og að hann
var þá þegar fyrirhugaður ráðherra. Þótti
það þá litlu máli skipta, þótt vaitýsku
forsprakkarnir væru látnir vaða elginn og
hlaupa á sig þessa stuttu stund, þvi að
þess væri skammt að bíða, að þeir yrðu
að renna niður öllum lokleysunum. Og
sú stund er nú komin yfir þá.
Það hlýtur að vera mikið gleðiefni fyrir
allan Heimastjórnarflokkinn sérstaklega og
alla sanna ættjarðarvini, að hr. Hannes
Hafstein er valinn til að takast á hendur
þetta afarþýðingarmikla og vandasama
starf: ráðherraembættið hér á landi. Það
er ekki völ á mörgum mönnum hérlend-
um, sem jafnvel.eða hvað þá heldur bet-
ur, væru til þess fallnir fyrir flestra hluta
sakir, en hann, að taka við stjórnartaum-
unum, á þessum óeirða- og umbrotatím-
um. Það er ekki að eins frá sjónarmiði
okkar flokksmanna hans, að þetta er mælt,
heldur frá sjónarmiði alls meginþorra
hinnar Islenzku þjóðar yfirleitt, án tillits
til flokkaskiptingar. Það verða naumast
aðrir en örfáir æstustu fjandmenn Heima-
stjórnarflokksins, er una illa þessum mála-
lokum. Ur því að þeir gátu ekki fengið
Valtý eða einhvern hans nóta í ráðherra-
embættið, fjandskapast menn þessir auð-
vitað við alla aðra. Þeim er nú einu
sinni svo háttað.
Vér óskum Hannesi Hafstein í nafni
þjóðar vorrar allrar hamingju 1 þessu á-
byrgðarmikla starfi hans, er hann tekst
nú bráðum á hendur, sem æzti stjórn-
andi hér á landi, fyrsti heimastjórnarráð-
herra vor, og væntum, að stjórn hans
verði landi. voru happasæl og heillarik.
Vér vitum, að hann skortir hvorki góða
hæfileika, góðan vilja, kjark og lipurð til
að standa svo vel í þessari stöðu, sem
frekast er unnt, og vér efumst ekki um,
að hann muni neyta alls þessa, til þess
að hin nýja stjórn geti orðið réttnefnd
heimastjórn f orðsins fyllsta og bezta
skilningi, óháð Dönum og dönskum áhrif-
um, eptir þvf sem framast má verða.
Þess má geta, að engin skilyrði vortt
H. H. sett af ráðgjafanum í sambandi
við þessa nýju stöðu hans, ekki minnst
á neitt eptirlit, er Danir vildu eða ættu
að hafa í sérmálum vorum á neinn hátt.
— Dr. Georg Brandes ritar í »Politiken«
15. þ. m. tnjög vingjarnlega grein um hr.
Hafstein, er hann telur »hinn rétta mann
á hintim rétta stað«, er sé svo sjaldgæft.
Hann fer og mjög lofsamlegum orðum
nm stjórnarbót vora, og óskar íslandi til
hamingju með hana.
Útlendar fréttir.
—o--
Kanpinaiinahöfn 13. nóv.
Balkanskagi. Eins og menn muna kröfð-
ust Rússl. og Austurríki þess í fyrravetur,
að soldán gerði réttarbætur í Makedoníu
og bætti kjör kristinna manna. Tók
soldán þvf mjög vel og gerði sig Ifklegan
að verða við því og skipaði Hilmi Pasja
landstjóra í Makedoníu. En um fram-
kvæmdirnar varð allt minna, og brátt
varð það hverjum manni auðsætt, að end-
urbætur þessar voru litlu betri en ekki
neitt, og hvergi nærri fullnægjandi til að
friða Mukedoníubúa. Uppreisnin hefur
verið jafnáköf eptir sem áður eða jafnvel
ennþá trylltari. Hingað til hafa þó stór-
veldin ekkert annað gert, en að krefjast
þess, að þessum viðunandi endurbótum
verði komið í framkvæmd. En nú loks-
ins virðast þau verá farin að sjá, að ef
unnt á að vera, að koma nokkurn tfma
friði á í Makedoníu, og það er það, sem
þau hafa verið að bisast við að koma til
leiðar í meira en heilt ár — þá verður
að taka duglega í taumana. Seintífyrra
mánuði sendi því Austurrfki og Rússland
Tyrkjasoldáni nýja kröfu um vfðtækari
stjórnarbætur f Makedoníu, en áður hefur
verið farið fram á. Að minnsta kosti
virðist það bera vott um, að krafa þessi
fari töluvert lengra en sú í fyrra, að sol-
dán hefur á allar lundir leitazt við, að
komast hjá að ganga að henni. Aðalat-
riðið í kröfunni er, að Austurrfki og Rúss).
skuli um tveggja ára bil hafa eptirlit nteð
allri stjórninni f Makedonfu og skuli land-
stjórinn því hafa tvo meðráðamenn (ann-
an austurrískan, hinn rússneskan) og út-
lendur hershöfðingi skuli vera skipaður
yfir lögregluliðið í Makedoníu. Soldán
hefur enn ekki svarað þessari kröfu, en
Rússl. og Austurríki hefur sent honunt orð
um, að eina ráðið fyrir hann sé, að ganga
að kröfunni, ef hann vilji halda yfirrað-
um í Makedonfu, og Engl. og Ítalía hafa
látið Austiirr. og Rússl. vita, að þau muni
taka til sinna ráða, ef A. og R. hafiekki
þröngvað soldáni til þess að gatiga að
kröftt þeirra innan 15. þ. m. Jafnvel
Þýzkal.stjórnin, sem mest hefur dregið
taum Tyrkja af stórveldunum, hefur gefið
soldáni það ráð, að verða við kröfum þess-
um, því að ella rnttni hann verða að sæta
enn þyngri kostum. Verðttr það auðvit-
að úr, að soldán verður að láta undan,
en annað mál er það, hvort stjórnarbæt-
ur þessar reynast nægilegar til þess að
koma friði á í Makedoníu.
Serbfa. Mælt er, að Rússakeisara hafi
orðið mikið um, þegar hann frétti, að
serbneska þingið hefði fallizt á og réttlætt
konungsmorðið. »Þessi Pétur konungur«,
sagði keisarinn, »hefur algerlega gefið sig
á vald morðingjunum ! Hann er svívirð-
ing fyrir Norðurálfuna!« Hann kvað það
fjarstæðu, setn engu tali tæki, að Pétur
kontingur gæti fengið móttöku við rúss-
nesktt hirðina, og enginn rússneskur her-
foringi mundi nokkru sinni geta fengið
af sér að rétta nokkrum af þessum blóð-
hundum (herforingjunum serbnesku) vinar-
hönd.
Rússland og Japan. I síðasta fréttabréfi
var þess getið, að svo miklar viðsjár væru
í Austur-Asíu milli Rússl. og Japans, út
af atförum Rússl. í Mandsjúríinu, að jafn-
vel væri viðbúið, að ófriður mundi út af
því spinnast. Nú er liðinn nærri mán-
uður síðan og enn er eigi komið til ó-
friðar. Hefur þó Rússl. eigi látið sig í
neinu, heldur þvert á móti fært sig ttpp
á skaptið í Mandsjúrfinu og aukið þar
her sinn. Er svo að sjá, sem Japönum
þyki hetzt til mikil áhætta, að takast fang-
brögðum við slíkan heljarjötun sem Rúss-
intt er og lítil von um sigur, þar sem þeir
ekki mttntt geta gert sér von tim hjálp
frá bandamönnttm sínum, Englendingum.
Því hefur flogið fyrir, að Kfnverjar rnundi
ætla að gera baijdalag við Japana gegn
Rússum, þvl að þeirn er, sem vonlegt er,
farið að blöskra, að Rússar gleypa hverja
spilduna á fætur annari af landi þeirra
að ósekju. En Kfnverjar eru hermenn
litlir og óstjórn hin mesta 1 her þeirra,
svo að Japönum mundi trauðla mikill
styrkur að þeim gagnvart Rússum, sem i
alla staði eru sem bezt búnir til hernað-
ar og hafa i mörg ár verið að búa i hag-
inn fyrir sig þareystra t. d. með Síberíu-
brautinni miklu, svo að þeir geta, hvenær
sem er, sent ógrynni liðs þangað austur
á fáum dögum. Líkurnar fyrir þvi, að
ófriðttr muni verða, eru því farnar að
verða harla litlar, og liklega fá Rússar
nú sem endranær að fara sínti frarn óá-
reittir, því að engum finnst árennilegt
að taka f taumana, sem járngreipar Rúss-
ans halda um.
Finnland. Seint verður mælirinn full-
ur. Frá 1. okt. eru umræðumar í finnska
stjórnarráðinu (senatinu) haldnar á rúss-
nesku og 22. okt. mætti Bobrikoff land-
stjóri þar og settist i forsetasætið. Hélt
hann langa ræðu um, að það væri ó-
sveigjanlegur vilji keisarans, að rússneska
væri notuð við allar stjórnarathafnir í
Finnlandi stórar og smáar, því að það
væri hin öruggasta trygging fyrir samein-
ingu Finnlands við rússlensku löndin, og
JTo 48.
þar með fyrir farsæld(l) landsins, sem ó-
aðskiljanlega hluta rússneska rlkisins; það
yrði því að gera gangskör að, að nota
rússneskuna meira í embættisrekstrinum
frantvegis. »Mikið er þegar gert«, sagðí
hann, »en töluvert vantar samt enn á, að
allar fyrirskipanir keisara séu framkvæmd-
ar«, eti hann vonaðist til, að með aðstoð
stjórnarráðsins mundi honum takast að
sigrast á öllum erfiðleikum, því að eptir
því dæmi, sem hið æzta ráð landsins
gæfi, mundi aðrir út f frá breyta.
Þtið má geta þvf nærri, hversu gleði-
legt það hefttr verið fyrir Finna, að hlusta
á slfka ræðu, en þó kastaði tólfunum,
þegar formaður senatsins, finnskur maður,
stóð ttpp að lokinni ræðu þessari og lýsti
yfir g'eðiráðsins yfir, að sjá formann sinn
í hóp sfnum og að það væri hjartanlega
reiðubúið til þess, að verða við hinum
nytsömu fyrirmælum keisarans og reynast
maklegt hins dýrmæta trausts hans há-
tignar.
Noregttr. 22. f. m. fékk ráðaneytið Blehr
lausn og Hagerup prófessor, foringi hægri
manna myndaði nýtt ráðaneyti. Helming-
ur ráðherranna eru hægri menn, en hinn
helntingurinn vinstri menn, þar á meðal
Sigtnður Ibsen. er sæti átti í hinu fyrra
ráðaneyti og mestan þátt átti 1, að koma
á gang samningum við Svía um verzlun-
arerindrekamálið. Verður því máli hald-
ið áfram jafnt eptir stjórnarskiptin, því að
hægri menn, er áður hafa vertð því mót-
fallnir, hafa nú tekið það upp á stefnu-
skrá sfna. Yfirleitt mun stjórnarbreyting-
in enga veruléga stefnubreytingu hafa 1
för nteð sér. Ráðaneytið Blehr féll aðal-
lega vegna óánægju vinstri manna sjálfra
yfir því og vinstri m. eru eptir sem áður
jafnfjölnt. og hægri m. í ráðaneytinu. Gera
Norðtnenn sér almennt góðar vonir um
þetta nýja ráðaneyti.
Þýzkaland. Prófessor Theodor
Momm sen sagnfræðingur dó i.þ. m. 86
ára að aldri. Hann var talinn beztur sagn-
fræðinga. Auk þess var hann rnikill ntál-
fræðingur og lögfræðingur. Frægastur er
hann fyrir Rómverjasögu sína. I fyrra
fékk hann bókmenntaverðlaunin af Nóbels-
sjóðnum. Hann var fæddur í Slesvík 1817,
tók töluvert þátt f breyfingunni um miðja
öldina til þess að losa hertogadæmin und-
an Dönum; lengstum var hann háskóla-
kennari í fornaldarsögu 1 Berlfn, tók einn-
ig nokkurn þátt í stjórnmálum og þótti
| frjálslyndur.
Undirherforingi einn þýzkur, er Bilse
heitir, hefur ritað skáldsögu, þar sem hann
lýsir lífi herforingjanna allt annað en fag-
urlega, hefur bók hans vakið hina mestu
athygli, þvf að hann flettir þar óþyrmilega
ofan af ýntstt, er mönnum hefurekki ver-
ið almennt kunnugt út í frá. Að lýsing
hans muni hafa haft við nokkur rök að
styðjast má raða af þvf, að fimm af yfir-
boðurum hans þóttust snortnir af hennt
og hófu mál á móti honum. Lauk þvf
svo, að Bilse var dæmdur 1 6 mán. fang-
elsi.
23. f. m. ók þýzk hraðlest, sem knúð
er af rafmagni, 210 kflóm. (c. 28 dansk-