Þjóðólfur - 17.03.1905, Blaðsíða 1

Reykjavík, föstudaginn 17. marz 19 05.
57. árg.
Frá útlöndum.
Anstræni ófriðnrinn.
I síðasta blaði var skýrt frá því, að haf-
in væri ný stórorusta í Mandsjúríinu, og
mundu Japanar ætla sér að afmá Rússa
og gera út af við aðalher þeirra, með því
að sækja hann frá öllum hliðum. Þær
fréttir náðu til 3. þ. m. En síðan hafa
borizt hingað yngri útlend blöð og eru
hin nýjustu, er vér höfum í höndum frá
5. þ. m. Eptir því sem af þeim má ráða,
virðast nokkrar líkur fyrir, að Japönnm
muni takast áform sitt, að koma Rússaher
í úlfakreppu, eða að minnsta kosti að
hrekja þá burtu frá Mukden. Það hafði |
svo að segja verið hvíldarlaus orusta 8—
10 daga og stóð enn yfir, eptir síðustu
fregnum. Mannfallið er talið ógurlegt á
báðar hliðar, og meira en í orustunni
miklu við Shaho ( október, sumir segja
um 100,000 manns alls. Japanar eru nú
komnir svo nærri Mukden, að þeir geta
skotið á borgina með fullum krapti á
tæpra 2 enskra mílna færi. Hinn 7. þ. m.
skutu þeir á hana 3 stundir samfleytt, með
svo mikilli ákefð, að 25—30 sprengikúlur
féllu niður í bæinn á hverri mínútu. Er
sagt, að miðhluti hans hafi þá eyðst af
eldi, og þykjast menn fullvissir um, að
Rússar muni ekki geta haldizt þar við og
veröi að rýnia lfengra r.orður á bóginn til
Tieling. Þangað var og rússneski bank-
inn í Mukden fluttur 5. þ. m., og bendir
það meðal annars að Rússar geri sér
ekki von um að halda Mukden. Er svo að
sjá, sem Japanar hafi þegar gersamlega
umkringt Mtikden, bæði komnir vestur og
norður fyrir borgina, og hafa smámsaman
verið að taka þorpin kringum bæinn.
Svo hafa einnig komið óljósar fregnir um,
að þeim hafi tekizt að brjóta upp járn-
brautina skammt fyrir norðan Mukden,
og væri það satt, væru Rússar illa stadd-
ir. Kuropatkin sjálfur kvað ekki vera í
Mukden, heldur í Fushan. Mun hann
kosta kapps um, áð verða ekki umkringd-
ur með aðalherinn, svo að ætla má, að
hann smjúgi úr greipum þeirra. En nái
Japanar Mukden, þá er lítt hugsanlegt,
að Rússum takist að ná sér niðri í Mand-
sjúríinu úr því. Hinn gamli og mikils-
metni rússneski hershöfðingi Dragomiroff,
kunnur úr Tyrkjastríðinu 1877 og víðar;
nú hálfáttræður að aldri, hefur verið
kvaddur á fund keisarans, til að ráðgast
um við hann, hvort víkja ætti Kuropatkin
frá yfirherstjórninni eða ekki, en Drago-
miroff réð frá að gera það; það mundi
hafa ill áhrif á herinn þar eystra, réttast
að bera traust til Kuropatkins en krefja
hann til reikningsskapar að loknum ófrið
inum. þvf að hann bæri ábyrgð á óförun-
um. Dragomiroff hefur látið í ljósi, að
hann telji Rússum ómögulegt að vinna
sigur, þeir hafi þegar beðið svo marga ó-
sigra, að þeir geti ekki vænzt þess, að
rétta hlut sinn, Ummæli þessa manns,
séu þau rétt hermd, hafa mikla þýðingu,
þvf hann er talinn hinn allrafremsti
rússneskra hershöfðingja, og hefur lengi
verið forstjóri yfirhershötðingjaskólans
rússneska, og haft mikil áhrif á hern-
aðarmenntun margra hinna æztu foringja
í hernum. Aðrar fregnir segja, að Kuro-
patkin muni vafalaust verða sviptur her-
stjórninni, og að kærur Gripenbergs gegn
honum muni mjög spilla fyrir honum.
Auglýsing sú, er keisari gaf út til lýðs-
ins 3. þ. m., áhrærandi endurbætur á stjórn-
arfarinu, er talin alveg þýðingarlaus til að
spekja hugi manna, enda er ekkert á henni
að græða og öll á huldu, nema þau á-
kveðnu ummæli, að hin föðurlega stjórn
einvaldans muni vaka yfir Rússlandi, og
þá sé því borgið(!!).
Noregur. Ekki hefur enn tekizt að
mynda nýtt ráðaneyti í stað hins fráfarna
(Hagerups), og er töluverður æsingur í
fólkinu, svo að smáuppþot hafa orðið á
götunum í Kristjaníu og Þrándheimi. Eru
Norðmenn mjög gramir út af ávarpi til
norsku þjóðarinnar, er stjórnandinn Gustaf
krónprinz hefur gert heyrum kunnugt, því
að þar er fullkomlega gefið í skyn, að
Norðmenn þurfi ekki að vænta styrks frá
konungsvaldinu í konsúlamálinu.
Að kveldi hins n. f. m. hljóp mikil
snjóskriða á bæinn Reim í Lavanger.
Nokkrum stundum síðar voru húsin grafin
út og náðust þá flestir menn lifandi, er í
þeim höfðu verið.
Norrænu í þ r ó 11 a lei k i r n i r í
Stokkhólmi eru nú um garð gengnir.
Voru þeir fjölsóttir og fóru fram með mik-
ilii viðliöfn, cu cngir Norðmenn tóku þátt
í þeim.
Gustaf Adolf elzti sonur ríkisarfa
Svía og Norðmanna er nýtrúlofaður prins-
essu Margréti Viktorfu bróðurdóttur
Játvarðar Englakonungs.
A Englaudi var þingið sett 14. f. m. I
hásætisræðunni var þess getið, að stjórnin
mundi taka til alvarlegrar Ihugunar, hvort
veita skyldi Búum sjálfstjórn. Talið er
líklegt, að ekki verði þess langt að bíða,
að þingið verði leyst upp. Chamberlain
og hans flokksmenn vilja það gjarna, því
að þeir þykjast nú hafa haft nægilegan
undirbúning og eru hræddir um, að áhug-
inn á tollmálinu muni dofna, ef baráttunni
verður Irestað lengur.
Belgría. Leopold konungur hefur nú
unnið mál það, sem dætur hans hófu gegn
honum út af arfi móður þeirra. En nú á
hann í stríði við yngstu dóttur sína, Cle-
mentine, sem óð vg uppvæg vill gipt-
ast prinz ViktorNapoleon. En með
því hann er af ætt Napoleons keisara og
því útlægur úr Frakklandi, er konungur
hræddur um, að Frakkar muni styggjast
við þennan ráðahag og vill því ekki gefa
samþykki sitt til hans. En prinsessan
kærir sig kollótta um Frakka og þykist
vera orðin nógu gömul til þess, að ráða
þessu sjálf, enda er hún orðin hálffertug.
Þyzkaland. Þýzka stjórnin hefur nú gert
nýja verzluna^rsamninga við mörg
ríki^ er veita landbúnaðinum þýzka all-
háa tollvernd gegn ýmsum tollálögum á
innflutning þýzks iðnaðarvarnings til ann-
ara landa. Þessir samningar brjóta mjög
bág við þá stefnu, er stjórnin tók upp í
verzlunarsamningum þeim, er gerðir voru
skömmu eptir 1890 og borið hafa þótt
góðan árangur, enda hafa þeir vakið all-
mikla óánægju meðal verzlunar- og iðnað-
arstéttarinnar þýzku.
Nám a v er k fall i ð mikla 1 Westfalen
er nú hætt, án þess að verkamenn hafi
fengið kröfum sínum fullnægt.
Simploii-jarOgöngin gegnum Alpafjöllin
mega nú heita fullgerð, þar sem síðasti
milliveggurinn var brotinn 24. f. m. Þau
verða þó ekki fullbúin til notkunar fyren
í haust. Jarðgöng þessi eru hin lengstu
í heimi, hér um bil 20 þús. metrar á lengd
(yfir 60 þús. fet). Verkið var hafið haust-
ið 1898 og hefur kostað 78 miljónir franka.
A Italíu hafa járnbrautarmennirnir ver-
ið eitthvað óánægðir. Þeir vildu þó ekki
gera verkfall, en hafa tekið það ráð, að
seinka svo fyrir ferðum lestanna sem fram-
ast væri unnt, með allskonar dundi, sem
þó mætti einhvernveginn réttlæta. Hefur
þetta heppnazt svo vel, að mesti glund-
roði er kominn á samgöngurnar, en mjög
misjafnlega mælist þetta tiltæki fyrir.
Eyjan Krít hefur síðan í stríðinu milli
Tyrkja og Grikkja, að nafninu lotið Tyrkj-
um, en þó haft algerlega sérstaka stjórn
og hefur Georg prinz sonur Georgs
Grikkjakonungs verið þar landstjóri. En
nú hafa stórveldin, eptir allmikið ráða-
brugg í Berlín afráðið, að leysa hana al-
veg undan yfirráðum Tyrkja, svo að Georg
p/inz vcióur þ-jr óháður stjórnandi hér
eptir.
(frænlaud hefur verið mjög á dag-
skrá í Danmörku á síðustu tímum. Hafa
þeir Myiius-Erichsen og félagarhans
drengilega tekið málstað Grænlendinga
gegn einokunarverzluninni, sem enn ræð-
ur lögum og lofum á Grænlandi, og jafn-
vel á þinginu hafa margar raddir heyrzt
um, að nú mundi tími til kominn, að losa
eitthvað um böndin á Grænlendingum og
láta þá sjálfa fá nokkru að ráða um mál-
efni sín.
Nýja varSskipiO.
Fjárveitingin til að byggja nýtt varð-
skip til fiskiveiðaeptirlits við strendur ís-
lands hefur nú verið samþykkt í neðri
málstofu Dana (fólksþinginu) með 82 atkv.
gegn 29, og er enginn efi á, að fjárveit-
ing þessi verður einnig samþykkt í lands-
þinginu. Þeir sem atkvæði greiddu gegn
henni í fólksþinginu voru sosialdemo-
kratarnir (16) og nýi vinstrimannaflokkur-
inn (»Folketingets Venstre« 13 að tölu),
er myndaðist við ráðaneytisskiptin. Mót-
spyrna þessara manna var þó ekki fólg-
in í því, að þeir vildu ekki láta byggja
varðskip þetta, heldur af því, að þeir
vildu láta telja útgjöldin til þess meðal
útgjalda til flotans, en ekki sérstaklega
sem útgjöld til Islands, en því hélt for-
sætisráðherrann fast fram til þess að
minna bæri á auknum gjöldum til flotans.
Féð, sem áætlað er til skips þessa er
405,200 kr. Að þetta nauðsynjamál er
nú komið á svo góðan rekspöl, er ein-
göngu að þakka tilhlutan og aðgerðum
ráðherra vors ( utanför hans næstl. sumar
(sbr. Þjóðólf 7. okt. f. á.), því að hann
|| JIS 12. A.
fékk komið því til leiðar við stjórnina
dönsku, að þessarar fjárveitingar yrði leit-
að, og munu allir kunna honum þakkir
fyrir það nauðsynjaverk, enda var sann-
arlega ekki vanþörf á að bætt væri úr
hinni alsendis ónógu strandgæzlu, er hér
hefur verið að undanförnu. En það þarf
enginn að ímynda sér, að Danir hefðu
ótilknúðir farið að bæta á sig þessum út-
gjöldum, sem naumast var heldur við að
búast. Þetta er meðal annars ein afleið-
ingin af hinu breytta stjórnarfyrirkomu-
lagi voru, sem sumir ættjarðarvinirnir(!!)
geta ekki litið réttu auga.
Nýr (jestur,
sem í^lendingum ætti að vera kærkom-
inn er væntanlegur hingað í júnfmánuði
næstkomandi. Það er íslandsvinurinn
meistari Carl Kfichler kennari (
Varel við Jadefljót á Þýzkalandi, og mun
hann mörgum kunnur að afspurn, sér-
staklega fyrir hina miklu rækt, er hann
hefur lagt við íslenzkar bókmenntir. Hef-
ur hann bæði frumsamið merkar ritgerð-
ir um íslenzkan skáldskap og snúið ýms-
um íslenzkum skáldritum á þýzka tungu.
Nú hefur hann samið ferðamannabók um
Island, og fengið Karl Bædeker í Leipzig,
hinn heimsfræga útgefanda ferðamanna-
bóka til þess að gefa út þessa bók, og
hlýtur það að stuðla mikið að því, að
auka aðsókn ferðamanna hingað. Og er
útgáfa þessi þvf hið mesta þarfaverk fyrir
land vort. Bókin kemur út næsta ár, sam-
tímis á þýzku, ensku og frakknesku, eins
og flestar ferðabækur Bædeker’s. Hr.
Kuchlcr hefur morg ár haft í hyggju að
ferðast hingaö, en efnahayur V-r.r.j og á-
stæður hafa ekki leyft það fyr en nú, að
hann loksins fékk Bædeker til að gefa
út þessa bók sína. Hr. Kfichler gerir ráð
fyrir, að koma hingað til Reykjavíkur með
»Kong Trygve« 20. júní, og dvelja 5 vik-
ur hér á landi eða til 27. júlí. Ætlar
hann á þeim tíma að ferðast norður Kjöl
til Akureyrar og Mývatns og þaðan suð-
ur til Fiskivatna og Þórsmerkur, ef unnt
er. Þess má óhætt vænta, að íslending-
ar sýni manni þessum allan sóma og all-
an þann greiða, sem frekast er unnt, svo
að hann hafi bæði ánægju og gagn af
ferðinni. Það er skylda vor. Ef til vill
eigum við von bráðar von á öðrum á-
gætismanni þýzkum, rithöfundinum J. C.
Poéstion fráVínarborg. Erþegarmynd-
að félag hér í bænum til að gangast fyr-
ir samskotum til farareyris handa honum,
og má búast við góðum undirtektum und-
ir þá málaleitun.
Nýstárleg blaðstofnun.
I færeyska blaðinu »Dimmalætting« 4.
þ. m. skýrir Færeyingurinn Sverre Paturs-
son frá því, að afráðið sé að stofna nýtt
blað eða tímarit í Osló í Noregi, er rit-
að sé á nýnorsku, íslenzku og færeysku.
Aðalritstjóri þess verður Idar Handagard,
en íslenzkur maður á að hafa ritstjórn ís-
lenzka textans ogFæreyingur hins færeyska.
Blaðið á að koma út annanhvorn mánuð,
fyrsta blaðið í septetnber þ. á. Aðaltil-
gangurinn með blaðstofnun þessari segir
Patursson sé sá, að venja Norðmenn, ís-
lendinga og Færeyinga á að lesa hvers
■s