Þjóðólfur - 07.04.1905, Blaðsíða 2

62
inum málmefni, er llkjast þótti gulli, og
fullyrti að minnsta kosti einn maður, er
þar kom að (ísl. maður frá Ameríku, van-
ur gullgreptri í Klondyke) að þetta væri
gull. Þetta var á föstudaginn. Stðan
hafa reynd verið nokkur sýnishorn, en
lengi var það mjög á reiki, hvort nokk-
urt gull væri í þeim eða ekki. Einn dag-
inn var sagt, að þetta væri að eins brenni-
steinskls, svo varð það aptur að gulli og
svo að kopar, og það er víst, að hann
hefur fundizt í nokkrum sýnishornum, en
sfðast eptir rannsóknum í gær og fyrra-
dag er loks fulíyrt, að í einu sýnishorni
sé vafalaust — gull, einhver vottur að
minnsta kosti, en með því að það er svo
lftið, sem til rannsóknar hefur orðið haft
enn, er nauðsynlegt að ná meiru úr hol-
unni, en til þess vanta góð tæki. En
vitanlega verður það reynt til hlítar og
gengið úr skugga um á einhvern hátt,
hvort hér sé um nokkra námu að ræða
eða svo mikið af gulli, að viðlit sé að
léggja í nokkurn kostnað til að vinna
það. Því miður er allhætt við, að svo
sé ekki, og óþarft. að gera sér miklar
vonir um gullfund þennan að svo stöddu,
eða óttast það, að Reykjavík fyllist af
erlendum gullsjúkum óþjóðalýð, er hing-
að flykkist við þessar fréttir. Island verð-
ur naumast önnur Kalifornía við þessi
örlitlu gullkorn, sem enn hafa verið dreg-
in upp úr Eskihliðarmýrinni. En vel
getur þetta orðið meira en þyturinn
einn. Bæjarstjórnin mun hugsa sér að
taka mál þetta til meðferðar bráðlega, og
þá líklegast helzt í þá átt, að afhenda
dálítinn blett kringum holuna tií eignar
og umráða fyrir þá, er hefjast vilja handa
að grafa eptir gullinu á eigin ábyrgð. En
vitanlega verður sá blettur ekki stærri en
svo, að bæinn munaði ekkert um hann,
ef um nokkra námu væri annars að tala.
En auðvitað verður ekkert afráðið um
þetta, fyr en fengnar eru áþreifanlegri
sannanir, en enn eru kornnar fyrir því,
að hér sé um meira en »humbug« eitt
að ræða, því að enn verður ekki mikið
byggt á rannsóknum þeim, sem gerðar
hafa verið, að minnsta kosti ’ekki til sönn-
unar því, hvort tilvinnandi sé að reyna
að ná þessu Eskihlíðargulli.
,,DraugafélagiO“
er kallað manna á meðal nýtt felag,
sem stofnað er hér í bænum til að »leita
frétta af framliðnum« eða til þess að eiga
»viðtal við framliðna«, eins og eitt blað
hér í bænum hefur orðað það, og talið
réttasta(I) þýðingu á útlenda orðinu »spiri-
tismus«. Er það feikilega hrifið af þess-
ari »mikilsháttar nýung«, og kveður það
vott um menntunarleysi og vitfirringshátt,
ef íslenzka þjóðin viðurkenni ekki ágæti
þessa félagsskapar og ryðst ekki í hópum
í þetta »draugafélag«. En því fer nú
betur, að svo einfaldur og hjátrúarfullur
er ekki allur þorri manna, að nokkurvon
sé til þess, að þetta »viðtalshumbug við
framliðna« festi hér nokkrar rætur, enda
væri illa farið, ef svo yrði, því að önnur
alvarlegri og nytsamlegri viðfangsefni eru
hér fyrir hendi, heldur en andatrúarhé-
góminn, sem að eins er sprottinn af sjúku
og hálftrufluðu ímyndunarafli. Það eru
engar minnstu líkur til þess, að hinar
leyndu gátur tilverunnar bæði hérna meg-
inn og fyrir handan gröf og dauða verði
nokkru sinni ráðnar með slíkum hégóma,
ekki einu sinni fengin nokkur bending urn
það, hvernig umhorfs sé hinumeginn, eða
nein sönnun fyrir nokkurri persónulegri
tilveru eptir dauðann, ekki svipað því.
Þetta sem »spiritístar« þykjast fá
fregnir um frá öndum framliðinna, eru
annaðhvort brellur einar eða sjónhverf-
ingar af þeirra hálfu, sem forstöðu veita
þessum tilraunum eða þá eintómur hé-
gómi, sem ekkert er að rnarka, fólginn í
því, að menn eru tindir dáleiðsluáhrifum
og allri dómgreind sviptir. Þetta svo-
kallaða »viðtal við framliðna« er ekkert
annað en eldgömul hjátrú og hindurvitni,
drauga- eða apturgöngutrúin gamla, klædd
í nýmóðins gerfi og gerð að einskonar
fræðigrein, sem á útlendu máli nefnist
»spiritismus«, á íslenzku: andatrú, sem er
»fínna« nafn en »draugatrú«, en í sjálfu
sér eitt og hið sama. Eins og menn áð-
ur trúðu því að vekja mætti upp dauða
menn, eins trúa »spiritistar« því, að þeir
geti »kallað fram« anda framliðinna, og
verður þar mjótt á milli. Það er að eins
dálítið ffnna að »kalla fram« andana, en
að »vekja upp«, en í sjálfu sér alveg
samskonar bábilja. Þessvegna er það
svo ofurskiljanlegt, að ýmsar kynjasögur
um reglulegar »uppvakningar« o. fl. hafi
borizt út um þetta nýja félag. Mætti
segja margt skoplegt af því tagi, en auð-
vitað er flest af þeim sögum tilhæfulaust,
þótt sízt sé fyrir að synja, hvað hjartveik-
ir og einfaldir menn geta tekið fyrir. En
undarlegt er samt, ef satt væri, að í villu
leiðist jafnvel »útvaldir«, t. d. trúaðir og
hálærðir guðfræðingar, er samkvæmt kenn-
ingu kirkjunnar hljóta að fordæma allar
tilraunir til að leita frétta af framliðnum.
Það tekur enginn til þess, þótt í þetta
flækist »hysteriskt« kvennfólk og sálar-
veiklaðir karlmenn með taugaslikju eða
menn, sem í stað kristilegrar trúar eru
fullir hjátrúar og hindurvitna. Það er
svo ofureðlilegt og liggur meira að segja
svo beint við fyrir allt þess háttar fólk.
Bæjarbúar hafa væntanlega fræðzt svo
mikið af fyrirlestrum þeim um »spiritis-
mus«, er hér hafa verið haldnir nýlega,
að óþarft mun að lýsa honum hér nánar.
En að því er sérstaklega snertir viðtalið
,við hina framliðnu í hinu nýja »Drauga-
félagi«, þá er víst óhætt að fullyrða, að
sá verður engu fróðari um þetta eða ann-
að líf, sem í það félag gengur. En hann
getur átt á hættu að bfða tjón á heil-
brigðri skynsemi sinni, þegar hann er
kominn í keðjuna, borðið farið að dansa
og andarnir farnir að skrifa með blýanti,
sem ekki hreyfist(l) eða tala með því að
berja borðfætinum niður í gólfið svo og
svo opt!
Fyrstu ávextirnir af þessu nýja drauga-
trúarfargani hér kvað vera þeir, að menn
þykjast farnir að sjá ýmsa látna heiðurs-
menn vera að spígspora hér á götunum(!!),
þegar rökkva tekur. Og það á að vera
af því, að þeim hafi ekki orðið »komið
niður«(I!) aptur. Þessi hjátrúarheimska get-
ur borizt eins og næm sýki mann frá
manni. Það er því ekki að eins stór-
flónska heldurmikill ábyrgðarhluti að gera
mikið úr þessum reykvíska andatrúarhé-
góma, og hæla honum á hvert reipi til
að reyna að æra fólkið, eins og sumir
blaðstjórar hér hafa leyft sér ao gera.
Þótt þeir séu sjálfir fullir hjátrúar og
hindurvitna, þá ættu þeir að hafa vit á
því, að gera ekki aðra sér enn vitlausari.
Til ,,Þjóðviljans“.
I io. nr. Þjóðviljan6 þ. á. stendur grein
sem byrjar þannig :
„Fiskiskipið „Nelson", eign Leonh. Tang’s
verzlunar á fsafirði, reyndist í svo bágu á-
standi, að það fékkst eigi vátryggt, og gat
því eigi farið til fiskiveiða, fremur en „Shell-
ey", skip sömu verzlunar, er einnig var met-
ið ósjófært, eins og getið var í síðasta nr.
blaðs vors. — Menn þeir, er komu til skipa
þessara með „Tryggva kongi", hafa því ráð-
izt á önnur skip''.
í sömu grein eignar ritstj. mér „pistil frá
ísafirði" er birtist í Þjóðólfi io. febr. síðastl.
Ut af þessu og ýmsum fleiri umsögnum
blaðsins um mig og útveg Tangs-verzlunar,
sendi eg ritstjóranum hinn 26. f. m. svo-
hljóðandi:
leíðrétting.
Herra ritstjóri 1
Þér hafið nýlega eignað mér grein frá
ísafirði, sem stóð í „Þjóðólfi" eptir „ísfirð-
ing“. — Þetta er ekki nýtt, því það má
heita svo, að þér undantekningarlaust hafið
eignað mér allar þær greinar úr Isafiarðar-
sýslu, sem birzt hafa á seinni árum f blöð-
um og sem að einhverju leyti hafa snert
yður.
Jafnvel þótt það nú skipti minnstu, eptir
hvern greinar þessar eiu - að eins að inni-
hald þeirra sé rétt og satt — þá finn eg þó
ástæðu til, f eitt skipti fyrir öll að lýsa því
yfir, að eg hef alls ekki skrifað og á engan
þátt í flestum af þeim greinum, sem þér
hafið eignað mér, og engan hinna svonefndu
pistla hef eg skrifað.
Eg væri nú ekki að ónáða yður með
þetta, ef það væri ekki annað, sem eg einn-
ig þyrfti að biðja yður að leiðrétta f blaði
yðar, en það er umsögn blaðs yðar um
„óhöpp" þau, er útvegur Tangs-verzlunar á
að hafa orðið fyrir.
Tangs-verzlun á að eins 2 þorskveiðaskip
hér, og lítinn part í hinu þriðja. Skip þessi,
„Haraldur" og „Nelson" voru umyrðalaust
tekin í ábyrgðarfélagið hér þegar búið var
að skoða og virða þau*) og setja 2 planka-
búta í „Nelson", sem gera átti hvort sem
var. Þau eru virt bæði á c. 26 þús. krónur,
og sést á þvf, að það eru góð skip. Þessi
skip lögðu út fyrripart marzmánaðar. — Það
er þannig rangt sem stendur í blaði yðar,
að „útvegur Tangs-verzlunar" hafi orðið fyrir
nokkrum tilfinnanlegum hnekki.
Hvað viðvíkur skipinu „Charley", sem
Tangs-verzlun á að eins lítinn part f, þá
skal eg leyfa mér að geta þess í sambandi
við hið framangreinda, að skip þetta hefur
aldrei verið metið ósjófært. Það var skoð-
að í haust af skoðunar- og virðingarmönn-
nm ábyrgðarfélagsins hér, og var síðan
gert við skipið í vetur það og meira en
menn þessir áskildu, að gert væri við það,
svo það gæti „talizt f góðu eða for-
svaranlegu standi til þess að fara
héðan á sama tímaogönnurskip
til f i s k i ve i ð a'*. (Undirstrikað af J. L.). :—
Þar sem nú ekkert varð að skipinu í vetr-
arlagi, þá furðar margan á því, að hinir
sömu menn, sem kveðið hafa upp fyrnefnd-
an úrskurð, skuli nú banna skipinu að fara
út á vetrarvertíð.
Sjálfur átti eg skipið, sem strandaði á
Skerjafirði og þykist eg vita að þér vor-
kennið mér tjón þetta, einkum ef ábyrgðar-
félagið ekki bætir mér þann skaða, sem eg
þannig hef orðið fyrir.
Hið framangreinda óska eg að þér birtið
í blaði yðar sem fyrst.
p. t. Reykjavík »s/3 1905.
Jón Laxdal.
I 14. tölubl. „ Þjóðviljans" þ. á., sem barst
hingað í gær, segir nú ritstjórinn, að hann
finni ekki ástæðu til þess, að taka framan-
skráða grein, af því hún leiðrétti „alls ekk-
ert af því sem í „Þjóðv." hafi staðið" og
hreytir í mig um ieið ýmsum ónotum svona
upp á gamlan kunningsskap.
Eg ætla nú að láta aðra dæma um hvað
satt og rétt er í þessu, en það kom mér
alls ekki á óvart, þótt ritstjórinn tæri svona
að því. Mér finnst sjálfum leiðréttingin
einkar hógvær, og því engin ástæða til að
neita henni upptöku í „Þjóðv.", en það eru
sum dýr þannig gerð, að því betri og vina-
legri sem maður er við þau, því grimmari
verða þau.
Gleðin og ánægjan yfir meintum óhöpp-
um Tangs-verzlunar var of mikil til þess að
verða að engu. Það hefur sviðið.
*) Það er auðvitað ekki hægt að fá skip
í ábyrgð neins félags, nema það sé skoðað
áður J. L.
Skúli er sá eini einasti maður, sem frá
því fyrsta að fundum okkar bar saman, hef-
ur reynt til að rægja og ófrægja mig á all-
ar lundir, af því eg vildi ekki strax dansa
eptir hans pípu. Fleiri hafa einnig orðið
fyrir þessu af honum, en verði honum að
góðu.
Hundarnir, sem standa við veginn til þess
að gelta og urra framan í alla þá er fram
hjá ganga, eru opt ekki þess verðir, að
sparkað sé í þá.
p. t. Rvík 5. apríl 1905.
Jón Laxdal.
Mannalát. Hinn 18. febr. síðastl.
andaðist úr lungnabólgu Þórður Svein-
björnsson bóndi í Tungu í Staðarsveit
nál. 71 árs að aldri, fæddur 20. febr. 1834
á Indriðastöðum í Skorradal. Voru for-
eldrar hans Sveinbjörn Sveinbjörnsson,
síðar prestur á Staðarhrauni (-þ 1869) bróð-
ir Þórðar háyfirdómara og Rannveig Vig-
fúsdóttir sýslumanns á Hlíðaiflhda Þórar-
inssonar. Bar Þórður nafn föðurbróður
síns. Var hann kvæntur Guðrúnu Gísla-
dóttur frá Hraunhöfn í Staðarsveit, og er
hún Iátin fyrir 25 árum. Áttu þau sam-
an 9 börn og eru 6 þeirra á lífi: Steinsa
kona Kára bónda Loptssonar í Lambhaga
í Mosfellssveit, Rannveig kona Kristjáns
Magnússonar á Korpúlfsstöðum, Steinunn
ógipt, Ásdís gipt 1 Ameríku, Sigríður ógipt
og Bogi snikkari í Reykjavík. Þóiður
heit. var vel greindur maður, fjörmaður
og hraustmenni, mjög vel látinn, og hafði
á fyrri árum allmikil afskipti af sveitar-
stjórn. Bjó hann alllengi í Hrútsholti í
Eyjahrepp og sfðar í Tungu í Staðarsveit.
Hann var um tfma f latínuskólanum, en
fór þaðan »pereatsárið« 1850, og kom
þangað ekki aptur.
Ráðsmannssýslaiiin
við holdsveikraspítalann f Laugarnesi
er veitt frá 14. maí næstk. Hermanni Jón-
assyni alþm. á Þingeyrum. Auk hans
sóttu yfir 40. Aðalmáltól Valtýinga eng-
ist sundur og sainan eins og ánamaokur
út af því, að sýslan þessari skyldi ekki
vera snarað í einhvern forhertan Val-
týing, og skammar vitanlega ráðherrann
fyrir þá óhæfu(!), enda þótt allir viti, að
hann hefur engin afskipti af þessari veit-
ingu, heldur er það yfirstjórn spítalans
ein (amtmaður, landlæknir og héraðslækn-
ir), sem manninn skipar. En máltólinu
fer eins og uppskafningi þeim, er hrepp-
stjórinn lét hýða, en stóð samt fast á því,
að presturinn hefði gert það, af því að
mannræflinum þótti það meira í munni.
Drjúga velði
fékk varðskipið »Hekla« fyrir skömmu,
er það náði 4 enskum botnverplum við
veiðar í landhelgi nálægt Vestmanneyjum.
3 þeirra tók hún 28. f. m. og voru þeir
sektaðir í Vestmanneyjum, einn um 20
£ (360 kr.), en hinir tveir um 60 £ (1080
kr.) hvor. Hinn 4. tók hún 1. þ. m. og
var hann sektaður um 80 £ (1440 kr.).
Hafa þá sektir þessar alls numið 3960 kr.
Afli og veiðarfæri mun og hafa verið gert
upptækt á 3 þessara skipa.
Veltt prestakall.
Hruni er veittur séra Kjartani prófasti
Helgasyni í Hvammi í Hvammssveit, sam-
kvæmt yfirlýstum vilja sóknarnefndar.
Aðrir sóttu ekki.
í kjðri
um Stokkseyrarprestakall eru: séra Helgi
Árnason í Ólafsvík, séra Páll Stephensen
á Melgraseyri og cand. Gísli Skúlason.
Settur málaflutningsmaOur
við landsyfirréttinn er cand. jur. Guð-
mundur Eggerz.