Þjóðólfur - 26.05.1905, Qupperneq 1

ÞJÓÐÓLFUR.
57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 26. maí 1905.
Jti 22.
Verzlunin „EDINB0RG“
í Reykjavík, Akranesi og Keflavík
kaupir í ár eins og að undanfnörnu vel verkaðan saltfisk: Þorsk,
smáfisk og ÍSU, og borgar hann hæsta verði með peningum út í
hönd.
Sundmaga vel verkaðan, kaupir verzlunin einnig hæsta
verði, og borgar með peningum út í hönd.
Verzlunin er ávallt birg af alskonar nauðsynjavörum, sem hún
selur lægsta verði gegn peningum út í hönd.
Ásgeir Sigurðsson.
Yfirrétturinn
Og
ísafold.
22. ág. f. á. lét landsyfirréttur neðan-
prentaðan dóm frá sér fara •
„Ar 1904, mánudaginn hinn 22. ágústmán-
aðar, var í landsyfirdóminum f málinu nr.
44, 1903:
Etnat Hjörlei/sson
gegn
Ldrusi H. Bjarnason
kveðinn upp svofelldur
d ó m u r :
í rnáli þessu, sem höfðað var í héraði af
sýslumanni Lárusi H. Bjarnason gegn rit-
stjóra Einari Hjörleifssyni út af meiðyrðum
í grein einni með fyrirsögninni: „Lárus
skiptir búi“, er stóð í 6. tbl. XXVIII. ár-
gangs blaðsins „ísafoldar", útkomnu 28.
ágúst 1901, var dómur uppkveðinn í auka-
rétti Akureyrarkaupstaðar 21. apríl 1903 á
þá leið, að átalin orð og ummæli greinarinnar
voru dæmd dauð og marklaus, og að rit-
stjóri Einar Hjörleifsson var dæmdur í 50
kr. sekt til landsjóðs fyrir þau, eða til vara
til að sæta 15 daga einföldu fangelsi, ef
sektin eigi öli greiddist innan ákveðins tíma,
svo skyldi hann og greiða 12 kr. í máls-
kostnað. — Þessum dómi hefir ritstjóri Ein-
ar Hjörleifsson skotið til yfirdómsins með
stefnu, útgefinni 26. sept. f. á., og hefur hann
fengið konungsleyfi til að leggja fram ný
skjöl og skilríki í málinu; hann hefur nú
gert þær réttarkröfur, að hinum áfrýjaða
dómi verði hrundið og breytt þannig, að
áfrýjandi verði dæmdur alsýkn í málinu, og
að Lárus H. Bjarnason verði dæmdur til að
greiða málskostnað fyrir báðum réttum.
Af sinni hálfu hefur stefndi, sýslumaður
Lárus H. Bjarnason, krafizt þess, að héraðs-
dómurinn verði staðfestur, og að honum
verði tildæmdur hæfilegur málskostnaður
fyrir yfirdómi.
1 áminnstri grein í blaðinu „Ísafold" er
meðferð stefnda sem skiptaráðanda í dánar-
búi einu gerð að umtalsefni á þann hátt,
að hann hefur talið það ærumeiðandi fyrir
sig. Ummæli þau í greininni, sem héraðs-
dómurinn hefur talið meiðandi og dæmt
ómerk — en þau ein koma nú til álita fyrir
yfirdómi —- eru þessi: „að fletta ofan af at-
ferli hans (3: stefnda) sem skiptaráðanda í
dánarbúi fyrirrennara hans í embættinu".
„Að hann, skiptaráðandinn sjálfur, mundi
fara að hafa af*) búinu". „Meðan óséð
var, hverjar ráðstafanir þeir læknir og prest-
ur gerðu til þess, að afla sér húsnæðis, dró
sýslumaður málið á langinn, þóttist að sönnu
astla að kaupa húsið, en vera neyddur til
að fresta kaupunum fyrir peningaþröng, og
gerði auðvitað enga gangskör að því að fá
annan kaupanda. — En þegar þessir em-
bættismenn, læknirinn og presturinn, höfðu
ráðið af að reisa sér hús sjálfir, lét sýslu-
maður það loks uppi á skiptafundi í búinu,
að ekkert boð hefði komið í húseignina";
„að hann (sýslumaður) hafi fengið hrundið
frá atkvæðagreiðslu um málið einum af um-
boðsmönnum þeirra, er að búinu stóðu, lík-
lega vegna vitneskju um, að sá umboðs-
maður væri sér andvígur", og „þó að ótrú-
legt sé, fékk hann hina umboðsmennina,
tvo borgara f Stykkishólmi, til þess að fa.ll-
ast á þessa kröfu sína. Það er nokkur
bending, og hún ekki sem fegurst, um á-
standið þar vestra" ; „út af þessu, að hann
getur ekki svipt búið 1000 kr., verður Lárus
svo æfur"; „f stað þess rær hann ö11-
um árum að því, að búið missi 1000
krónur"*). „Fyrir þetta hellir nú Lárus
yfir hann ókvæðisorðum í hverri Þjóðólfs-
greininni eptir aðra, -- fyrir það, að pró-
fastur hefur ekki viljað hylma yfir atferli
hans, jafn óskaplegt og það hefur verið",
og „ekki lætur troða réttlætið undirfótum";
og „að fá Lárus rekinn frá embætti fyrir
þessar aðfarir"; og „að hann hafi ekki ástæðu
til að óttast núverandi yfirboðara sína. Það
talast væntanlega svo til rnilli hans og þeirra,
að engin hætta er á rekistefnu, þó að eitt-
hvað kunni að koma upp úr kafinu, sem
blaðamönnum og öðrum embættisleysingj-
um kann að þykja kynlegt".
Þessi ummæli greinarinnar, sem hér hafa
verið tilgreind, miða að því, og eiga að rétt-
lætast við það, að stefndi hafi sem skipta-
ráðandi í áður áminnstu dánarbúi lagt kapp
á það, að fá keypta húseign búsins fyrir
7000 kr., þótt í hana hafi verið boðið frá
annars hálfu 8000 kr. Það virðist og nægi-
lega sannað með gögnum þeim, sem fram
eru komin í málinu, að stefndi hafi lagt
kapp á þetta, bæði meðan hann enn
var skiptaráðandi búsins*) og eink-
anlega eptir að hann vék sæti sem skipta-
ráðandi f því, enda lýsti hann þá húsinu
svo, að það væri í laklegu ástandi og eigi
einu sinni 7000 kr. virði, sbr. b r éf h a n s
til Thomsens kaupmanns 9. ágúst
1 8 9 6*). — Af bréfi yfirboðara hans, a m t-
mannsins í Vesturamtinu, dags. 6.
oktbr.*) 1896, sést, að amtmanni hefur
verið þetta kunnugt, að honum hefur mis-
lfkað það, og að hann hefur álitið þetta at-
ferli rangt. Amtmaður kemst þar meðal
annars svo að orði: „Það er merkilegt, að
L. B. (stefndi) skuli ekki finna til þess, að
hann sem skiptaráðandi á fyrst og frernst
að líta á hagsmuni bús þess, sem hann hef-
ur til meðferðar; í stað þess rær hann öli-
um árum að þvf, að búið missi 1000 kr."
I grein þeirri, sem er sakarefni, er nú
þessi meðferð stefnda á búinu átalin, og
verður eigi með tilliti til þess, sem fram er
komið f málinu Iútandi að henni, álitið, að
greinin sé í heild sinni of-nærgöngul stefnda,
eða*) að öll hin átöldu ummæli verði
talin meiðandi fyrir hann, svo að við lög
varði. Þessi ein ummæli greinarinnar þykja
svo móðgandi og meiðandi fyrir stefnda, að
áfrýjandi verður að sæta ábyrgð fyrir þau:
„Fyrir þetta hellir nú Lárus (stefndi) yfir
hann ókvæðisorðum f hverri Þjóðólfsgrein-
inni eptir aðra, fyrir það, að prófastur hef-
ur ekki viljað hylma yfir atferli hans,
jafnóskaplegt og það hefur verið",
og ef hann (d: amtmaður), liefði gert gang-
skör að því, að fá Lárus rekinn frá embætti
fyrir þessar aðfarir". Og með því að þessi
urnmæli hafa eigi verið nægilega réttlætt,
verður að ómerkja þau, og dæma áfrýjanda
f sekt fyrir þau. Þykir sektin hæfilega á-
kveðin eptir2i9. gr. almennra hegningarlaga
*) Auðkennt af höf.
25. júní 1869 30 kr., er renni f landsjóð, og
komi í stað hennar 8 daga einfalt fangelsi,
ef hún greiðist ekki öll innan ákveðins
tíma. Um málskostnað í héraði skal bæjar-
þingsdómurinn vera óraskaður. Eptir þess-
um úrslitum sakarinnar vetður áfrýjandi og
að greiða málskostnað fyrir yfirdómi, sem
ákveðst 15 kr.
Því dæmist rétt vera:
Hin framangreindu ummæli skulu vera
dauð og ómerk. Afrýjandi, Einar ritstjóri
Hjörleifsson, greiði 30 króna sekt til land-
sjóðs, eða sæti einföldu faugelsi í 8 — átta
— daga, ef sektin eigi öll greiðist innan
ákveðins tfma. Um málskostnað í héraði
skal bæjarþingsdómurinn vera óraskaður, og
skal áfrýjandi einnig greiða málskostnað
fyrir yfirdómi, að upphæð 15 kr.
Dómi þessum skal fullnægja, áður liðnar
séu 8 vikur frá lögbirtingu hans að viðlagðri
aðför að Iögum.
L. E. Sveinbjörnsson.
Rétta útskrift staðfestir
Reykjavfk 24. ágúst 1904
Jón Jensson.
Það sézt á dóminum sjálfum, að héraðs-
dómarinn, þáverandi bæjarfógeti á Akur-
eyri, Klemens landritari Jónsson, hafði
litið öðruvísi á málið. Héraðsdómarinn
segir í forsendunum, að skjöl þau, er Ein-
ar Hjörieifsson hafði lagt fram sér til af- i
bötunar, beri einmitt vott um, að „hann 1
(o: L. H. B.) telur sig hafa löglegt tilkall
til þess að fá húsið fyrir hið framboðna
verð og að hann hefur pvi eigi viljað af-
sala sér þeim rétti, er hann þóttist hafa
lengið".
Yfirdótnurinn, eða réttara sagt meiri
hluti1) hans, kemst hins vegar að þeirri
niðurstöðu, að það sé vítalaust að segja,
að eg hafi viljað »hafa af búinu", og að
eg hafi róið „öllum árum að þvf að búið
missi 1000 kr.“. Þessa merkilegu ályktun
byggir yfirdómurinn á prívatbréfi mínu til
Thomsens heitins kaupmanns 9. ágúst 1896
og á privatbrífi Júlíusar amtmanns Hav-
steens 6. okt. 1896 til séra Sig. Gunnars-
sonar.
Bréfið til Thomsen.
Stykkishólmi 9. ágúst 1896.
Háttvirti herra kaupmaður.
Jón yfirdómari Jensson hefur meðjprfvat-
bréfi dags. 31. f. m., tjáð mér að yður
Ieiki nokkur hugur á húseign dánarbús Sig-
1) Eg hefi fyrir satt, að L. E. Svbj. hafi
ekki verið meðdómendum sínum samþykkur
' um dómsúrslitin. Höf.
urðar sýslumanns Jónssonar hér í Stykkis-
hólmi, og hefur yfirdómarinn jafnframt getið
þess, að þér vilduð eigi keppa við mig um
húsið fram úr 8000 kr., og þakka eg yður
þá góðvild.
Enda þótt eg nú engan veginn þurfi að taka
þetta boð til greina, þar sem það i° eigi er
komið frá yður sjálfum, né heldur umboðs-
manni yðar. 20 er innifalið f prívatbréfi óvið-
komandi manns og 3° og ekki sízt er komið
eptir dúk og disk, sbr. 1. blað þessa árgangs
Isafoldar, er eg leyfi mér að leggja hér með,
þá skal eg þó, fyrir gamallar góðvildarsakir,
leyfa mér að svara bæði því, er eðlilega má
ætla um að sé borið fram fyrir yðar hönd
af yfirdómaranum, sem að vísu að vitund
skiptaráðandans hér í sýslu eigi hefur nokk-
urt umboð til að ráðstafa húseigninni né
öðrum eignum búsins.
23. dag. nóvbrm. f. á. var haldinn skipta-
fundur í dánarbúi Sigurðar sýslumanns og
ákvað fundurinn þá meðal annars
„að enn skyldi fresta sölu á húsinu með
sama móti og fyr, þannig að húsið yrði boð-
ið fram í Isafold fyrir minnst 7000 kr., og
skyldu boðin komin til skiptaráðanda fyrir
lok næstkomandi aprflmánaðar, en fengist
! eigi 7000 kr. boð í húsið, skyldi það seit
á uppboði innan loka júlímánaðar þ. á."
17. aprfl þ. á. skrifaði eg væntanlegum
skiptafundi f búinu á þessa leið:
„Eg undirskrifaður býðst til að kaupa
húseign Sigurðar sýslumanns Jónssonar f
Stykkishólmi ásamt geymsluhúsi og öllu
múr- og naglföstu, ytri gluggum og öðru,
er eigninni hefur fylgt fyrir
7000 — sjö þúsund — kr.
en ekki stendur þetta boð mitt lengur en
til næsta skiptafundar".
Sfðan var skiptafundur boðaður í Isafold
með auglýsingu, dags. n.júnl þ. á.; skyldi
fundurinn haldinn 24. þ. m. og húsið þá
meðal annars selt.
Eptir þessu þykist eg hafa ótvíræðan rétt
til að eignast húsið, og leigurétt á því hef
eg, samkvæmt skiptafnndarsamþykkt 23.
febr. 1895. Er því spurningin nú, hvort
eg á að s 1 e p p a hvortveggja kaupréttinum
og leiguréttinum, og þykist eg vita, að þér
munuð til hvorugs ætlast, enda munuð þér
vera vel húsaður, en eg húsnæðislaus að
öðru leyti, og orðið of áliðið til að byggja
í ár. Um allt þetta hefði yfirdómarinn get-
að frætt yður.
Loks skal eg, af þvf eg veit að þér
annars vegar eruð húsinu ókunnur, en að
þér hins vegar munuð hafa heyrt það gyllt
af sumum, og þá helzt af mönnum, sem