Þjóðólfur - 21.07.1905, Blaðsíða 2

13°
ÞJÓÐÓLFUR.
Nokkur orð enn um ritsímamálið.
Þeim leiðist ekki stjórnféndablaðstjór-
unum, að berja fram á móti betri vitund
ósannindi sín um ritsímamálið, þrátt fyrir
það, þótt búið sé (í Þjóðó'fi 27. tölubl )
að sýna með greinilegum reikningi, sem
þeim ekki hefur dottið í hug að vefengja,
að allt gaspur þeirra um hinn mikla verð-
mun á loptritunartilboðinu og ritsímanum
sé alveg úr lausu lopti gripið. Vitaskuld
er varla að búast við, að rök eða réttir
reikningar geti haft mikil áhrif á þessa
herra, sem ekki hugsa um annað, en
hvernig þeir geti bezt glapið mönnum
sýn 1 svipinn, ef ske kynni, að þeir gætu
fengið því áorkað, að þingið neiti f)ár-
véiting til ritsímaus. En þó eg, sem bet-
ur fer, álíti að lítil hætta sé á að þeim
takist þetta, þá er samt eigi rétt, að láta
þá mótmælalaust bera ósannindi sín fram
fyrir alþýðu manna.
í síðasta tölubl. »Þjóðviljans« 8. þ. m.
leyfir ritstjórinn sér t. d. að staðhæfa, að
þær 660,000 kr., sem hið þýzka félag
kvað heimta fyrir að koma á loptritun
milli Noregs og Islands og innanlands
meðfram ströndum, sé minna fé, en það
sem vér eptir ritsímasamningnum eigum
að borga ritsímafélaginu fyrir sæsímann
einan. Mér virðist enginn vafi geta verið
á því, að ritstjórinn hljóti að gera þessa
staðhæfing á móti betri vitund, til þess
að glepja mönnum sýn. Hann, lærður
maður, getur ekki verið svo frámunalega
illa að sér í reikningi, að hann geti eng-
an greinarmun gert á upphæð, sem borg-
uð er öll í einu, og upphæð, sem greidd
er með jöfnum afborgunum á vissu ára-
bili, eins og tillagið til ritsímafélagsins.
Eg hef áður sýnt það með réttum reikn-
ingi, að 600,000 kr. settar í 20 ára jafnt
árgjald með 4J/'i°lo vöxtum mundi gera
46,125 kr. 66 a. á ári. Við þá upphæð
má svo bæta árgjaldi af 60,000 kr., sem
tilboðið er hærra, en gert var ráð fyrir,
og er það 4,612 kr. 56 a. Argjaldið af
660,000 kr. yrði þá 50,738 kr. 22 a., eða
55 kr. 49 a. hærra, en árgjald til sæsíma
og landsíma með tvöföldum bronceþræði
Og álmu til Isafjarðar. En það má einn-
ig snúa dæminu við og segja, að ef vér
viljum heldur leggja allt féð fram í einu
lagi, þá þurfum vér að eins að breyta
árgjaldinu til sæsímans í höfuðstól, sem
með því að eyðast sjálfur ásamt 4I/2°/o
vöxtum á 20 árum, gæfi 35,000 kr. á
ári. Þessi höfuðstóll er 455,278 kr., og
er hann því sú sanna upphæð, sem sæsírn-
inn kostar ossízoár. Með öðrum orðum:
vér gætum keypt t. d. vaxtabréf veðdeild-
arinnar fyrir 455,278 kr. og eytt þeim
með vöxtum á 20 árum til að borga sæ-
símatillagið og myndi það standast nokk-
urnveginn á endum. Það sjá allir, hve
feikilegur munur er á þessari upphæð og
660,000 kr., því þó vér bætum við hana
öllu þvf, sem landsíminn á að kosta með
sem beztum útbúnaði, nfl. 204,000 kr.,
þá verður það að eins 659,278 kr., eða
722 kr. minna en loptritunartilboðið er.
Ritstjóri »Þjóðviljans« þarf ekki að
reyna að telja mönnum trú um, að hann
sé svo illa að sér, að hann skilji ekki
sjálfur jafneinfaldan reikning og þennan,
og tilgangurinn hlýtur því að vera sá, að
blekkja aðra. Eg ætla mér ekki hér að
kveða upp neinn dóm um það, hvert
nafn sá maður verðskuldi, sem bæði er
alþingismaður og blaðstjóri, og sem not-
ar þessar hefðarstöður til þess að blekkja
fáfróða alþýðu í einu mesta velferðamáli
landsins. Sérhver heiðvirður maður í
landinu mun kveða upp þann dóm með
sjálfum sér, þá er æsing sú, sem búið er
að koma á stað í ritsípiamálinu, er horfin
fyrir rólegri og skynsamlegri athugun
málsins.
Reykjavík, 12. júlí 1905.
Ó. F. Davíðsson.
*
* *
Aths. Grein þessi átti að koma í síð-
asta blað, en komst ekki að þá.
R its tj.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfu 10. júlí.
Rússland. »Knjas Potemkin«,
uppreisnarskipið í Svartahafinu, sem get-
ið var í síðasta blaði, hefur núgef-
ist upp og gengið á vald Rúmeníu. Þess
var síðast getið, að skipið var komið til
Konstantza í Rúmenlu. Fór skipshöfnin
þá að semja við stjórnarvöldin og bauðst
jafnvel til að gefa Rúmenum skipið, en
það vildu þeir ekki þiggja, en uppreisn-
armenn vildu ekki ganga að þeim kost-
um, sem Rúmenar settu og varð þvl ekk-
ert úr samkomulagi. Héldu nú uppreisn-
armenn skipinu til bæjarins Feodosia á
Krímskaga og neyddu íbtíana til að láta
af hendi við sig nokkrar vistir, en kol
gátu þeir engin fengið. Héldu þeir þá
aptur til Konstantza og gengu 8. þ. m.
að þeim skilmálum, sem Rúmenar höfðu
sett þeim. Skipverjar stigu á land í
Konstantza. Verða þeir skoðaðir sem
strokumenn úr rússneska hernum og ekki
framseldir í hendur Rússa. Er sagt, að
þeir hafi skipt á milli sín öllum pening-
um þeim, sem í féhirzlum skipsins voru,
en það var fram undir V2 kr. Sjálfu
skipinu var daginn eptir skilað Rússum
aptur og 50 skipverjar að minnsta kosti
gengu þeim þá jafnframt á vald í von
um náðun, með því að þeir hefðu verið
neyddir af félögum sfnum til að taka
þátt í uppreisninni. Tundurbátur einn
hafði fylgzt með skipinu, en þegar til
kom neituðu hásetarnir á honum að gef-
ast upp og hélt hann síðan aptur á haf út.
Frakkland. Loks var hið margumrædda
frumvarp um aðskilnað ríkis og
kirkju samþykkt i fulltrúadeild franska
þingsins 4. þ. m. með miklum meiri hluta
atkvæða (108 atkv. mun), og því eru allar
líkur til, að frumvarpið gangi óbreytt
gegnum öldungaráðið (senatið), svo að
búist er við, að það fái lagagildi frá árs-
byrjun 1906.
Lagafrumvarpið hefur ekkert inni að
halda, er hamlað getur vexti og viðgangi
hinnar katólsku trúar í Frakklandi. Söfn-
uðirnir fá með góðum kjörum leyfi til
að nota og hafa yfirráð fyrir kirkjubygg-
ingum ríkisins, og þeir andlegrar stéttar
menn, sem nú ganga úr þjónustu ríkisins
fá eptirlaun.
I sambandi við þetta þykir það í flest-
um kristnum löndum næstum barnaskap-
ur af franska þinginu, að skýra upp helgi-
daga kirkjunnar, eins og það hefur gert
við þetta tækifæri. Jólin eiga t. d. eptir
nýju lögunum að heita »Ættardagur« og
uppstigningardagur »Blómhátíð«.
Elisée Reclus, hinn nafnfrægi franski
landfræðingur og stjórnleysingi (anarkisti)
er nýdáinn í Bryssel, rúmlega hálfáttræð-
ur. Hann tók þátt í Parísaruppreisninni
1871 og varð fyrir það útlagi úr föður-
landi sínu og gerðist stjórnleysingi. Hef-
ur hann margt ritað út frá þeirri lífsskoð-
un, en jafnan verið mótfallinn hryðju-
verkum stjórnleysingja.
Dáleiðsla.
Það er kunnugt, að auðið er að dá-
leiða menn, jafnvel heilan flokk af mönn-
um í einu.
Dáleiðingin er burtnumning heilbrigðr-
ar hugsunar, heilbrigðrar dómgreindar,
heilbrigðrar skynsemi hins dáleidda.
Sá er dáleiðir hefur þau áhrif á skyn
og skilningarvit hins dáleidda, að hann
trúir öllu, sem dáleiðandinn segir honum
að tiúa, sér allt, sem dáleiðandinn segir
honum að láta sér sýnast, heyrir allt, sem
dáleiðandinn segir honum að láta sér
heyrast, fær þær tilfinningar, sem dáleið-
andinn segir honum að fá.
Það eru nær því ótrúlegar athafnir, er
dáleiðendur ýmsir geta sýnt og hafa sýnt
með dáleiðslu.
Þeir geta fengið hinum dáleidda venju-
legt tólgarkerti, sagt honum að það sé
brauð, talið honum trú um það og látið
hann borða það með þeirri sannfæringu,
að það sé brauð.
Þeir geta fengið hinum dáleidda glas
með hreinu vatni, talið honum trú um,
að það sé áfengi, látið hann drekka það
með þeirri sannfæringu, að það sé áfengi
og hinn dáleiddi hagar sér á eptir í öllu
látbragði eins og drukkinn maður.
Þeir geta talið hinum dáleidda trú um,
að hann sé ferfætt dýr t. a. m. hundur,
og hinn dáleiddi fær þessa sannfæringu,
fer á fjórar fætur og fer að haga sér al-
veg eins og hundur, gelta og spangóla;
eða að hann sé fugl og hinn dáleiddi
fer að baða handleggjunum eins og vængj-
um til að fljúga með.
Þær eru óteljandi »kúnstirnar«, sem dá-
leiðsluloddararnir fremja og sýna á leik-
sviðunum víðsvegar um heiminn, en þær
sýna allar hið sama, sem sé það, að hinn
dáleiddi verður viljalaus, skynsemdarlaus
og dómgreindarlaus leiksoppur í hendi
dáleiðandans, trúir honum blint, hlýðir
honum takmarkalaust.
Dáleiðslan er lífatkeri andatrúarinnar
(Spiritisme) og aðalrótin til flestra þeirra
sdularfullu fyrirbrigða«, sem slík drauga-
félög þykjast verða vör við á særingar-
fundum sínum, þar sem dáleiðsluloddarar
koma sjálfum sér og öðrum »trúuðum« í
þetta greindarleysis ástand.
Það er farið að leika þennan dáleiðslu-
loddaraleik hér á landi; það er stofnað
dáleiðslufélag eða draugafélag í þeim til-
gangi, að temja sér þessa list á leyni-
fundum.
Það er nú sök sér og gerir nú ef til
vill ekki mikið til meðan slíkt heldur sér
í kyrþey.
En hitt er athugaverðara, að það er
einnig farið að leika þennan trúðleik á
leiksviði lífsins, frammi fyrir allri hinni
íslenzku þjóð.
Það líður varla svo vika nú, að ekki rísi
upp dáleiðsluloddari og »útbásúneri« ein-
hverja uppgötvun sem heilagan sannleika,
sem allir eigi að trúa í blindni, en sem
heilbrigð dómgreind finnur, að er hin
frámunalegasta fjarstæða.
Það var ekkert annað en dáleiðslulodd-
araleikur, að reyna að telja þjóðinni trú
um það í fyrra vor, að undirskript ráða-
neytisforsetans með konungi undir útnefn-
ing ráðherra Islands væri brot á stjórn-
arlögum vorum og hættulegt þingræði
voru. Heilbrigð dómgreind gat þar enga
hættu séð ; reynslan hefur saÞnað það við
ráðaneytisskiptin um síðastliðið nýár, að
hættan og óttinn var hugarburður, og yf-
irlýsing konungsvaldsins nú til alþingis
tekur svo greinilega af skarið, sem frek-
ast er unnt 1 þesskonar efnum. Líklega
á ekkert land í heimi með þingbundna
konungsstjórn eins glögga þingræðisyfir-
lýsing frá konungsvaldsins hálfu, eins og
þar er gefin.
Það er ekkert annað en dáleiðslulodd-
araleikur, að reyna að telja þjóðinni trú
um, að hún hafi ekki efni á því, að kom-
ast í hraðskeytasamband við uiftheiminn
og setja sveitir landsins í innbyrðis hrað-
skeytasamband og að stjórnin reisi oss
hurðarás um öxl með því að gera samn:
inga um þetta hvorttveggja. Heilbrigð
dómgreind sér, að vér treystum oss vel
til þess og getum það hæglega, að al-
þing hefur heimtað framkvæmdþessa máls
nær einróma af stjórninni með þeirri
sannfæringu, að þetta væri oss alls eigi
ofvaxið og að stjórn vor var siðferðislega
skyldug til að koma þessum yfirlýsta vilja
þingsins sem fyrst í framkvæmd, sem
kostur gafst.
Það er ekkert annað en dáleiðslulodd-
araleikur, að reyna að telja þjóðinni trú
um, að 35 þús. kr. á ári til ritsímafélags-
ins í 20 ár sé dýrara en 660 þús. kr.
í eitt skipti til Siemens og Halske.
Heilbrigð dómgreind veit og skilur, að
35 þús. kr. á ári í 20 ár samsvarar 455
þús. 226 kr. í eitt skipti, þá er vextireru
reiknaðir 4'/=% og með sömu vöxtum
samsvarar 660 þús. kr. því, að borgað sé
50 þús. 738 kr. á ári í 20 ár. Það er
því 1 sannleika dýrara að greiða Siemens
og Halske 660 þús. kr. í eitt skipti eða
50 þús. 738 kr. á ári í 20 ár, heldur en
því stóra norræna 455 þús. 226 kr. í eitt
skipti eða 35 þús. kr. á ári í 20 ár.
Það er ekkert annað en dáleiðslulodd-
araleikur, að reyna að teija þjóðinni trú
um, að henni nægi að fá loptskeytasam-
band við umheiminn frá nokkrum annesj-
um lands vors. Heilbrigð dómgreind seg-
ir oss, að vér megum alls ekki láta oss
nægja minna, en að fá talsímasambönd
um þvert og endilangt landið og um sem
flestar sveitir þess.
Það er ekkert annað en dáleiðslulodd
araleikur, að reyna að telja þjóðinni trú
um, að það sé þægð ritsímafélagsins nor-
ræna"og gróðavegur fyrir það, að eyða
framt að því 2 miljónum króna í ritsíma-
samband við ísland og um það, en fá
fyrir þetta fé einar 89 þús. kr. á ári í
20 ár og hafa svo misst eignarréttinn að
þeim tíma liðnum. Heilbrigð dómgreind
sér, að félagið fær áþennan hátt að eins
v e x t i (4,45%) af höfuðstól sínum í 20
ár, en hefur svo tapað öllu fénu, nær 2
miljón kr., að þeim tíma liðnum. Það
hefur þó aldrei þótt gróðavegur, að tapa
nál. 2 milj. kr. á einu fyrirtæki, og senni-
legt er, að enginn yrði glaðari en hið
stóra norræna, ef alþingi vildi ekki þiggja
samninginn við það.
Einnig það nýjasta nýtt.
Það er ekkert annað en dáleiðslulodd-
araleikur, að búa til afleggjara afdrauga-
félaginu — svonefnt þjóðræðisfélag — í
þeim tilgangi, að knýja alþingismenn til
að fara á móti sannfæring sinni í þjóð-
málum,1 að fara á móti einróma kröfum
þriggja reglulegra alþinga og hafa það
að yfirskyni, að nokkrir menn á þing-
málafundum — sárlítill hluti af öllum
kjósendum landsins — hafa fyrir æsing-
ar nokkurra dáleiðsluloddara látið í Ijósi
hræðslu sína og íhugunarleysi á þung-
skildu og vandasömu stórmáli, en sem
hin brýnasta nauðsyn ber til fyrir alda
og óborna að íhugað sé með mestu still-
ingu og ráðið sé til lykta á sem trygg-
astan og hagkvæmastan hátt. Heilbrigð
dómgreind sér og veit, að alþingisraenn
eiga samkvæmt eið þeim, er þeir vinna
að landslögum, að fara eptir sannfæringu
sinni, og sannfæringu sína eiga þeir að
fá við nákvæma og hlutlausa íhugun allra
ástæðna, er tala með og móti hverju einu
máli.
Þjóðin á til nóga dómgreind og hún
þarf að fá að brúka hana óbrjálaða; hún
má ekki láta dáleiðsluloddarana leiða sig
út á villigötur.
Snorri.