Þjóðólfur - 09.08.1905, Blaðsíða 3

ÞJÓÐOLFUR.
145
það hafa vissu fyrir, að þjóðin sé henni
samþykk, en almenn atkvæðagreiðsla
leiði þó aðrar þjóðir í fullan sannleika
um afstöðu þjóðarinnar til þessa máls, og
geti það létt fyrir viðurkenningunni á
sjálfstæði Noregs.
Vilhjálmur Þýzkalandskeisari kom
1. þ. m. til Kaupmannahafnar að finna
Kristján konung. Hafa þýzk blöð verið
með miklar dylgjur um þetta ferðalag
keisara. Segja sum, að hann muni ætla
að stofna samband milli Þýzkalands, Rúss-
lands og Norðurlanda og jafnvel vilja
láta loka Eystrasalti fyrir herskipum ann-
ara þjóða. Ef til vill á þessi orðrómur
einhvern þátt f því, að Bretar hafa af-
ráðið að senda flota til Eystrasalts í
þessum mánuði. Aðrir telja þó senni-
legra, að það eitt sé erindið að leggjast
á eitt með Bretum og styðja að konung-
dómi Karls Danaprins í Noregi. En all-
ir halda að eitthvað sé á seiði.
Gufuskipaferðirnar.
ísafold segir frá.
Hinn 27. f. m. segir Isafold frá því, að
fjárlaganefnd neðrideildar hafi hafnað til-
boði Tuliniusar um 36 ferðr á ári fyrir
einar 10,000 kr. á ári úr landsjóði, en
tekið tilboði sameinaða gufuskipafélagsins
um 29 ferðir fyrir 30,000 kr. Svo klykk-
ir blaðið út með samanburði á kostnað-
inum til gufuskipaferða fyr og nú, segir
sam. fél. hafa fengið 140,000 kr. yfir-
standandi fjárhagstfmabil, en nú hafi
Tulinius sparað landinu 80,000 kr. á næsta
fjárhagstímabili með undirboði sfntt.
Svona segist Isafold frá, en sannleikur-
inn lftur töluvert öðruvísi út, eins og
nærri má geta, úr því að Isaf. er sögu-
maðurinn.
Það er rétt, að Tulinius bauð fram 36
ferðir.
En hann heimtaði 50,000 kr. á ári fyrir
þær úr fandsjóði, en ekki 10,000 kr.
Að vísu bjóst T. við að fá framlagið
frá Dönum, sem fram að 1903 nam 40,000
kr., en hann þorði þó ekki að eiga það
á hættu, og áskildi því að fá 50,000 kr.
úr landsjóði, ef hann ekki fengið fram-
lagið frá Dönum.
En það þorði fjárlaganefndin eðli-
lega ekki að eiga á hættu, það því slður
sem ráðherrann hafði tjáð nefndinni að
hann hefði reynt að fá frjáls umráð yfir
framlagi Dana hjá dönsku stjórninni, en
ekki fengið, enda hafði ekkert fengist af
framlaginu til »Vestu«-útgerðarinnar sællar
minningar. Það mátti miklu fremur bú-
ast við því, að Tulinius fengi ekkert.
Bæði áskildi hann að losna við Færeyjar,
en eins og kunnugt er, hefur póstferðun-
um milli Færeyja og Danmerkur jafnframt
verið haldið uppi fyrir framlagið. Og
svo var nefndinni kunnugt um, að sam-
einaða félagið ætlaði að keppa um fram-
lagið, bjóða það niður eptir því sem verk-
ast vildi. Þingið varð því að vera við
þvf búið, að borga Tulinius 50,000 kr. á
ári, en það var óforsvaranlegt að ganga
að því, úr því að ódýrara og í alla staði
betra og ábyggilegra tilboð lá fyrir. Auk
þess voru ferðirnar, sem Tulinius bauð,
miklu lakari og allir kostir hans yfirleitt
miklu óárennilegri.
Ferðirnar áttu að vísu að verða 36
talsins, millilandaferðir og strandferðir. En
af þeim áskildi Tulinius sér að haga 20
ferðutn eins og h o n u m hentaði bezt.
Þing og stjórn átti að eins að hafa tök
á 16 ferðum. Af þessum 16 ferðum attu
einar 9 að verða milli Reykjavíkttr og
títlanda og þó a ð e i n s 7 b e i n a r.
Hinar 7 áttu að vera strandferðir vest-
ttr með landi og austur og norður með.
Endastöðin að vestan átti að vera ísa-
fjörður, en að norðan Akureyri eða Sauð-
árkrókur. Svæðið milli ísafjarðar og
Sauðárkróks eða Akureyrar hefði alveg
or ð i ð útund a n.
»Kong Trygve« og »Kong lnge« áttu
að fara strandferðirnar, en svo vant-
aði alveg skip á borð við millilanda-
skipin, sem við nú höfum : »Ceres«, »Lattra«
og »Vesta«. Thorefélagið á attk »kong-
anna« að eins »Mjölni« og »Pervie«, en þau
eru bæði þannig löguð, að ekki gat kom-
ið til mála að brúka þau. Félagið hefði
því orðið að kaupa eða láta byggja 3 stór
og vöndttð skip í viðbót við »kongana«,
en það þótti meir en vafasamt, að
það yrði komið í kring fyrir árslok, enda
sýnilegt, að til þess mundi þurfa stórfé,
en félagið ungt og efnalítið, og ekki
nærri því komandi, að það setti
nokkra tryggingu fyrir því, að það
héldi það sem það hafði lofað. En sam.
gufuskipafélagið, sem á líklega jafnmargar
miljónir og Thorefélagið á tugi þúsunda —
sam. fél. átti í ársbyrjun 29 miljónir 262
þús. kr.—bauðst hinsvegar til að setja 100
þús. kr. að veði fyrir því, að það héldi
sín loforð. Auk þess eru skip Thorefé-
lagsins eins og kunntigt er miklu lakar
mennt eða fáliðaðri en hin.
Og ofan á allt þetta bættist hin stór-
mikla hætta, er landinu hlaut að standa
af því, að félögunum lenti satnan upp á
líf og dauða. Annarsvegar gamalt milj-
ónafélag, gufuskipafélagið, en hinsvegar
lítt þroskaður frumbýlingur, Thorefélagið.
Með öðrum orðum svo mikill liðsmunur,
að úrslitin gátu ekki orðið tvísýn. Thore
hlaut að verða undir, og með því hefði
brostið helzta vonin um að geta haldið
eitthvað í hemilinn á samein. gufuskipa-
félaginu, sem sannarlega þarf að hafa
hitann í haldinu.
Á móti tilboði Thorefélagsins, sem á
að eins 4 báta, stóð hinsvegar ágætt til-
boð frá áreiðanlegu félagi, sem á 115 skip,
og þannig alltaf getur sett skip 1 skips
stað, ef á þarf að halda. Sameinaða
gufuskipafél. bauð fram 30 ferðir með
gamalreyndurn skipum fyrir 30,000 kr. á
ári, alveg án tillits til þess, hvort
það fengi nokkuð eða ekkert
frá Dönum. Það bauð með öðrum
orðum fleiri ferðir en nú höfum vér fyrir
45,000 kr. lægra árgjald úr land-
sjóði en nú er. Nú borgar landsjóður
félaginu 75,000 kr. á ári eða 150,000 kr.
fyrir fjárhagstfmabilið, en ekki 140 þús.,
eins og ísaf. segir.
Auk þessara stórkostlegu affalla ávann
Qárlaganefndin það, að enginn er skyldur
til að kaupa fæði á skipum félagsins milli
hafna, og að farþegar á 1. farrými geta
keypt fæði á milli landa á 2. farrými,og
þannig ferðast ódýrara á skipum félags-
ins en á Thoreskipunum nú.
Einasta breytingin, sem í fljótu bragði
kynni að virðast vera til hins lakara frá
því sem nú höfum vér, er sú, að strand-
bátarnir fara ekki nema 4 ferðir í stað
6 ferða. En því varð ekki komizt hjá,
úr því að þeir voru látnir fara til útlanda
í hverri ferð. Og það mun reynast vel,
því að með því einu móti varð komizt
hjá hinni mjög svo óþægilegu umhleðslu
(omladning) enda voru ferðir þær, er úr
voru feldar, júní og ágústferðir, lítið not-
aðar, og hringferðir með stærri skipunum
settar um sama leyti.
Þetta er nú óhæfan, sem fjárlaganefnd-
in eða réttara sagt meiri hluti hennar á
að hafa gert.
Betri ferðir og önnur kjör en nokkru
sinni hingað til, Og þó miklu meir en
helmingi ódýrari.
Kjötsölutilraunir o. fl.
Eptir Herm. Jónasson.
III.
I 33. tbl. Isafoldar þ. á. skrifar hr. bú-
fræðiskandidat Guðjón Guðmundsson um
mig og kjötsölutilraunirnar. Af því að
sumt í þeirri ritgerð getur valdið mis-
skilningi hjá þeim, sem lítið þekkja til eða
lesa greinina hugsunarlítið, álít eg rétt að
fara nokkrum orðum um sum atriði henn-
ar almenningi til skýringar.
Hr. Guðj. G. segir aðalmarkaðinn fyrir
íslenzkt kjöt í Noregi, og álasar mér fyrir
það, að eg hafi dvalið skemur þar en í
Danmörku. En þar til er því að svara,
að eg var um haustið í Noregi við mót-
töku og sölu á íslenzku kjöti, og dvaldi
þar einnig nokkurn hluta af janúar og
febrúar. Lengur áleit eg að eg þyrfti eigi
að vera þar, nema ef eg hefði getað dval-
ið þar frá því ( apríl og fram í ágúst, til
þess að kynnast sem bezt smásölu og
neyzlu á íslenzku kjöti. En eg þóttist
yfirleitt fá viðunandi þekkingu á söluhorf-
um fyrir íslenzkt kjöt í Noregi. Sumir
hafa hneykslazt á því, að eg hef haldið því
fram, að í Danmörku ætti að vera aðal-
markaðurinn fyrir íslenzkt saltkjöt, en
flestir munu nú álfta, að eg hafi haft rétt
fyrir mér í því. En þar af leiðandi varð
eg að kynna tnér betur söluhorfur í Dan-
mörku en í Noregi.
í Danmörku er síberiska og rússneska
saltaða sauðakjötið hættulegasti keppi-
nauturinn, en þó er það enn hættu-
legra í Noregi, og þar er einnig engu
minna að óttast amerfska boraxnautakjötið.
En í Danmörku er lítil ástæða eins og
stendur, að óttast það. Ástæðan er sú,
að yfirleitt leggja Danir séreigi jafnvonda
fæðu til munns sem Norðmenn. Ef ís-
lenzka saltkjötið kæmi vel verkað og á-
reiðanlega flokkað til Danmerkur, mundi
það verða það kjötið, er Danir vildu helzt
kaupa. Þar á móti myndu Norðmenn
leggja meiri áherzlu á að fá kjötið sem
ódýrast, þótt það vær mikið lakara. Þá
má enginn gleyma, að tollur á kjöti er
5 aura pr. ® í Noregi, eða um 11 kr. á
tunnuna, en í Danmörku er kjötið toll-
frítt.
Þá er það villandi, ef fljótt er lesið, að
hr. Guðj. Guðmundsson leggur að jöfnu
»netto«verð á því kjöti, sent eg fór með
og »brutto«verð á almennu verzlunar-
kjöti. En tunna, salt, farmgjald o.fl. o. fl.
gerir stryk í reikninginn.
Þá hefur hr. G. G. o. fl. orðið matur
úr þvf, að nokkuð á aðra tunnu af því
kjöti, sem eg /ór með, seldist á 8 aura
pundið. En minna hefur þess verið gætt,
að ein tunna af lærum seldist um 30 kr.
hærra en íslenzkt kjöt seldist samtfmis.
Ennfremur ein tunna af kjöti af veturgömlu
féi2 krónum, og meiri hlutinn 7 kiónum
hærra, og varð því söluhlutfallið lfkt og á
síðastliðnu hausti.
Allir vita, að eg átti að þreifa mig á-
fram- með tilraunum við kjötið. Ekkert
var því eðlilegra, en að eitthvað mislukk-
aðist. Þeir sem hafa verið í Kaupmanna-
höfn og veita nokkru eptirtekt, hljóta að
hafa opt séð, að í gluggum hjá smásölum er
algengt að sjá íslenzkt kjöt auglýst fyrir
12—35 aura pundið, og þar á milli er allur
tröppugangur. Þegar nú smásalinn aug-
lýsir opt íslenzkt kjöt á 12 aura pundið,
þá er auðsætt að hann muni eigi kaupa
það meira en 8 aura. Auðvitað er það
eigi nema skemmt kjöt eða mjög illa út-
lítandi, er selst svona lágu verði, en dæmi
eru lfka til, að fsl. kjöt hefur að eins
orðið selt á dýragarða eða grafið í jörð
sem ó’brúkandi til alls. Eg bendi til
þessa til að sýna, að hér er itm algengt
dæmi að ræða. Eg veit, að enginn hefði
getað tekið til þess, þótt eg hefði gefið
nokkuð af kjötinu, ef það hefði verið
nauðsynlegt, og jafnviss er eg þess, að eng-
inn heiðarlegur maður ætlast til, að eg
reyndi að svfkja út það, er skemmt var
af kjötinu, sem þó hefði verið auðvelt.
Nei! Eg þurfti að leita mér upplýsinga og
sannana í málinu og gefa rétta skýrslu til
stjórnar Búnaðarfél. Isl. Það skipti meiru
en það, hvort það sem mislukkað var af
kjötinu seldist 60 krónum meira eða minna.
En hitt er það, að eg fór í skýrslu minni
vægum orðum um það kjöt, er kom
skemmt frá Rvík. Vil eg því geta þess
hér, að það sem mestu skipti, var að
tvær af tunnunum voru gamlar og fúlar
rauðvínstunnur, ennfremur að oflítið hafði
verið saltað í þær, svo að það vottaði
fyrir ýldu í kjötinu úr þeim.
Þá segir hr. G. G. í grein sinni, að
Landbúnaðarfélagið hafi 1902 sent »út
nokkuð af kjöti«. Hann segir ennfrem-
ur: »Kjöt þetta þótti mjög gott, og seld-
ist mikið betur en kjötið hjá H.« (Her-
manni). En hér við er það að athuga,
að sala á öllu ísl. kjöti, er selt var fyrir-
fram, eins og L. Zöllner seldi þá umboðs-
sölukjöt sitt, var um 10 kr. hærra á tunnu
haustið 1902 en kjöt það, er selt var sam-
tímis 1903. Aðtakaþað því til samanburðar
eins og hr, G. G. gerir, væri t'als, ef hann
hefði nokkra þekkingu á því máli, sem
hann eraðræðaum. En óneitanlega þykja
mér nokkuð djörf ummæli hr. G. G., þar eð
hann sem ráðunautur Búnanarfél. Isl. veit
eins vel og tvisvar tveir eru fjórir, að 54
króna skaði varð á þeim 5 tunnum af
kjöti, er hann bjó út og sendi fyrir fé-
lagið haustið 1902 og ætlað var þá til
tilrauna, og eins vel veit hann að þettá o. fL
er borgað af þvf fé, sem hann segir að
eg hafi eytt til ferðar minnar. Virðist
því að frágangur á hans á því kjöti hafi
eigi verið miklum mun betri en á kjöti
því, er niér var búið í hendtir og sent
frá Reykjavík haustið 1903. Enda er
slíkt eðlilegt, því að sá, er bjó út kjötið,
sem mér var sent frá Rvík, hafði haustið
áður aðstoðað hr. G. G. við frágang á því
kjöti, er hann sendi þá, og fylgdi hann
sömu aðferð við kjötið og hr. G. G. hafði
áður fylgi.
Tortryggilegt virðist það, hve mikið hr.
G. G. fer með af vísvitandi ósannindum
í nefndri grein, þótt eg álíti eigi ómaks
vert að hrekja það. En mörgum er kunn-
ugt, hvernig hr. G. G. titraði af reiði,
þegar hann var eigi kosinn til utanfarar-
innar í stað mín. Þó virðist stjórn Bún-
aðarfél. Isl. nokkur vorkun, að hún kaus
eigi hr. Guðj. til fararinnar, þar sem alls-
enginn árangur hafði orðið af sams-
konar ferð hans áður til útlanda.
IV.
Stjórn Búnaðarfél. ísl. hefur orðið fyrir
miklu álasi fyrir það, að hún fól mér á
hendur kjötsölutilraunirnar og skömmum
heftir rignt yfir mig. Þó eru það að eins
þrír, er hafa verið þau hraustmenni, að
skrifa með nafni, en það eru þeir herrar
Guðjón búfræðiskandidat, Magnús dýra-
læknir og Stefán gagnfræðakennari.
Það er f mesta máta athugavert, þegar
menn, sem vilja teljast miklir föðurlands-
vinir, og setn ennfremur lifa á landsins
fé, skuli gera sitt ítrasta til að spilla fyrir
einu helzta velferðamáli landsins, velferða-
máli, er segja má, að byggð sumra héraða
velti á. Engu síður er það athugavert,
að hjá þeim skuli ráða meira óvild og
illkvitni til mín, en naaðsyn landsmanna.
Það kvað svo ramt að þessu, að þeir
þoldu eigi að bíða eptir því, hvort nokk-
ur árangur sæist af ferð minni, eða hvort
þeir fengju ástæður til að skamma mig
með rökum. Eg hef þó gengið fram hjá
að svara þeim óþverra, er alls ekkert
snertir rnálið, eða er svo illkvittnislegt
eða fakænlegt, að eigi er svaravert, enda
sennilegt, að þessir uppalningar hins op-
inbera sleppi eigi úr góðum höggfærum,
þótt beðið sé eptir því tómi, að góðtt
málefni þurfi eigi að blanda við.