Þjóðólfur - 22.09.1905, Blaðsíða 3

ÞJÓÐOLFUR.
173
skaðabótamál á móti landsjóði fyrir
bragðið.
Svo mörg eru þessi orð, ekki mjög
mörg, en skökk og skæld eins og vant
er eða réttara sagt gersamiega tilhæfu-
laus.
Eins og »ísafold« ætti að vita, þarf
hver sá, sem ætlar sér að símrita eða
loptrita milli 2 landa, að fá leyfi beggja
landsjórna til þess, alveg eins og maður,
sem ætlar sér að leggja veg yfir túnið
mitt, þarf leyfi mitt til þess.
Marconi hefur ekkert slíkt leyfi fengið
eins og upplýst var í neðri deild í sum-
ar. Honum hefur að eins verið liðið
það til þessa, að senda skeyti frá Eng-
landi og taka við skeytum á Islandi. Það
má banna honum það hvenær sem er.
Það getur hvor stjórnin um sig, Englend-
inga og Islendinga. Englastjórn getur
bannað honum að senda skeytin og stjórn
íslendinga getur bannað honum að taka
við þeim.
Það má banna honum það, alveg án
tillits til ritsímalaganna. Þau eiga að
eins við hraðskeytasamband innan-
lands, eins og hver maður getur sjálfur
séð, sem nennir að hafa fyrir því að líta
í lögin, eða réttara sagt 1. greinina.
Þar stendur: »Landinu er áskilinn
einkaréttur tii þess að stofna og starf-
rækja ritslmasambönd og málþráða, svo
og hverskyns önnur rafmagnssambönd til
skeytasendinga áíslandi ogíland-
helgi við Islan d«.
Það er svo ljóst, að út úr því verður
ekki snúið. Það verða ekki aðrir blekkt-
ir með því en þeir, sem annaðhvort ekki
skilja mælt mál eða ekki nenna að hugsa
einfalt mál sjálfir.
Auk þess hefur loptskeytasamband ekki
verið sstarfrækt* á Marconistöðinni við
Rauðará. Stöðin þar er ekki nema hálf.
Hún tekur að eins við skeytum utanlands
frá, en getur engin skeyti frá sér sent,
þótt lff liggi við. Stöðin er ekkert ann-
að en tilraunastöð,
Það er óhætt að leggja það undir hvaða
dómstól sem er, ekkert sfður en tollmál-
ið, sem »ísafold« lofaði, að allir dómstól-
ar landsins skyldu ónýta, en þegir nú
um eins og mannsmorð.
»ísafold« trúir því ekki einu sinni sjálf,
að Marconi geti haldið áfram. Það þarf
ekki annað, en að benda á prentuðu
bréfin hennar til »þjóðræðis«félaga henn-
ar til að sýna og sanna, að gasprið í
henni 16. þ. m. er alveg utangarna.
Hún kemst svo að orði í einu bréfinu:
»En ónýt verður sú fjárveiting (fjárveit-
ingin til »stóra norræna«), ef ekki fylgja
henni fyrnefnd sérstök lög (ritsímalögin
hér um ræddu) um bann gegn öðru hrað-
skeytasambandi að viðlögðum háum sekt-
um og öllum hraðskeytatækjum upptekn-
um, þar á meðal Marconistöð-
inni við Rauðarác. Þá hélt hún,
að Marconi yrði að hætta vegna ritsíma-
laganna. Það var nú að vísu vitlaust,
því að þau lög eiga að eins við innan-
landssambandið. En bréfið sýnir bæði
hve blaðið er skýrt eða hitt þó heldur
og hve stöðugt það er í rásinni.
Það er ekki nóg að kunna að stela.
Þjófurinn verður lfka að kunna að fela.
Það er ekki nóg að vera lipur til að
ljúga. Lygarinn verður líka að vera minn-
ngur á það, sem hann hefur sagt áður.
Eins er um blöðin. Þau mega ekki fara
alveg f gegnum sjálf sig, ef þau ætlast til
að nokkur maður trúi sér.
Jafn fjarstætt er hitt, að kalla það
samningsrof af hendi þings og stjórnar,
ef Marconistöðinni hjá Rauðará væri lið-
ið að taka við skeytum frá Englandi.
6. gr. í samningnum við »stóra nor-
ræna« segir: »Meðan leyfi þetta
stendur skal ekki mega veita neinum
■öðrum en félaginu rétt til sfmalagningar
eða annara til almenningsnota ætlaðra
rafmagnssambanda milli Islands og Fær-
eyja eða milli Islands og Færeyja og
annara hluta Norðurálfu«.
Og leyfi þetta til handa »stóra nor-
ræna« stendur samkv. 2. gr. samnings-
ins »í 20 ár frá þeim degi að telja, er
sæsíminn og landsími sá til Reykjavíkur,
sem um ræðir í 4. gr. er tekinn til starfa«
eða gangi allt með felldu eptir 1. og 4.
gr. í 20 ár frá 1. okt. 1906.
Eptir þessu má stjórnin ekki veita
neinum öðrutn en »stóra norræna« rétt
til rafntagnssambanda milli landa um
20 ár, talið frá 1. okt. 1906 til 30. sept.
1926.
Hún hefði aptur á móti mátt veita
leyfið fyrir 1. okt. 1906 og má veita það
eptir 30. sept. 1926, komi ekki nýir samn-
ingar til.
Stjórnin er að eins skyld til að heim-
ila ekki öðrum rafmagnssamband milli
landa á þessum tíma, hún má ekki gefa
öðrum leyfi til þess.
En hún er alls ekki skyld til þess að
gæta þess, að aðrir brjóti ekki einkaleyfi
félagsins. Félagið verður sjálft að reka
réttar síns í því efni, hver sem í hlut á,
Marconi eða aðrir. Landsstjórnina varð-
ar ekki lifandi vitund um það, ekki frem-
ur en mig varðar um það, þótt einhver
skeri sundur þvottasnúru, sem eg hef
leyft nágranna mfnum að hafa á lóðinni
minni.
Það þarf því enginn að missa svefn
eða matarlyst af ótta fyrir því, að land-
sjóður verði dæmdur til að greiða »st.
norr.« skaðabætur, þó að Marconi kynni
að verða liðið að senda hingað skeyti
fyrst í stað.
Þessi nýja uppftindning blekkir engan.
»ísafold« verður að tromfa aptur. Þessi
lýja stingur engan.
*
* #
Öllu snúið öfugt þó.
Einn „stóri sannleikurinn" hjá „Isafold"
er sá, að lögin um áfengisveitingar á skip-
um hér við Hnd hafi verið borin fram á
þingi af minni hlutanum og felld af meiri
hlutanum — „ráðgjafaliðinu" — af eintóm-
um Danasleikjuskap vegna dönsku bryt-
anna(l!) á þessum skipum. Þetta skýtur of-
urlítið skökku við. Mál þetta var borið
upp í n. d. af Lárusi Bjarnason sem aðal-
flutningsmanni ásamt Guðrn. Björnssyni,
Eggert Pálssyni og Stefáni í Fagraskógi,
þ. e. allir flutningsmennirnir voru
úr meiri hlutanum (sbr. Þingskjöl 1905
bls. 379). Málið komst gegnum neðri deild
og atkvæði um það skiptust alls ekki eptir
neinum flokkum, en í efri deild dagaði það
uppi vegna tímaleysis. Hvað segja menn um
aðra eins blaðamennsku, £ins og þessa í
„ísafold", þá er hún snýr öliu þveröfugt,
þvert ofan f öll sönnunargögn og órækan
vitnisburð þingtíðindanna. Það er sannar-
lega sorglegt tákn tímanna, að slíkt og því-
lfkt skuli geta haldizt uppi án þess að vekja
megnustu andstyggð hjá ö 11 u m landslýð.
En vitanlega er skákað f því skjólinu, að eng-
inn endist tilogenginn nenni því að vera að
eltast við að leiðrétta allan þann aragrúa
af óhróðursþvættingi og ósannindum um
menn og málefni, sem mokað er saman
eins og mykju f kláfa í hverju einasta tölu-
blaði „ísafoldar". Og það er sannast að
segja, að slíkur „áburður" er ekki gróður-
lffgandi heldur gróðurdrepandi í akri þjóð-
lífs vors. Það er illgresi eitt og það harla
illkynjað, sem upp af honum vex og ann-
að ekki.
Óþokkaleg umþurðarbréf.
í „Reykjavfkinni" f gær eru birt 4 dá-
indis fróðleg bréf frá Ísafoldar-Birni í nafni
þjóðræðisliðsins, bréf, sem send hafa verið
út um allt land. Þau hafa reyndar verið
send ntiklu fleiri að sögn, en það hefur ekki
enn tekist að ná í hin, sem kvað vera enn
verri og andstyggilegri, en þessi sem birt
eru, og er þó naumast bætandi á óþokka-
skapinn í þeim. En þessi bréf í „Reykja-
víkinni" eru ágætt sýnishorn af hátterni
þjóðræðisliðsins og þess náunga, sem því
stýrir. Á honum sannast fyllilega, að lengi
getur vont versnað. Og sannarlega er sú
þjóð illa farin, sem lætur aðra eins leiðtoga
leiða sig á glapstigu. Ritstj. „Reykjavíkur"
hnýtir nokkrum réttmætum og heppilegum
athugasemdum við bréfin, en annars dæma
þau sig bezt sjálf meðal allra manna, sem
ekki eru orðnir steinblindir fyrir öllu vel-
sæmi í rithætti eða öldungis skilningslausir
í því að gera greinarmun góðs og ilts og
hirðulausir um vetferð þjóðarinnar. Allir
sem hafa opin augun og óbrjálaða skyn-
semi hljóta að sjá, að þetta óstjórnlega ó-
þokkafargan Ísafoldar-Bjarnar og þjóðræð-
isliðsins getur orðið mjög háskasamlegt fyr-
ir sjálfsforræði vort og þjóðarsæmd, hrein-
asta eitur og spillingar-útsæði, ef þjóðin
sjálf treður það ekki nógu snemma undir
fótum sér.
Þakklætiskveðja
frá C- G. Schack sjöliðsforinga.
Alþingi í sumar sendi yfirforingjanum
á »Heklu«, kapt. C. G. Schack, skrautritað
ávarp með þakklæti fyrir hinn framúr-
skarandi dugnað hans við botnverplatöku.
Og um sama leyti sendu 230—40 borg-
arar hér í bæ honum annað ávarp líks
efnis. Nú hefur hr. Schack með bréfitil
ritstj. Þjóðólfs 4. þ. m. óskað eptir, að
birt yrðu í bláðinu eptirfarandi þakkar-
orð frá honum.
Til nlþingis íslendinga.
Hér með leyfi eg mér að senda öllum með-
limum alpingis íslendinga hjartanlega og
innilega pókk fyrir pakkardvarp pað, sem
pingið hefur sent^mér. Mér er pað hið
mesta dnægjuefni að s/d, að hið hda
ping hefut verið dnægt með pað starf sem
eg hef rækt fyrir ísland svo vel sem mér
var auðið, og pað er hlnn mesti sómi, sem
mér gat verið sýndur, að fd slíka einróma
viðut kenningu frd hinu pjóðkjórna pingi
landsins. Um leið og eg heiti pví, að beita
öllum minum ktöptum og dstundun til að
vinna að heill Islands, hvenœr sem eg fæ
tœkifœri til pess, flyt eg hinu hda pingi
innilegt pakklæti með ósk um velgengni, heill
og hamingju íslandi til handa.
Virðingarfv/is
Schack
hö/udsmaðnr í sjóliðinu,
fyrv. foringi varðskiþsins »Heklu*.
Til Reykjavíknrbúa.
Með pvi að mét er öldungis ómögulegt að
pakka skriflega hverjum einstökum, flyt eg
hér með hjarianlegar pakkir öliutn peitti,
setn rituðu undir dvatp pað frd islcnzkum
borgurum, sem mér hefur vetið sent. Mér
er pað innilegt gleðiefni að komast að raun
um, að borgat ar fslands hafa verið dnægðir
með starfsemi mína sem formanns varð-
skipsins, og eg fullvissa pd alla um, að pað
hefur verið tnér hin mesta dnœgja að geta
unnið fyrir heill pess lands og peirra borg-
ara, setn eg ber svo hlýjan hug til. Ef mét
skyldi optar auðnast að vinna eitthvað fyrir
ísland, mega peir treysta pví, að eg mun
beita öllum kröftum og dstundun til að
vinna að hcill landsins. Með pessum orð-
um sendi eg óllum hjartan/ega kveðju og
innilega pökk með ósk um velgengni, hei/l og
hamingju íslandi til handa.
Virðingarfyllst
Scha ck
höfuðsmadur í sjóltdinu,
fyrv. foringi vardskífisins *Heklu«.
Undlrskrlptarskjöl
hafa gengið hér um bæinn til að skora
á bæjarfógetann að apturkalla umsókn
sína um lausn frá embætti. Bæjarstjórn-
in eða meiri hluti hennar reið á vaðið
með slíka áskorun. Með því að fógetinn
hefur sótt um lausn vegna heilsubilunar,
varð einum merkasta borgara bæjarins
þaðáorði, að bæjarstjórnin hefði sskorað
á H. Dan. að verða heilbrigðan«, en það
væri eptir að vita, hvort hann vildi verða
við þeirri áskorun.
Stórkostlegt manntjón
varð af Akranesi á laugardaginn var,
16. þ. m. Þá drukknuðu þar nálægt
landi 11 manns á heimleið úr Reykja-
vík, allt ungt fólk á tvítugs og þrítugs
aldri, að eins 2 mennirnir yfir þrítugt.
Fórust þar fimm systkin, börn Helga
bónda Guðmundssonar á Kringlu: Jón,
Helgi, Gunnar, Valgerður og Ólafur, allt
efnisfólk, ennfremur þrír bræður: Jó-
hann, Björn og Ingvar, synir Björns bónda
Jóhannssonar í Innstavogi, allir efnispilt-
ar. Ennfremur fórust þar Guðmundur
Pétursson lausamaður frá Grund, Arndís
Kristjánsdóttir frá Kirkjuvöllum, og einn
piltur úr Reykjavík Bjarni Kristinn ívars-
son (verzlunarstjóra Helgasonar). Hvernig
þetta hörmulega slys barst að, vita menn
ekki. Báturinn var kominn mjög nærri
landi þar á Akranesi, er hann fórst, svo
að vaða mátti út á skerið, er bátinn rak
á, og fundust þá þegar 2 lfk. Mun það
hafa verið 1—2 kl.st. eptirslysið. Haldið
er að báturinn hafi verið heldur mikið
hlaðinn, en veður hvasst, og leið vara-
söm þar nálægt landi á Skaganum.
Látinn
er 13. þ. m. Hákon Eyjólfsson
bóndi á Stafnesi f Rosmhvalaneshreppi, ein-
hver hinn langefnaðasti og merkasti bóndi
suður þar. Hann dó úr lungnabóigu.
Samsöng
héldu þau hr. Sigfús Einarsson og frk.
Valborg Hellemann í Báruhúsinu 17. þ.m.
og var gerður góður rómur að. Þau fara
nú af landi burt bráðlega, því að þingið
neitaði Sigfúsi um örlítinn styrk, er hann
sótti um. Hefur þó fé opt verið varið
til meiri óþarfa en að styðja og efla söng-
list hér á landi.
„Kong Trygvo“ (skipstj. E. Nielsen)
kom hingað 18. þ. m. frá útlönflum. Far-
þegar um 20, þar á meðal Steingr. Matthí-
asson læknir og systir hans frk. Þóra, kat-
ólskur prestur Servaes og 1 nunna (St. Jóseps-
systir), ennfremur frk. Henriette Larsen frá
Kaupm.höfn, frk. Ingibjörg Johnsen, Sig.
Halldórsson klæðskeri og kona hans, Sig
Guðmundsson verzl.m., Nielsen bakari (til
B. Símonarsonar), frk. Hallbera Guðmundsd.,
húsfrú Jóhanna Jónsdóttir, Ari Þórðarson
(frá Ameríku) o. fl.
Heiðursgjafir
úr styrktarsjóði Kristjáns konungs 9.
hafa hlotið:
Jón Sveinbjarnarson bóndi á
Bíldsfelli f Grafningi óg Helgi Lax-
dal bóndi í Tungu á Svalbarðsströnd,
140 kr. hvor fyrir framúrskarandi dugn-
að í jarðabótum. »
Dánargjöf
að upphæð 3000 kr. hefur kaupmaður
í Vébjörgum, Jens Gregersenað nafni,
sem nú er nýdáinn, gefið holdsveikrasplt-
alanum í Laugarnesi. Aðalerfingi hans
sendi hingað skuldabréf fyrir upphæðinni,
og er það tryggt með fullgildu fasteign-
arveði, unz það verður innleyst innan
fárra ára.
Flutningur ritsímastauranna.
Vel gengur með tilboðinn um flutning-
inn á ritsímastaurunum, fá færri en vilja
þá atvinnu, eins og við mátti búast. Björn
bóndi 1 Gröf er nýkominn aptur úr ferð
sinni til Seyðisfjarðar. Hann fór þangað
með Forberg verkfræðingi hinum norska,
er fór heim til sín frá Seyðisfirði. Hef-
ur Björn fengið ákveðin tilboð um staura-
flutning alla leiðina frá Seyðisfirði til
Holtavörðuheiðar, en um stauraflutninginn
á leiðinni þaðan til Reykjavfkur hefur ver-
ið sarnið eður er verið að semja við stjórn-
arráðið. Skýrir Björn svo frá, að engin
tilboð, sem hann hafi fengið, hafi farið
yfir áællun meiri hlutans, en flestöl! tölu-
vert lægri, svo að 5000 kr. sparnaður
verði á þessum lið þennan vegarkaflann
og má það heita ágætt. Atvinnan nógu
góð samt, einmitt þann tíma ársins, sem
minnst er að gera. Spáflugur rninni hiut-
ans um þetta efni, það sem hann gerði
einna langmest veður af, virðast því ætla
að springa furðu fljótt.
Tlior stórkaupm. í Khöfn fær í næsta
blaði Þjóðólfs kvittun fyrir hina prúð-
mannlegu orðsendingu sfna í »ísafoid«
í fyrra kveld. Hún komst því miður ekki
að í þetta blað.