Þjóðólfur - 27.10.1905, Blaðsíða 2

192
ÞJOÐÓ LFUR.
Vítaverðar blekkingar
vandræðaliðsins.
Markmið „Þjöðræðisíélagsins"
tneð öfuga nafninu, er miklu fremur ætti
að heita „vandræðafélag", virðist ekki vera
neitt annað en að fleka fáfróða kjósendur
heima í sveitum til að „forskrifa" sig hvað
eptir annað á hin og þessi heimskulega
stfluð áskorunarskjöl úr verksmiðju „gener-
alsins", Ísafoldar-Bjarnar, og skákað í því
skjólinu, að menn lesi ekki einu sinni
það, sem þeir skrifa undir, eða þá að þeir
skilji það ekki, þótt þeir lesi það, þvf að
það mega kjósendur reiða sig á, að „gene-
ralinn" hefur ekki sérlega háar hugrr.ynd-
ir um vitsmtini þeirra, sem skrifa undir
þessi skjöl hans. íslenzk alþýða hefur
aldrei verið sérlega hátt skrifuð hjá hon-
um, nema rétt í orði kveðnu í bili, þegar
borið hefur verið á hana hræsnisskjall til
að veiða hana. Og sá skollaleikur er nú
leikinn, að eins til að negla sem flest
nöfn á þessa þjóðræðissnepla, og hælast
svo um, ögra kjósendunum á eptir, að
þeir séu búnir að binda sig á þjóðræðis-
klafann, og verði því að vera eins og
hlýðin þý „generalsins", t. d. við kosning-
ar, því að þá verður smölunum fyrirskip-
að að vitna í undirskriptirnar, og segja
að allir þeir, sem skrifað hafi undir snepl-
ana, séu bundnir og negldir, og verði að
haga sér eins og þeim sé skipað af smöl-
um Þjóðræðisliðsins.
Vitanlega er þetta hin herfilegasta fjar-
stæða, sem hugsast getur. Þótt kjósendur
hafi f hugsunarleysi, af gáleysi eða van-
þekkingu, skrifað eða látið skrifa nöfn sín
á einhvern þjóðræðisbleðilinn, þá hafa þeir
ekki skuldbundið sig á neinn hátt til að
fylla þennan litförótta valtýska samtínings-
flokk, sem ekkert „prógram", enga stefnu
hefur aðra, en að reyna að hnekkja sjálf-
stjórn íslands, halda uppi látlausum óeirð-
um og illindum og fleka kjósendur
til allskonar örþrifráða sjálfum sér til
minnkunar, og þjóðinni í heild til ófarn
aðar og ógagns. Kjósendur verða því al-
varlega að gjalda varhuga við sendlum
þeim, er sendir verða á þá, annaðhvort
heima í sveitunum eða héðan úr Reykja-
vík, þvl að heyrzt hefur, að þjóðræðisliðið
hafi nýlega samþykkt að senda héðan
menn upp í sveitir til að safna undirskrift-
um undir nýjustu áskoranirnar — þing-
rofið, — heimasmölunum einuin ekki treyst
til þess, og í sumum sveitum engir til,
sem vilja takast smalamennskuna á hend-
ur, þótt vel launuð sé að sögn, því að
flogið hefur fyrir, að sumstaðar hafi höfuð-
smalarnir fengið fyrirheit um 2 kr. þókn-
un fyrir hvern, er veiddur yrði til undir-
skriptar. En líklega er sú sögn orðum
aukin. Það getur verið sæmileg þóknun,
þótt minni sé.
Héðan úr nærsveitunum eru nú komnar
glöggar fregnir um, að allur fjöldi þeirra
kjósenda, er skrifuðu undir síðustu áskor-
unina (frestun ritsfmalaganna) sjá sáran
eptir því, að hafa gert það, vegna þess
að þeir hafa síðar komizt að raun um, að
þeir hafa verið gabbaðir, og alls ekki
verið ljóst, hvað það var, sem þeir voru
að skrifa undir. Þeir munu því verða
nokkru varkárari að krota nöfn sín undir
nýjan snepil enn, eða ættu að minnsta
kosti að vera það.
Það er í rauninni stór ábyrgðarhluti, að
nota sér ókunnugleika almennings í stór-
pólitiskum málum, til að leiða hann af-
vega og fleka hann út í hverja fásinnu á
fætur annari með yfirlýsingum í ákveðna
átt um þau efni, sem allur þorri manna
getur ekki haft neina verulega þekkingu
á, eða nokkra ljósa hugmynd um. En það
er einmitt þetta, sem virðist vera aðal-
markmið Þjóðræðisliðsins, að „spila" í
menntunarskorti og pólitisku þroskaleysi
íslenzkrar alþýðu, og koma inn hjá henni
ramöfugum hugmyndum um hin þýðing-
armestu mál, sem nú eru á dagskrá. Að
þessum blekkingum er látlaust unnið, og
engin meðul spöruð. En það má reiða
sig á, að slfkt hátterni getur ekki haldist
uppi til Iengdar. Menn fara smátt og
smátt að grilla í óhroðann, eyaja falska
flaggið, sem þetta valtýska samtíningslið
siglir undir. Og þá má það vara sig á
apturkastinu. Það verður ekki unnt að
sporna gegn því. Þá verður Þjóðræðislið-
ið valt á fótum, og þeir fegnastir, eraldrei
hafa „asnast út á þá galeiðu". Þá verða
höfuðpaurar Valtýinga að láta skírast um
ena einu sinni, og verður fróðlegt að vita
hvað þeir þá kalla sig. Líklega „þjóð-
veldismenn", því að nöfnin verða að vera
því hátíðlegri og veglegri, seui liðið er fá-
mennara og ver skipað. Svo hefur _ það
hingað til verið. Það hefur alltaf kvarn-
ast ineira og meira "utan úr þeim við
hverja nýja skírn. Og seinast verður lík-
lega ekki eptir nema liðlaus general (Isa-
foldarmaðurinn), því að vofuher hjáleigu-
mannsins verður naumast til stórræðanna.
En hvort sem þetta vandræðalið lafir
saman lengur eða skemur, þájverður það
aldrei um of brýnt fyrir íslenzkum kjós-
endum að fara gætilega í það, að „for-
skrita" sig lengur á þessa áskoranasnepla,
sem þetta valtýska vandræðafélag sáir út
um landið.
Guilið i Eskihlíð.
Nú má telja það rannsakað til hlítar,
að það er guil í jörðu hér í Eskihlíðar-
mýrinni. Hr. Arnór Arnason frá Chicago
hefur vandlega rannsakað sýnishorn úr
annari vatnsborunarholunni, og komist að
raun um, að þar er nokkuð af járni,
kopar og zinki en m e s t a f g u 11 i.
Þó segir hr. Arnór, að ekki sé meira af
þvl en svo, að um 144 kv. náist úr
»tonninu« (2000 pd.), og mjög vafasamt,
hvort svara muni kostnaði að vinna það.
Náman sé það, sem kallað er »blendings-
náma« þ. e. sambland af ýmsum málm-
um, en málmarnir ekki hreinir út af fyr-
ir sig, og þær námur sé mjög kostnaðar-
samt að vinna og arður hæpinn. En í
slíkum námum komi opt fyrir, að hreint
gull í hnullungum finnist þar, þá er mjög
djupt sé komið í jörð niður, og það
g e t i einnig orðið hér. Hr. Arnór er
lærður efnafræðingur og hefur mörg ár
unnið hjá hinum stærstu málmhreinsunar-
félögum í Chicago, mest við efnarann-
sóknir og hreinsun ýmissa málmtegunda,
svo að það er enginn efi á, að rannsókn
hans á þessu sýnishorni úr Eskihlíðar-
holunni er svo nákvæm og áreiðanleg,
sem unnt er að fá, eptir því sem nú
liggur fyrir.
Hr. Arnór gerir ráð fyrir að setjast tíl
fulls að hér í Reykjavík. Lízt honum
allvel á hag manna hér nú, og þykir
mjög hafa breyzt til batnaðar á margan
hátt hér á landi hin stðustu ár. Það er
mjög mikilsvert fyrir oss hér heima, að
fá aptur til vor efnilega og duglega
landa vora að vestan, sem aflað hafa sér
þar reynslu og þekkingar á ýmsu, er
Fróni getur að miklu gagni komið.
1 rikisþinginu
danska (fólksþinginu) vék einn þing
maður (dr. Biick) að konungskveðjunni
til alþingis í sumar og afstöðu dönsku
stjórnarinnar í sérmálum íslands. Mun
honum hafa þótt íslendingum veitt full-
mikið sjálfstæði í sínum málum. En
langt út í þá sálma komst hann ekki,
því að forsetí fólksþingsins Andrés Thom-
sen tók af honum orðið, sagði að kon-
ungsboðskaptir til Islendinga gæti ekki
komið til umræðu á ríkisþinginu. Þetta
var 13. þ. m. við fjárlagaumræðu í þing-
inu. Út af þessu banni forseta varð all-
mikill gauragangur meðal stjórnarandstæð-
inganna, og forseta borið á brýn, að hann
hepti málfrelsi. Sagði hann þá af sér
formennskunni, en var endurkosinn 16.
þ. m. með 58 atkvæðum, en 50 atkvæða-
seðlar voru auðir.
Þetta atvik sýnir ljósast, að Danir leggja
meiri áherzlu á konungsboðskapinn, en
Valtýingar hér hafa gert. Dönum er það
fullljóst, að með þessum boðskap er ráð-
herra Islands áskilin fullkomin sérstaða,
óháð danskri pólitík og öllum áhrifum
ríkisþingsins, og sjálfstjórn og sérstaða
landsins þá jafnframt til fulls viðurkennd.
Við því verður ekki hróflað úr þessu,
hvaða ráðaneyti sem að völdum kæmist
í Danmörku, því að konugs orð verða
ekki ómerk gerð eða aptur tekin í þessu
efni. Og það llkar nfl. illa þeiin dönsku
stjórnmálamönnum, er vilja reyra ísland
sem fastast við Danmörku. En nú geta
þeir ekkert annað við þetta gert en látið
óánægju sína í ljósi yfir orðnum hlut,
verða að hafa þetta svo búið.
Embsettaveitingar.
Rektorsembættið við hinn al-
menna menntaskóla er 14. þ. m. veitt sett-
um rektor Steingrfmi Thorsteinsson,
Yfirkennaraembættið við sama
skóla Geir Zoéga adjunkt, og
kennaraembætti við sama skóla
Jóhannesi Sigfússyni settum yfirkennara.
Prestvigsla.
Hinn 22. þ. m. var cand. theol. Ásgeir
Ásgeirsson (frá Arngerðareyri) vígður
prestur að Hvammi í Hvammssveit.
Um Torfastaði
sækja síra Jónmundur Halldórsson á
Barði og cand. theol. Eiríkur Stefánsson,
en um Landeyjaþing síra Þorsteinn Bene-
diktsson í Bjarnanesi.
„Kong Trygve"
kom hingað í fyrra dag snemma með
10 — 20 farþega.
Sögur herlæknisins.
Nýútkomið er 2. bindi af sögum her-
læknisins eptir Zakarías Topelius
í þýðingu eptir Matth. Jochums-
s o n.
I þessu bindi er sagt frá dögum þeirra
Karls 10. Gústafs og Karls n. Það má
telja gróða fyrir bókmenntir vorar að fá
þetta ágætisrit gefið út i heild sinni á
íslenzku, og á Sigurður bókbindari og fé-
lagar hans þakkir skildar fyrir að hafa
ráðist í það fyrirtæki. Annars má lfk-
lega búast við, að sögurnar nái hylli al-
mennings og seljist vel, því að þær eru
einstaklega skemmtilegar að lesa.
Nordboernes legemlige Uddannelse i
Oldtiden. Af Björn Bjarnason,
heitir »dispútazía« dr. Bjarnar frá Viðfirði,
sem getið var í næstsíðasta blaði; er hún
nú komin hér í bókaverzlanir og kostar 2
krónur.
Mannalát.
Hinn 10. þ. m. andaðist að Reynifelli
á Rangárvöllum merkiskonan G u ð r ú n
Guðmundsdóttir ekkja Árna bónda
á Reynifelli Guðmundssonar frá Keldum
Brynjólfssonar, hálfáttræð að aldri. Hún
var dóttir Guðmundar á Keldum Magn-
ússonar frá Núpakoti Einarssonar á Leir-
um Oddssonar í Steinum Einarssonar, en
bróðir Guðmundar var Þorsteinn í Núpa-
kotí faðir síra Tómasar á Brúarlandi og
þeirra systkina. Meðal barna Árna á
Reynifelli og Guðrúnar eru : Jónas bóndi
á Reynifelli, Guðrún kona Tómásar Böð-
varssonar á Reyðarvatni og Margrét s. kona
Tómasar hreppstj. Sigurðssonar á Barkar-
stöðum, en f. k. Tómasar var Þóra systir
Margrétar. Guðrún heit. var mesta rausn-
ar- og höfðingskona, vel gáfuð og vel að
sér og fylgdist vel með tímanum. Var
yfirirleitt einhver hin mesta sæmdar- og
merkiskona austur þar.
Ógeðslegur flakkaralýður.
Úr Breiðdal, er Þjóðólfi ritað í f. m.
Tveir óþekktir farfuglar í mannsmynd,
sem enginn skilur og engan skilja, hafa
flögrað hér heim á hvern bæ, og að því
er virðist biðja þeir allstaðar um peninga,
mat, tóbak og ýmislegt fleira, er þeir þykj-
asf þarfnast, hafa þeir í því skyni bók
með árituðu vegabréfi á íslenzku, þar sem
allir kristnir menn eru beðnir að bæta
þessum mönnum skaða þann, er þeir hafa
átt að verða fyrir (sem á að hafa verið
sá, að rænt var eignum þeirra og þeir
gerðir útlagar) með því að gefa þeim
peninga.
Oss sveitabúum þykja gestir þessir allt
annað en álitlegir, ekki sízt í því tilfelli
að þeir hitta ekki óvíða á bæjum að eins
konuna heima, sumstaðar með kornungum
börnum, þegar annað heimilisfólk er á
engjum. Yfirleitt eru börn og kvennfólk
dauðhrætt við þessa flakkara.
Eg er því miður ekki lögfróður, og veit
því eigi hvað réttur þessara manna nær
langt, en hver einasti maður, sem eg hefi
talað við, óskar að þeir yrðu rannsakaðir
af yfirvöldunum, eða jafnvel helzt teknir
algerlega fastir, en máske íslenzk lög séu
svo frjáls, að útlendum óþjóðalýð geti
liðist að flakka hér um og betla í stór-
hópum. Eg vil nú með fáum orðum
leyfa mér að sýna fram á til hvers þetta
geti leitt.
Fyrst og fremst lifa þessir menn af
landsmanna fé allan þann tíma, sem þeir
e'ru hér á ferli, því ekki hefi eg heyrt þess
getið, að þeir borgi nokkursstaðar mat
þann, er þeir heimta á bæjunum, og f
öðru lagi verður ofmörgum það á, að
gefa þeim peninga til að losast sem fyrst
við návist þeirra, og mun það að jafnaði
vera helzt þeir fátækustu, sem það gera.
En gerum nú ráð fyrir, að flækingar
þessir væru staddir upp í sveit, og enginn
léti þá hafa neitt, hvorki mat né peninga.
Hvað mundu þeir þá til bragðs taka?
Væri óhugsandi, að þeim dytti í hug að
taka með valdi það sem þeir þættust
þurfa með og myndu þeir þá ekki að
sjálfsögðu ráðast helzt þar á, sem minnst
væri vörnin fyrir.
Eg var af tilviljun staddur á bæ þar
sem þá bar að, og var ekkert gefið né
neinn beini veittur; báru menn ýmislegt
fyrir, t. d. að rnenn ekki gætu lesið það
sem í bókinni stóð skrifað o, fl.; leyndi
það sér þá eigi, að svipur þeirra breytt-
ist mjög, fóru þeir þá að gera ýmsar
bendingar, meðal annars drógu þeir hvað
eptir annað hendina þvert yfir barkann,
eins og þegar skorin er sauðkind, stungu
fingrinum í ennið, og pjökkuðu með
stafnum upp jörðina þar sem þeir stóðu.
Þarna voru saman komnir á að gizka 10
fullorðnir karlmenn, og voru því engin
líkindi til að þeim dyttu frekari fram-
kvæmdir í hug, en hvað mundi veik-
byggðri konu hafa orðið, sem ein heima
stödd hefði orðið að standa augliti til
auglitis við tvo svipilla útlendinga, er
brúkað hefðu svona hreinlegarf!!] bending-
ar til að gera sig skiljanlega.
Eg leyfi mér að leiða athygli yfirvald-
anna á Islandi að þessum mönnum, og
álít, að þau sem slík geti naumast látið
þessa umkvörtun mína afskiptalausa, því
eg þori að ábyrgjast, að hún er samhljóða
áliti og ósk — að minnsta kosti — allra
sveitabúa á Islandi.
í þessum tveimur mönnum felst vísir
til stóreflis förumannaflokks af sama þjóð-