Þjóðólfur - 03.11.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 3. nóvember 10 05.
M 46.
3kór, stígvél og legghlífar
er hverjum manni nauðsynlegt í haust-vætunum og vetrarbyljunum, en opt á
það ekki saman nema nafnið, — og því hefur nú verzlunin Edinborg
leitað fyrir sér með því að kaupa skófatnað frá flestum helztu þjóðiönd-
um heimsins, svo npg sé um að velja, enda hefir hún nú betri og meiri
birgðir af honum, en dæmi eru til á voru landi, og bráðlega er von á mesta
kynstri í viðbót, og þar á meðal alveg nýjar tegundir. — — Á vinnustofunni
er og allt af smíðaður nýr skófatnaður og gert við gamlan.
Hvar skyldi vera betra að gera kaup en í
E d i n b o r g?
Þýðingarmiklar kynbætur,
Arðmikill fénaður.
Á síðustu árum hefur vaknað töluverð-
ur áhugi hjá bændum hér á landi í því
að bæta fjárkynið, en misjafnlega hafa
þær tilraunir heppnazt, mest sakir þess,
að ekki hefur verið tekið nægilegt tillit
til þess, að sauðfjárkynbætur koma ekki
að fullu gagni nema á góðum fjárjörð-
um, jörðum sem hafa kjarngott beitiland
sumar og vetur. Á léttingsjörðum, þótt
slægjujarðir séu, gætir kynbótanna opt
harla lftið, því að þar vanta skilyrðin til
þess, að þær geti notið sfn. Og vilji
menn sjá árangur kynbóta, þá ber miklu
meira á honum hjá einstökum mönnum,
heldur en á hinnm svonefndu kynbótabú-
um, sem styrks njóta, annaðhvort frá sýslu-
félagi eða búnaðarfélagi. Af slíkum bú-
um fara fremur litlar sögur. Svo má t. d.
segja um kynbótabúið hjá Guðm. Lýðs-
syni í Fjalli á Skeiðum, og kynbótabúið
á Breiðabólstað t Reykholtsdal hjá Ing-
ólfi hreppstj. Guðmundssyni. Áhugi sá á
kynbótum, sem nú ber einna mest á í
í Árnessýslu og í Borgarfirði, stafar því
ekki frá þessum búum. Það eru ein-
stakir bændur, sem styrklaust hafa sýnt
mestan áhuga á þessu nauðsynjamáli og
fengið beztan árangur af fyrirhöfn sinni,
svo mikinn að full ástæða er til að láta
þess getlð opinberlega öðrum til upphvatn-
ingar og eptirbreytni.
I Borgarfirði hefur meðal annars Vig-
fús bóndi Pétursson á GuHberastöðum í
Lundarreykjadal alllengi lagt stund á sauð-
fjárkynbætur og heppnast vel, enda er
sauðland gott á Gullberastöðum. Hefur
hann seit hrúta ýmsum mönnum þar um
slóðir. I haust skar hann veturgamla
gimbur, er var graslamb í fyrra. Kjötið
af henni óg 59 pd., mör 13 pd. og gæra
10 pd. Eptir söluverði á fé hér í Reykja-
vík nú, hefði þessi veturgamla gimbur
lagt sig á 23 krónurl
Dilkær þrevetur hjá sama bónda óg
137 pd. sjálf og dilkurinn (gimbrarlamb)
97 pd., þ. e. 234 pd. hvorttveggja (lifandi
vigt) og mttn það fágætt.
Annar bóndi þar 1 Lundarreykjadal,
Kristgeir Jónsson á Gilstreymi (ættaður frá
Heiðarbæ í Þingvallasveit) hefur næstl.
4 ár lagt stund á að bæta fjárkyn sitt.
Hann hefur búið 21/, ár á Gilstreymi,
tók það kot 1 eyði og kom þangað nær
eignalaus, en er nú búinn að koma upp
álitlegum bústofni. Hann er einyrki með
3 börn Iftt á legg komin og heilsuveika
konu. Annað fólk hefur hann ekki. Land
jarðarinnar liggur fram til fjalla, og var
áður afréttarland Reykdæla, en Kristgeir
festi kaup á því fyrir 500 kr. Er þar frá-
bærlega kjarngott fyrir sauðfé, enda hefur
Kristgeir fært sér þau hlunnindi rækilega
í nyt, því að hann er ekki að eins hag-
sýnn og ötull, heldur einkar góðttr fjár-
maðttr, og hefur hontim nú tekizt að
koma upp svo góðum kynstofni, að hann
hefur selt kynbótahrúta < fjarlæg héruð,
þar á rneðal austur í Rangárvallasýslu.
í haust hfeur hann t. d, selt 15 lamb-
hrúta fyrir 11 kr. að jafnaði hvern, en á
5 eptir, er hann lætur alls ekki fala. I
veturgamlar gimbur, er hann á, voru hon-
um boðnar 20 kr. í hverja. Vildi einn
maður kaupa 5 fyrir það verð, en fékk
enga. En Kristgeir s e 1 d i aptur á móti
þrevetran hrút fyrir ÖO krónnr(!),
og er það eflaust hæsta verð, sem gefið
hefur verið fyrir nokkra sauðkind á Is-
landi. Sá er hrút þennan keypti, keypti
í sömu ferðinni lambhrút af Vigfúsi á
á Gullberastöðum íyrir 18 kr., og mun
jafnhátt verð á lambi fágætt.
Nú kunna sumir að hugsa, að sá er
keypti hrúta þessa jafndýru verði, hafi
ekki vitað hvað hann var að gera, og
því sé þetta lítið að marka.. Þessvegna
þykir rétt að láta nafn kaupandans einn-
ig getíð, manns, sem ekki horfir f jafn-
mikinn bráðabirgðarkostnað til að bæta
fjárkyn sitt. Maður þessi heitir Skapti
Þorláksson, búlaus maður, til heimilis á
Esjubergi á Kjalarnesi, sagður fjármaður
mikill og hinn ráðdeildarsamasti. Hann
skilur það vitanlega alveg rétt, að kaup
þessi geta margborgað sig fyrir hann, og
hljóta að gera það, ef heppni er með.
En það þarf að skiljast sem flestum,
vakna áhugi á því hjá sem flestum, að
fátt borgi sig betur í íslenzkum búskap
en að koma upp góðum sauðfjárkynstofni
á þeim jörðum, sem til þessa eru fallnar.
Eg hef nefnt þessi dæmi íslenzkum
bændum til upphvatningar og til aðsýna
fram á, hve mikinn arð má hafa hér af
sauðfjárrækt ef vel er á haldið og skyn-
samlega.
Þess skal loks getið um Kristgeir bónda
á Gilstreymi, að hann fór til Ameríku
fyrir nokkrum árum og ætlaði að setjast
þar að, en láta konu og börn koma á
eptir, ef honum litist þar á sig, en svo
var ekki, og hvarf hann heim aptur eptir
tæpt ár. Var þá svo efnalaus, að hann
varð að lána fyrir farinu heim. Með
dugnaði sínum og hagsýni hefur hann
nú komið ár sinni svo fyrir borð hér, að
hann mun ekki fýsa aptur af landi brott.
Og engan inun hann heldur hvetja til
Ameríkuferða, eins og stjórnmálasnápar
þeir sumir hverjir, sem eru svo þjóðrækn-
ir(l) að skora á landsmenn að flýja landið
vegna þeirrar óhæfu(I), að ritsíma eigi að
leggja hingað frá útlöndum og talsíma
yfir landið(li). Það þykir þessum þjóðar-
ráðanautum sæmra að prédika fyrir lýðn-
um, heldur en efla traust manna og trú
á landinu, eins og hver góður Islending-
ur hlýtur að telja heilaga skyldu sína.
Það er frámunalegur ódrengskapur og
smánarlegt hneyksli, að láta pólitiskt of-
stæki og stjórnarhatur leiða sig svo í gön-
ur, að menn gerist ættjarðarníðingar. En
það gerast þeir menn, sem vitja spyrna
fólkinu af landi burt til Vesturheims, eða
hafa í hótunum um, að það væri réttast
að gera það. Kynbótahrútarnir frá ein-
yrkjanum á Gilstreymi eru sannarlega
miklu meira virði fyrir landið en öll slík
þjóðræðisnaut.
Þórir pursaspretigir.
Hugsanir ,óháðra’ bænda.
í 56. tölubl. Isaf. þ. á. hefur Sig. Guð-
mundsson í Helli sýnt sitt innra pólitíska
hugarþel. Þótt hann hafi lengi þótt til-
lögugóður, eins og hann er drengur til,
leynir það sér ekki, hve ósýnt honum er
að rita um »pólitfkina«, eða hve hrapal-
lega fáfróður hann er um það, sem gerst
hefur á lands-heimilinu í seinni tíð. Það
er allt of bert í ávikinni grein, að hann
hefur ekki lesið eða athugað nema aðra
hliðina, nfl. /æsingahliðina, valtýskuna.
Það er þó að minnsta kosti siðferðis-
leg skylda að leita fyrir sér að því sanna
rétta og göfuga, þótt í pólitík sé, og
allra helzt í þeim málum, sem hafa stór-
vægilegt gildi fyrir þjöðarheildina um óá-
kveðinn tíma. Að byggja einungis á
eigin hyggjuviti eða viðtali sinna flokks-
bræðra ber öfmikið fordildarmerki, því
hver er sjálfur sér ónógur. Hitt er göf-
uglyndi, að kynna sér málið frá rótum
og rita einarðlega um það, án þess að
gera sig sekan í kórvillum þekkingar-
leysis og hleypidóma. Hið góða og
fagra, sem í greininni er varpað auri að,
er æzta prógram heimastjórnarflokksins,
sem hann allt af hefur fylgt, og fylgja
mun þjóðinni til heilia og blessUnar. —
En röksemdarlausar æsingar eins og
valt. málgögnin hafa tekið upp sæmir
engum heiðarlegum flokki, og er illt til
þess að vita, ef jafnvel beztu menn láta
slík leiðarfæri þeysa með sig hvert gönu-
skeiðið eptir annað, eins og þegar hefur
sýnt sig f stefnuskrám Valtýinga, það og
það skiptið, og hafa því að vonum ávalt
orðið afvelta fyrir eigin tilverknað.
Þrátt fyrir allar þær tilraunir, semval-
týsku blöðin, og þeirra nótar, hafa við-
haft til blekkingar, hefur þjóðin, eins og
hún á kyn til, átt svo marga skarpa,
staðfasta og göfuglynda menn, sem ekki
hafa látið flekast af hrópandi æsingum,
heldur hufa séð og kunnað að meta stór-
mál þau, sem hafa verið á dagskrá þjóð-
arinnar í seinnt tíð, og sem heimastjórn-
arflokkurinn hefur átt mestan og beztan
þáttinn f.
Þjóðin á þakklæti skilið fyrir það, hve
fljótt hún hefur áttað sig; vonandi fer
henni eins með ritsímann, að hún láti
ekki ástæðulausar æsingar valdfíkinna og
hatursfullra stjórnaróvina ginna sig á
glapstigu. Hitt er annað mál, að þjóðin
sé vakandi og hafi gætur á velferð lands-
ins, og komi það fyrir, að stjórnin hagi
sér ósæmilega, mót lögum í verulegum
atriðum, eða mót sönnu og eðlilegu
þing- og þjóðræði, sé eg ekkert á móti
þvf, að hún falli sínurn herra, það er,
þingi og þjóð. Þó ber vel að gæta
hins, að gera ekki ósæmilegar æsingar að
flokksmáli, eða svo kölluðum þjóðarvilja.
Æsingavilji er annað en þjóðarvilji.
Slfkt hefði mátt og mætti æfinlega gera,
svo sem er utn öll skatta- og tollmál,
embættalaun og bitlinga, stórhýsa bygg-
ingar, vita, strandferðir, póstferðir og
margt annað fleira, og mun þó enginn
skynsamur borgari þjóðfélagsins telja
margt af þvf óþarft eða illa varið.
Að leggja völd í hendur þjóðflokki,
eptir þeim meðulum að dærna, sem hann
hefur um hönd haft, er neyðarúrræði
sönnum heimastjórnarvinum.
Eg hygg, að fjölda margir bændur
finnist enn svo hyggnir og staðfastir, að
þeir sjái og sannfærist um, að Valtýing-
ar, hverju nafni sem þeir nefnast, eða
vilja skreyta sig með, hafi af sönnu neyð-
arúrræði haft öll þau endaskipti á
stefnuskrá sinni, sem raun er áorðin,
sjáandi og vitandi það, að þeir aldrei
hafa fundið þann höggstað á heimastjórn-
inni, er henni gæti staðið hætta af, eða
það tangarhald á bændum, sem gagna
mætti fáránlegum lögflækjukrókum hinna
»sameinuðu».
Eg vonast til að heimastjórnin, ríði
þar aldrei á garðinn, sem hann er lægst-
ur: að safna mótmæla undirskriptum gegn
skynsömum fjárframlögum til eflingar
kærri fósturjörð, þótt börn hennar verði
að leggja ofurlftið af mörkum fram,
henni sjálfri og börnum hennar til vegs
og gengis. Það á ekki og má ekki
sannast á bændum þessa lands, þessi al-
kunni vísuhelmingur:
Velferð landsins er varaskeifa
verði ekki öðru til að dreiía.
En þvf miður finnst mér, að margt at-
hæfi Valtýinga á síðustu tímum bendi á,
að það sé ekki heill og hagur fósturjarð-
arinnar sem þeir beri mest fyrir brjósti,
heldur eitthvað annað, sem ver sæmir