Þjóðólfur - 24.01.1907, Page 2

14
ÞJOÐÓLFUR.
landsins. Aðskilnaði er hann þó ekki
hlynntur og telur hann viðsjárverðan,
það sé hægt fyrir íslendinga að halda
fullu sjálfstæði sinu og óskertu þjóðerni
í sambandi við Danmörku, og gagn-
vart erlendum yfirgangi sé þetta sam-
band alls ekki svo lítil trygging fyrir
íslenzkt þjóðerni. — Að lokum tekur
höf. dálítið ofan í lurginn á Georg
Brandes fyrir háðgreinar hans um ís-
land, sem minnzt er á annarstaðar hér
í blaðinu. Kemst hann þar svo að
orði:
„Að bera ísiand saman við Amager,
Borgundarhólm eðajafnvel Jótland, eins
og prófessor Georg Brandes gerir í
„Politiken" 16. þ. m. (des.), er hrein-
asta fjarstæða, meira að segja ósæmi-
legt. Staða íslands frá þjóðlegu og
sögulegu sjónarmiði er gersamlega ólík
afstöðu þessara landshluta. Og með
háðungarorðum og spéskap tekst oss
sannarlega ekki að ná samkomulagi
við íslendinga".
Er þetta bæði rétt mælt og drengi
lega, og hafi höíundurinn alúðarþökk
allra sannra íslendinga fyrir dreng-
skap sinn í vorn garð.
Stér-Sana rembingurinn
í dr. Brandes.
Háðgreinar iians nm ísland.
Hinn alkunni fagurfræðingur dr. G e -
org Brandes hefur spreytt sig á þvf í
tveimur löngum greinum 1 »Politiken« 16.
og 22. des. f. á., að óvirða land vort og
þjóð og gera sjálfstæðiskröfur vorar hlægi-
legar í augum Dana, með þvl að líkja
íslandi við Amager og oss Islendingum
við Amagerbúa. Hefur hann ætlað sér
að vera allfyndinn í þessum tveimur háð-
greinum og finnst sjálfum eflaust mikið
til um það, og samlíkingarnar smellnar.
En vér getum ekki neitað því, að oss
virðist þessi frægi rithöfundur leggjast
nokkuð lágt í þessu og honum naumast
vansæmdarlaust að beita gáfu sinni til
að gera réttmætar sjálfstæðiskröfur lítill-
ar þjóðar gagnvart miklu voldugri þjóð
fyrirlitlegar og hlægilegar að eins til að
spana þá sem hafa töglin og hagldirnar
til að sinna þeim að engu. Það er að
minnsta kosti ekki drengilegt af jatn
frjálslyndum manni sem dr. Brandes þyk-
ist vera, eða vill sýnast að vera, því
stundum hefur hann þó tekið svari lítil-
magnans gegn yfirgangi valdhafanna. En
það er Stór-Dana rembingurinn, sem
hleypt hefur honum af stað í þennan
leiðangur. Hann hyggur eflaust, að al-
ríkisheildin danska rofni, ef íslendingar
fá kröfum sfnum framgengt. En það e r
alls ekki farið fram á aðskilnað við Dan-
mörku. Um þ a ð eru allir stjórnmála-
flokkar sammála, svo að ótti og gremja
Brandesar um sprenging ríkisheildarinnar
er öldungis ástæðulaus. Og þótt Brandes
hafi stundum áður í ræðu og riti farið
hlýlegum orðum um íslendinga, þá aptr-
ar það oss ekki frá að víta þessar slð-
ustu ritsmíðar hans að verðleikum, enda
mun hylli sú, er hann áður hefur unnið
sér hér á landi meðöllu hverfa fyiir þess-
ar sakir. Vér þolum engum, ekki einu
sinni dr. Brandes, að draga dár að því,
sem oss er helgast og dýrmætast, því að
svo mikla lotningu berum vér ekki fyrir
frægð hans, að vér tökum með þökkum
hverju þvi, sem honum þóknast að bjóða
oss. Sá hugsunarháttur er óþekktur hér
á landi. Jábræður og eptirhermur Brand-
esar, er hefja til skýjanna allt er hann
skrifar, illt og gott, er nauða fámennur
flokkur meðal Islendinga, sem betur fer.
Því miður er ekki unnt að taka hér
ítarlegt ágrip af þessum einkennilegu rit-
smíðum prófessorsins í »Politiken«, (er
hún skipar til sætis aptarlega í blaðinul),
því að þæreru svo langdregnar ogmærð-
armiklar, með ýmsum útúrdúrum. En
ofurlítið bragð þykir oss rétt að gefa
lesendum vorum af þeim, svo að betra
sé en ekki og menn fái ofurlitla hug-
mynd um, hversu virðulega og vingjarn-
lega þessi danski »íslandsvinur« ritar um
oss Islendinga.
Fyrri greinin, er birtist 16. des. nefn-
ist »Amagers Lösrivelse* (»Sambands-
slit Amager« þ. e. við Danmörkul) og
þykist höf. hafa fengið hana senda til
birtingar frá Amagerbúa, Jens Piter Jes-
persen, sem vitanlega er skröknafn eitt.
Og þennan Jespersen lætur höf. svo hafa
orðið og krefjast þess fyrir hönd Amager-
búa að slfta öllu sambandi við Dan-
mörku. Hugumstórir íslendingar hafi
með miklurn hávaða sett Dönum stólinn
fyrir dyrnar, þeir haldi því afdráttarlaust
fram, að danskir fiskimenn hafi engan
rétt til fiskveiða i landhelgi við ísland og
neiti því, að menn fæddir í Danmörku
hafi rétt innborinna manna á Islandi.
Minni nútíðarástand landsins þá á að
fara hægt 1 sakirnar, þá minnist þeir að
eins fortfðarinnar með miklum rembingi.
Og verði þeir að kannast við að landið
sé fámennt, þá líti þeir að eins á stærð
þess og hjartað tútni út í brjóstum þeirra
og orðin streymi af vörum þeirra. Ama-
gerbúar hafi einnig glæsilega fortíð, og
séu afkomendur hinna frægu Hollend-
inga, er á dögum Kristjáns 2. hafi verið
fengnir til að flytja inn í landið. Danir
hafi áldrei átt menn, er geti jafnazt við
sjóhetjurnar hollenzku Tromp og Ruyter,
engan málara, er komist í hálfkvisti við
Rembrandt o. s. frv. Það sé því engin
furða þótt Amagerbúar séu hreyknir af
ætterni sínu, en það hafi verið farið sví-
virðilega með þá, og Amager skoðuð
sem hjálenda (»Biland«) við Sjáland,
stærsti bær þeirra Kristjánshöfn eins og
viðauki við Kaupmannahöfn o. s. frv. —
Reykjavík sé höfuðstaður íslands, en þó
hafi Kristjánshöfn tífalt fleiri fbúa. Og
þá er konungurinn kemur til Reykjavíkur,
þá er ekkert húsnæði til handa honum,
svo að »slá verður saman« einskonar skúr
honum til skýlis. En á Kristjánshöfn er
nógu stórt húsnæði fyrir konunginn og
alla hirðina og meira að segja, þrír æztu
metorðaflokkarnir gætu flutt þangað og
mundi ekki skorta þak yflr höfuðið. —
Svo er langur vaðall um það, hvernig
Amagerbúar séu hafðir út undan í öllu
og lítilsvirtir. Á eyjunni hafi óbótamenn
verið höggnir öldum saman, púðurbirgða-
hús og betrunarhús reist þar og sorpið úr
Kaupmannahöfn flutt þangað. Þetta geti
Amagerbúar ekki lengur þolað og vilja
þvf skilja við Danmörku, en ætlast þó
ekki til að eyjan verði fullkomlega sjálf-
stætt ríki. Það sé að ýmsu leyti athuga-
vert. Én þeir verði að gera kröfu til
Amagertorgs og sé vissara fyrir Hafnar-
búa að sleppa því með góðu. Nafnið sýni
hvar það eigi heima. En fyrst og fremst
verði Amager að krefjast sérstaks fána.
Æskulýðurinn vilji gjarnan hafa gulrófu
f fánanum, og stafi það frá gömlu þjóð-
kvæði. ’ Fáninn eigi [auðvitað að vera
grænn, því að hvft gulrófa mundi sóma
sér ljómandi vel á þeim grunni. En sum-
ir vilji hafa mynd af höfði í fánanum og
hafi greitt atkvæði fyrirkálhöfði á grasgræn-
um grunni. Enn séu aðrir á sömu skoð-
un og Islendingar, að ótækt sé að hafa
jurtamynd eða dýrsmynd í fánanum, held-
ur krossmark, eins og kristnum mönnum
sómir. Höf. segir að Amagerbúar eigi
þjóðsöng nýlega ortan og hælir honum
mjög, Er fyrsta vísuhendingin (ort af
Brandes ?) prentuð til sýnis, auðvitað hrein-
asta bull: um hvítrófur, gulrófur, Ama-
gerkerlingar o. s. frv.
Síðast í greininni skýrir höf. frá sýn
nokkurri, er hann sá í anda kveld eitt
við Knippilsbrú. Hann þóttist sjá Ama-
gerbúa frjálsa og algerlega lausa við Dan-
mörku, en á bak við sig heyrði hann
hrópað með þúsund röddum: Amager
fyrir Amagerbúa! [sbr. Island fyrir Islend-
inga]. Og hann sá fólk ráðast á betrun-
arhúsið (á Kristjánshöfn) eins og menn
réðust á »bastilluna« í Frakklandi. Og
fólkið tók sér landstjóra, sem honum
heyrðist nefndur Jespersen (skröknafn
Brandesar undir greininni). Hversvegna
skyldi það ekki geta verið, kvaðst hann
hafa hugsað. Jörgensen hefur verið kon-
ungur yfir íslandi. Og greinin endar á
því, að ýmsir draumar séu fyrirboði um
ókomna hluti.
Allir menn sjá, að greinin er alstað-
ar eingöngu stfluð upp á Island og Is-
lendinga, og að því hæðst, hve vesalir og
lítilmótlegir þeir séu, alveg á borð við
Amagerbúa og jafnt innlimaðir Danmörku
sem þeir, en séu þó að hreykja sér hátt
með hlægilegum og fávíslegum sjálfstæð-
iskröfum.
Síðari grein Brandesar, er nefnist
»Amagers Flag«, birtist 1 »Politiken« 22.
des. (6 dögum síðar en hin) og með sama
dulnefninu. Er hún nokkru styttri, en að
öllu leyti enn ósvífnari. Lítur helzt út fyrir
að Brandes ætli að láta þennan Amager-
Jespersen halda áfram að óvirða þjóð vora og
gera gabb að henni. Og er það fremur lof-
leg iðja eða hitt þó heldur, af helzta rit-
höfundi Dana. Þessi síðari grein snýst
aðallega um fánann og er þar vikið aptur
að gulrófunni á grænum grunni, hafi
þúsund fánar verið pantaðir með þeirri
gerð, 600 með kálhöfðinu og 400 með
hvítum krossi. Þetta sé alveg eins og á
íslandi, menn vilja eindregið hafa sérstak-
an fána, en séu ekkl sammála um gerð
hans. Svo sneyðir höf. allmjög að Einari
Benediktssyni og fánasöng hans, sem Bran-
des hefur orðið afargramur yfir,—Hann læt-
ur yfirréttarmálaflutningsmann Hollænder
halda ræðu (á leynifundi) fyrir Amagerbúum
auðvitað, og kemsthann meðal annars svo
að orði:
»Vér svörum hverri tilslökun með
ósvífni og sérhverri nýrri tilslökun (nýj-
urn vott um þrekleysi) með nýrri ó-
svffni, höldum svo áfram að brúka kjapt,
þangað til Danir þagna. Það gengur eins
og í sögu. Danir hafa stundum kallað
hinar heiðarlegu konur vorar „baunakerl-
ingar" af því að þær sitja á Amagertorgi
og selja meðal annars baunir. En þeir
sjálfir eru „b a una kerli ngar", [undir-
strykað af Brandes] baunakerlinga-þjóð.
Og fáeinir hugrakkir hljóðabelgir geta fyr-
irhafnarlaust yfirbugað þá.------— — —
Á hvern mælikvarða er menningin mæld?
Eflaust fyrst og fremst á sápueyðslunni.
Forfeður vorir voru hinir þrifnustu menn á
jörðinni. Gömlu íslenzku víkingarnirhöfðu
ýmsar dyggðir, en það var illur þefur af þeim,
þeir þekktu ekki sápuna. Hollendingar eru
enn þann dag í dag þrifnasta þjóð heims-
ins. Ferðamenn, sem mest hafa verið
hrifnir af náttúrufegurð íslands og dugn-
aði íslendinga hafa ekki séð sér fært að
hrósa þeim á þennan hátt. Áður en þeir
taka upp sérstakan fána, gætu þeir haft
góðan tfma til að reisa stóra sápuverk-
smiðju og sjá um, að hún fari ekki á
hausinn. — — — — — En vér eigum for-
feður og þeir hafa þvegið sér." — — —
Því næst er beinllnis minnzt á EinarBene-
diktsson og teknar upp hendingarúr fána-
söng hans. Að lokum er þessi hr.
Hollænder látinn segja:
»Sá dagur mun vissulega í nánd, er
hans hátign konungurinn gengtir fram
mitt á meðal konunghollra Amagerbúa
og heitir þeim, að framvegis muni kon-
ungsættin ein tengja þá við Danmörku.
Vér vitum, að Islendingar óska ákaft
eptir að fá Gústaf prinz fyrir landstjóra.
Eu vér vonum, að ef þeir taka Gústaf
frá oss, þá fáum vér að hylla Harald
prinz sem landstjóra eyjar vorrar. — —
Svo er fundinum slitið í mestu einingu.
En loks bætir höf. við frá sjálfum sér, að
hann hafi sjálfur gengið langan tíma með
landstjóra í maganum. En hinn almenni
þjóðarvilji á Amager og Islandi hafi sann-
fært hann um, að Gústaf prinz sé betur
til stöðunnar fallinn, meðal annars útlits-
ins vegna. Og þessvegna kveðst höf.
taka framboð sitt aptur, en bætir svo við
að lokum:
»Eins og hver maður sér, er hreyfingin
á Amager um að fá dannebrogsfánann
afnuminn, ekki að neinu leyti særandi
fyrir Danmörk, miklu fremur má þetta
skoðast sem heiður fyrir þennan litla skika,
sem smátt og smátt verður eptir af hinu
kæra gamla ríki«.
Svo mörg eru þessi orð hins hál[f]ærð*
prófessors. Það sýður í honum gremjan
yfir því, að vér munum ætla að útrýma
»dannebrog«, og hann svífist ekki í bræði
sinni að bregða oss um allskonar vammir,
sóðaskap hvað þá heldur annað. Er lítt
viðkunnanlegt að stimpla alla þjóðina á
þann hátt eptir meira og minna vitlausum
ferðabókum. Sjálfur hefur hann aldrei
verið hér á landi og getur ekkert um
óþrifnað vorn dæmt af eigin reynd. Hann
dæmir því þar eins og blindur um lit.
En þetta sýnir eitt með öðru, hversu ó-
stillingin hefur hlaupið með hann í gönur,
er hann reit greinar þessar. Háð hans
og spéskapur mun að öðru leyti ekki verða
til þess að kveða oss í kútinn eða fá oss
til að falla frá réttmætum og sann-
gjörnum sjálfstæðiskröfum. Það er dr.
Brandes ofraun, að ætla sér að vinna það
með svona löguðum ritsmíðum, þótt hann
haldi þeim áfram á hverri viku í »Poli-
tiken«. Oss stendur f rauninni alveg á
sama um, þótt hann líki landi voru við
Amager og telji það jafn innlimað Dan-
mörku, sem þá ey. Það er svo mikil
fjarstæða og fásinna, að hún getur engan
skaða gert eða hindrað gang mála vorra.
En greinar þessar sýna, hvers vér megum
vænta 1 sjálfstæðisbaráttu vorri af öðrum
eins Stór-Dönum og dr. Brandes, sem
ekki geta skilið það eða vilja ekki skilja
það, að vér erum ekki danskir, og getum
aldrei orðið danskir, fremur en t.
d. Norðmenn eða Svfar. Samlfkingin við
Amagerbúa er því sannast að segja nokk-
uð barnaleg, en vitanlega er hún gerð til
að storka oss og gera lítið úr oss sem
sérstakri þjóð. Stillilega og æsingalaust
en þétt Og fast viljum vér halda fram
kröfum vorum án nokkurrar móðgunar í
Dana garð, enda hefur danska þjóðin í
heild sinni aldrei verið hædd eða svívirt
í nokkru íslenzku blaði. Það er svo langt
frá, enda mundi hver íslendingur telja
það ósæmilegt, og um Danahatur er alls
ekki að ræða hér á landi. Það er mis-
skilningur einn, og má ekki blanda sam-
an við stjórnmáladeilur þær, er verið hafa
milli Islendinga og dönsku stjórnar-
i n n a r aðallega. En enginn mun geta láð
oss, þótt vér kunnum þvf illa, að jafn-
kunnur maður sem dr. Brandes fari hæði-
legum óvirðingarorðum um þjóð vora og
sjálfstæðisbaráttu hennar. Því getum vér
ekki tekið með þökkum, enda miða slík-
ar greinar ekki til eflingar friðar og ein-
drægni. Þær sá f jarðveginn því illgresis-
fræi, er aldrei getur borið góðan áröxt,
ekkert sprottið upp af nema stingandi
þyrnar og þistlar.