Þjóðólfur - 17.05.1907, Blaðsíða 2

82
ÞJOÐOLFUR.
um, að pað hefði verið hið mesta óhapp,
ef íslandsbanki hefði orðið hér einn um
hijuna, og er óhætt að fullyrða, að vin-
sældir hans hér á landi hefðu J>á orðið
enn minni, en þær eru, enda áreiðanlegt,
að menn hafa kunnað að meta betur
Landsbankann en áður, og þykir nú
vænna um hann en fyr, eptir nánari kynni
af Islandsbanka. »Nýi bankinn« hefur
ekki getað staðið »gamla bankanum« á
sporði í almennri lýðhylli, ef svo mætti
að orði komast. Og mun ástæðan með-
al annars vera sú, að Landsbankinn er
eign landsins, en Hlutabankinn útlend-
inga.
Uppástunga greinarhöf. um, að einn sé
þjóðbanki í landinu (Landsbankinn), en
hinn bankinn starfi sem prívatbanki, er
að voru áliti heppileg, ef það gæti tek-
izt. Og einokun þyrftu menn naumast að
óttast, því að samkeppni mundi verða
nægileg milli þessa þjóðbanka og prfvat-
bankans, enda er því svo háttað, jafnt 1
peningamálum sem öðru, að einokun
getur ekki átt sér stað, sízt til lengdar,
nema um einhver lögskipuð réttindi sé að
ræða eða hlunnindi, sem ekki verður
breytt fyr en eptir ákveðið árabil. Svo er
t. d. um einkaleyfi ýmsra félaga, og eru
þá vanalega reistar skorður við því í
byrjun, að unnt sé að beita einokun. En
þessu er allt öðruvísi háttað f starfsemi
banka. Þeir geta staðið misjafnlega vel
að vígi í samkeppni, vegna ýmsra hlunn-
inda o. fl,, en um peningaeinokun getur
tæpast verið að ræða í landi, þar sem
fleiri bankar en 'einn eru starfandi, og
svo verður væntanlega hér á landi úr
þessu.
Nú mun Islandsbanki fara fram á, að
fá aukið hlutafé sitt að miklum mun, og
mörg blöð hafa talið alveg sjálfsagt, að
þingið gerði það umsvifalaust. En það
virðist ekki úr vegi, þótt bent sé á, að
þingið skuli vara sig á að hrapa mjög að
þessu eða gína undir eins við öllu, sem
kemur úr þeirri átt. Það verður að taka
bankamálið til rækilegrar fhugunar og
gagngerðrar endurskoðunar, eptir því sem
tími vinnst til, en láta sér ekki nægja, að
bæta úr hinum sívaxandi(!) peningaskorti
með því að efla Islandsbanka, danska
hlutabankann, blaða undir hann á allan
hátt, en skipta sér ekkert af bankanum,
sem landið á, láta fara um hann eins og
verkast vill. Heimastjórnarflokkurinn hef-
ur jafnan haldið hlffiskildi yfir Lands-
bankanum og látið sér annt umhann, og
svo mun enn verða, ef einlægir heima-
stjórnarmenn fá að ráða.
R i t s t j.
Bókmenntafélagsfundur.
Þriðjudaginn 23. apr. kl. 6 síðdegis var
haldinn aðalfundnr í deild hins ísl. Bók-
menntafélags í Khöfn í Borchs kollegíi.
Forseti lagði fram endurskoðaðan reikn-
ing deildarinnar fyrir umliðið félagsár.
Var hann samþykktur umræðulaust. Tekj-
ur deildarinnar á árinu höfðu verið 4906
kr. 65 a., útgjöld 4206 kr. 86. a. í sjóði
voru við árslok 22804 kr. 57- a-
Þá skýrði forseti frá starfsemi félagsins
á umliðna árinu. Reykjavfkurdeildin hafði
gefið út: Skírni 80. árg. Diplomatarium
Islandicum VIII. bd. 1. h. og Sýslumanna-
æfir Boga Benediktssonar III. bd. 3. h.
Hafnardeildin hafði gefið út: Bygging og
líf plantna eptir Helga Jónsson 1. hepti.
Islendingasögu eptir Boga Th. Melsted II.
b. 1. h. Landskjálfta á íslandi eptir Þorv.
Thoroddsen 2. hepti. Ársbækur Hafnar-
deildarinnar 1907 mundu verða: Lýsing
íslands eptir Þorv. Thoroddsen I. bd. 1. h.
Bygging og lff pantna eptir Helga Jóns-
son 2. h. Islendingasaga Boga Th. Mel-
steds II. bd. 2. h., Æfiminning Willard
Fiske’s (í alþýðuritum deildarinnar) eptir
sama höfund og að lokum Safn til sögu
íslands IV. bd. 1, h. Gat forseti þess, að
Hjelmstjerne-Rosencrone-sjóðurinn hefði
veitt 500 kr. árlega í 2 ár (1907—1908)
til að gefa út Safn til sögu Islands.
Þá var borið upp rittilboð frá Sigfúsi
Blöndal um útgáfu á hinu íslenzka frum-
riti af sögu Jóns Ólafssonar Indíafara. Var
það samþykkt og þvf vísað til Safnsnefndar.
Þá las forseti upp bréf frá forseta Reykja-
víkurdeildarinnar út af samþykkt Hafnar-
deildarinnar viðvíkjandi Skírni á síðasta
aðalfundi. Um það mál urðu engar um-
ræður.
Þá var lagt fram nefndarálit um skáld-
rit það, er deildin hafði heitið verðlaun-
um fyrir. Eitt leikrit hafði komið. Allir
nefndarmenn réðu frá að verðlauna ritið.
Fundurinn tjáði sig nefndinni samþykkan
í einu hljóði.
Þá var lagt fram álit nefndarinnar í
lagabreytingamálinu. Urðu um það nokkr-
ar umræður; engin uppástunga kom þó
fram í máli þessu og féll það niður.
Þá var kosin stjórn : Forseti Þorv. Thor-
oddsen, prófessor, gjaldkeri Gísli Brynj-
ólfsson, læknir. skrifari Sigfús Blöndal,
aðstoðarm. við konungl. bókasafnið (end-
urkosnir) og bókavörður Pétur Bogason,
stud med. I varastjórn voru kosnir: Vara-
forseti Bogi Th. Melsted, mag. art. vara-
gjaldkeri Þórarinn E. Tulinius, kaupmaður,
varaskrifari Stefán G. Stefánsson, cand.
jur. (endurkosnir) og varabókavörður Þor-
steinn Þorseinsson, stud. mag. Endurskoð-
unarmenn voru endurkosnir: Þorkell Þor-
kelsson cand. mag. og Sigurður Jónsson,
læknir.
Loks voru 12 nýir félagar teknir í fé-
lagið.
6risk-rémversk glíma.
íslexxding'ii.rinTi sigrar
Norðmanninn.
Hér í bænum hefur verið haldin glímu-
skemmtun, ný hér á landi, en víðasthvar
annarsstaðar alþekkt og mjög iðkuð. Það
er hin svo nefnda grísk-rómverska glíma,
og mjög ólík íslenzku glímunni. Glímu-
mennirnir kútveltast optast nær á gólfinu
með allóþyrmilegum átökum, en sigurinn
í því fólginn, að leggja andstæðing sinn
upp í lopt, þannig að báðar axlir nemi
niðri í senn. Glíma þessi þykir flestum
hér fremur ófögur og ráða kraptar þar
mest úrslitum.
Glímur þessar hafa verið sýndar hér í
Bárubúð þrjú kveld hvert eptir annað
13.—15. þ. m. Jóhannes Jósepsson
glimukappinn frá Akureyri, er hefur æft
sig nokkuð í grísk-rómversku glímunni,
glímdi hér við tannaflraunamanninn norska
O. Flaaten. Fyrsta kveldið vannhvor-
ugur á öðrum, næsta kveld sigraði Jóhann-
es, en Norðmaðurinn krafðist þá að reyna
aptur, þótt auglýst hefði verið, að
glímt skyldi að eins þar til annarhvor
félli. Varð það samt úr, að þeir tóku
saman aptur og bar þá Norðmaðurinn
hærri hlut, að sögn meðfram vegna þess,
að hann beitti miður leyfilegum tökum.
Þvínæst reyndu þeir með sér til þrautar
í fyrra kveld, og gerðu tvær atrennur.
Lagði Jóíhannes þá Norðmann-
inn að velli í báðum. .Á undan
þeim glímdu tveir unglingar: Jón Pálsson
af Akureyri, félagi Jóhannesar og fim-
leikamaðurinn norski Leonhardi og sigraði
sá íslenzki tvisvar sinnum. En báðir pilt-
arnir munu hafa verið lítt æfðir 1 þessum
leik.
Fyrsta kveldið, er glímt þar, voru miklu
fleiri aðgöngumiðar seldir en húsrúm leyfði.
Varð þar þájþröngjmikil, ys]og þys,[margir
bekkir mölbrotnir”og fólki lá við meiðsl-
um, en fæstir áhorfendurnir gátu séð glím-
una. Næsta kveld var þetta nokkru betra
og bekkir allir teknir 1 burtu, en ei að
síður var þar íjöldi manns, er ekki sá til
glímumanna til hlítar, og voru menn óá-
nægðir yfi því. Síðasta kveldið munu
flestir hafa getað fylgzt með glímunni,
enda fæst fólk þá viðstatt.
Ljósmynd af glímumönnum Jóhannesi
og Flaaten, tekin af Magnúsi Ólafssyni
ljósmyndara við síðustu kappglímuna í
fyrra kveld, er nú þegar til sölu hér 1
bænum.
Aflraunir og fimleika
sýndu þeir félagar Jóhannes og Jón í Báru-
búð í gærkveldi, og þótti það ágæt skemmt-
un og taka langt fram hinum nýafstöðnu
sýningum Norðmanna. Fengu þeir og lófa-
klapp mikið. Meðal annara aflrauna lypti
Jóhannes upp í beinum handlegg (hægri
hendi) 140 pd. þunga. Hann lá einnig
á huldu með hálsinn og hælana sitt á
hvorri brík, með 300 pd. þungan steðja
ofan á bringspölunum, en karlmaður sló á
steðjann með 15 pd. þungum hamri, og
svignaði Jóhannes ekki hót fyrir þvf.
Hann togaðist og á við 3 menn að eins með
kaðalinn um hálsinn ogl dró þá að sér.
Ýmsar aflraunir sýndi hann fleiri samfara
fimleikum, en félagi hans, Jón Pálsson,
ungur piltur og laglegur, er honum þó öllu
fremri í þeim og fádæma liðugur. Hann
hélt og uppi í tönnunum 3 borðum með 2
stólum ofan á. Síðan glímdu þeir félag-
ar íslenzka gllmu og stóð Jón sig ágæta
vel í henni gagnvart jafnmiklum glímu-
garp og hreystimanni sem Jóhannesi. Það
er ánægjulegt að sjá, hversu þessir ungu
landar vorir eru langt komnir í þessum
íþróttum, er þeir sýna, og Reykvíkingar
ættu að sýna þeim þann sóma, að sækja vel
þessar sýningar þeirra. Þær eru sannar-
lega þess verðar. Næst sýna þeir list sína
annað kveld.
Dönsku þingmennirnir,
er hingað koma með konungi, verða alls
34, með því að jafnaðarmenn taka ekki
þátt í förinni, en eptir réttu hlutfalli við
aðra flokka 1 ríkisþinginu, hefðu 6 átt að
vera úr þeim flokki. Ástæðan fyrir því,
að jafnaðarmenn vilja ekki vera með í
för þessari kvað vera sú, að þeim þykir
hún of viðhafnarmikil, og sérstaklega
kunna þeir þvf illa, að herlið sé haft til
fylgdar. Vilja þeir ekkert hafa saman við
það að sælda, eða ferðast undir nokkurs-
konar vernd þess. Hafa þingmenn þessa
flokks því ákveðið að fara hvergi.
Ur fólksþinginu hafa þessir 18 þing-
menn gefið sig fram til fararinnar: for-
setinn Anders Thomsen, Anders Nielsen,
Bluhme, Lindö, Jensen-Sönderup, Moest-
rup, Blem, N. P. Jensen, Thomas Lar-
sen, Carl Sörensen, R. Andersen, P. Mad-
sen, M. Madsen Halsted, Lange, Zahle,
Rördam, N. Jensen og Emil Petersen, en
þessir 16 úr landsþinginu: Andersen-Nye-
gaard, Jörgen Berthelsen, Bramsen, Goos,
Alfred Hage, J. L. Hansen, Jensen-Sten-
gaarden, Johansen, Madsen-Mygdal. H. J.
Nielsen, Pagh, Jörgen Pedersen, Ram-
busch, Niels Rasmussen, Schultz og Tol-
derlund.
Auk þess koma J. C. Christensen for-
sætisráðherra, Kretz skrifstofustjóri ríkis-
þingsins, Cramer lautinant, Ryder o. fl.
Allur þorri þingmanna þeirra, sem vænt-
anlegír eru hingað í sumar, eru sömu
mennirnir, sem kjörnir höfðu verið til
fylgdar alþingismönnunum á Danmerkur-
för þeirra f fyrra sumar, og ávalt voru
samferða þeim, svo að alþingismenn munu
kannast vel við þá flesta, og eiga þar
nokkra góða málkunningja þeirra á meðal.
6rlenð simskeyti
til Pjóðólfs frá R. B.
Kaupmannahöfn, li, maí kl. 61/* e. h.
Thorefélagið
hefur keypt 1300 smálesta gufuskip, »In-
golf« f stað »Tryggva kongs«, og á það
að taka við ferðum hans og leggur af
stað héðan 16. maí.
Ráðherrann,
H. Hafstein, snýr héðan heimleiðis í viku-
lokin.
Stúdeniafélagið
íslenzka hélt fund n. maí og voru þar
allir á einu máli um, að íslendingar yrðu
að vera samtaka f því að sporna gegn
öllum tilraunum til að fylla landið með
útlendu auðmagni, og var skorað fastlega
á alþingi, að byrja nú þegar á lagasetn-
ingu til að tryggja efnalegt sjálfstæði ís-
lendinga í framtíðinni.
16. maí, kl. 6 e. li.
Iíonungsförin.
Konungurinn hefur nú samþykkt fasta
áætlun fyrir Islandsför sinni. Hann legg-
ur af stað 2i.júlí, kemur til Reykjavíkur
h. 30., fer þaðan 11. ágúst til Isafjarðar,
Akureyrar og Seyðisfjarðar, og kemur
heim 20. ágúst. Enn ekki ákveðið, á hverju
skipi rfkisþingsmennirnir verða.
Pingkosningar í Austurríki.
Fyrstu kosningar til ríkisþings Austur-
ríkismanna með almennum kosningarétti
hafa aflað jafnaðarmönnum afarmikils
liðsauka, en flokkur þýzkra breytinga-
manna (»Tyskradikale«) upprættur.
Frá Indlandi
símað, að mikil byltingaumbrot og óspekt-
ir séu 1 Lahore og strangar ráðstafanir
gerðar til að kefja þær.
Húsbrunl.
Aðfaranóttina 6. þ. m., brann verzlun-
arhús J. Sörensens kaupmanns í Bolung-
arvfk til kaldra kola. Fólkið, sem bjó
uppi á loptinu varð að bjarga sér út um
gluggana. Verzlunarbókunum varð bjarg-
að, en engu öðru. Hús og vörur hafði
verið vátrygt fyrir 28,000 kr.
Lausn frá prestskap
hefur séra P. Helgi Hjálmarsson á Helga-
stöðum fengið án eptirlauna og verður
haun aðstoðarprestur séra Benedikts Krist-
jánssonar á Grenjaðarstað, er nú í vor
flytur til Húsavíkur.
Mannalát.
Hinn 25. marz síðastl. andaðist að
Brjánslæk á Barðaströnd Ragnheiður
Jónsdóttir, ekkja séra Jóns Sigurðs-
sonar á Breiðabólstað í Vesturhópi, sem
látinn er fyrir 48 árum (1859). Hann var
bróðir Páls alþm. í Árkvörn og þeirra
systkina. Ragnheiður var fædd f Víði-
dalstungu 3. október 1824, og því komin
hátt á 83. aldursár, er hún lézt. Voru
foreldrar hennar: Jón Friðriksson Thor-
arensen stúdent í Víðidalstungu og Krist-
ín Jónsdóttir prests á Gilsbakka (•{• 1796)
Jónssonar, en bróðir Ragnheiðar var Páll
Fr. Vídalfn stúdent og alþm. í Víðidals-
tungu. — Með manni sínum eignaðist
Ragnheiður heit. 4 börn; af þeim dóu 2
ung (sonur og dóttir), eitt uppkomið: Jón
Sigurður Vídalín stúdent í Fagradal (J-
1880), en eitt er á lífi: Kristín kona
Bjarna prófasts Símonarsonar á Brjáns-
læk, (fyr gipt séra G. Þorvaldi Stefáns-
syni í Hvammi í Norðurárdal), og dvaldi