Þjóðólfur - 14.06.1907, Blaðsíða 2

Þjóðólfur - 14.06.1907, Blaðsíða 2
98 ÞJOÐOLFUR. eg álít, að vér höfum yfirfljótanleg and- leg störf handa þeim. Einhverja helztu orsökina til hinnar vaxandi fjarlægðar milli presta og safn- aða állt eg minnkandi áhrif presta á æsku- lýðinn. Það var gamall og góður siður, að prestar ferðuðust um sóknir sínar, minnst tvisvar á vetri og yfirheyrðu börn, en nú eru slíkar »húsvitjanir« að mestu lagðar niður. Það var lika algengt, að prestar tóku börn og kenndu þeim á heimili sínu, en naumast er þó hægt að búast við því, að prestar geti að nokkrum mun gefið sig við barnauppfræðslu undir nú- verandi kringumstæðum þeirra. Allir munu viðurkenna það ætlunarverk prestanna, að glæða trúarlífið, — að lífga og þroska fegurstu og göfugustu tilfinn- ingar mannshjartans, — að styðja dyggðir og siðgæði manna. A hvern hátt ættu prestarnir hægra með að vinna þetta þýðingarroikla hlut- verk, en þann, að hafa börnin undir sinni hendi, ogUeggja sjálfir hjá þeim grund- völl hinnar andlegu [menntunar, og leiða þau að nokkru*leyti þýðingarmesta áfang- ann af þroskaskeiðinu. Hvar munu hin dýrmætu frækorn trú- arinnar falla í betri jarðveg en saklaust og hreint barnshjarta? Og þegar börnin yrðu fullorðnir menn menn, þá mundu geislar hinna guðræki- legu upplýsinga falla hjá þeim í sáðan og undirbúinn gróðrarreit í stað óyrktrar jarðar. Það velvildarþel, jsem .börnin fengju á presti sínum og kennara mundi verða rótgróið og jafnframt leiða til þess, að koma á betra samkomulagi milli presta og safnaða. Nú vill svo vel til, að fyrir hendi liggja breytingar á tilhögun’alþýðumentunarinnar jafnframt breytingu á prestaskipuninni; það er því einmitt nú tími til að athuga, hvort ekki sé heppilegt að sameina þessar ná- skyldu stöður, barnakennara og presta, einkum þar eð eg held, að þessi samein- ingartillaga hafi talsvert fylgi. Eg hefi nú leitast við við að sýna fram á, að séu prestar látnir hafa á hendi barnakennslu, þá verði þeim auðveldara að leysa af hendi ætlunarverk sitt, svo að það verði gagnlegra og þýðingarmeira í þjóðfélaginu og þar af leiðandi betra samkomulag milli presta og safnaða. Eg efast ekki um það, að flestir séu mér samdóma í þvl, að ætlunarverk prest- anna sé svo mikilsvert, að það sé sann- arlega ómaksins vert, að styðja að því, að þeir geti leyst það vel af hendi; og að það sé einhver helzti máttarstólpi þjóð- heillarinnar. Með þessari sameiningu vinnst það einn- ig, að vér höfum þá jafnan sæmilega vel mentaða barnakennara. Það mun og verða talsverður vinnusparnaður, vér losn- umþá við að þurfa að mynda nýja stétt; og jafnframt er það fjársparnaður, því launa- viðbót prestanna mundi tæplega verða jafn há og laun sérstakra kennara. Auðvitað ætlast eg ekki til, að prestar verði barnakennarar nema til sveita, sér- stakiega í fámennum og strjálbyggðum sveitum. Ekki finnst mér nein ástæða fyrir oss Islendinga, að fylgja mjög dæmi annara þjóða í þessu efni, þar sem ýmsar kring- umstæður eru svo óllkar; vér verðum að sníða oss stakk eptir vexti í þessu efni. Eg get hugsað mér, að einhverjum há- æruverðugum prestaöldungum finnist sér naumast samboðið, að kenna börnum, en því er fljótsvarað: Er barnakennsla nokk- uð óvirðulegri staða en bústjórn og toll- heimta? Ekki er hún heldur erfiðari, að eg held. Sem kennarar og mentunarleiðtogat hafa prestarnir getið sér beztan orðstír í sögu vorri; sá starfi hefir fágað margan blett af skildi [ prestastéttar vorrar, og fegrað furðanlega hinar marglitu minn- ingar verka hennar. Ýmsir koma með[þá mótbáru gegn þess- ari sameiningartillögu, að ekki sé við þvl að búast, að allir prestar hafi kennara- hæfileika, en eg hefi þá skoðun, að sér- hver góður prestur sé einnig góður kenn- ari, þvl starfi prestanna er 1 raun ogveru kennsla, — kennsla, sem er mjög nátengd hinum þýðingarmestu atriðum í uppfræðslu barna. Saga vor sýnir einnig, að hinir nýtustu og beztu af biskupum vorum og prestum vorum voru jafnframt atkvæðamestir sem mentunarleiðtogar. Sumir kunna að óttast miður holl áhrif í ýmsum greinum, er prestar kynnu að hafa á börnin, svo sem þröngsýni í trú- arefnum; eg sé þó enga ástæðu til að óttast þetta, meðan kirkjustjórnin hefir töglin og hagldirnar. En séu kenningar prestanna óhollar og spillandi fyrir æskulýðinn, þá eru þær það einnig fyrir fólk yfirleitt, og hreint ekki þess virði, að til þess sé kostað ærnu fé, — þær eru þá regluleg land- plága, sem vert væri að leggja fé til að útrýma eins og drepsótt. Um slíkt þarf þó eigi að tala, því prest- ar hér á landi eru alls ekki þröngsýnir í trúarefnum, enda óttast eg hreint ekki skaðlegri áhrif frá þeim í þvl efni, en öðrum kennurum og jafnvel sfður. I sambandi við þetta mál get eg ekki sneitt hjá að fara nokkrum orðum um ræður presta. Auðvitað þarf efnið í þeim að vera gott, en það þarf líka að vera vel skýrt og klætt 1 viðeigandi og að- laðandi búning. Jafnframt þvl sem prest- urinn er trúfræðingur, þarf hann einnig að vera reglulegur siðfræðingur (Moral- filosof); hann verður að leggja alla stund á að kynna sér og skýra fyrir sóknarbörn- um sínum orsakir og afleiðingar dyggða og lasta. Eg á ekki við, að hann færi stöðugt ófundna leyndardóma sálar- og mannlífs- ins fram á sjónarsvið almennings, það væri að gera of harðar kröfur; en það eru ýmsir fjársjóðir í þessum efnum, sem þektir hafa verið um langan aldur, þó þeir séu almenningi ókunnir, enda stend- ur mikill hluti alþýðunnar sorglega lágt í allri siðfræði; úr því ættu prestarnir að bæta. Það er almenn regla presta vorra, að draga allar sínar ályktanir og sam- líkingar úr guðspjallinu-og hverfa að þvi aptur og aptur. Þessi regla er orðin svo gömul og algeng. að það eru hreinustu undantekningar í ræðum sumra presta, ef eitthvað heyrist nýtt, auðvitað hefir það heyrst á öðrum stað með öðrum orðum. Ræður prestanna komast svo sjaldan að hjartanu hjá fjöldanum. Vér erum svo veraldlega sinnaðir, að það er óumflýjan- legt, að ræðurnar séu að sumu leyti ver- aldlegar til þess að þær nái eptirtekt vorri og séu ekki utan við sjóndeildarhring vorn. Er það nokkur galli á ræðu, þó að hún sýni að dyggðir og mannkostir eru dýrmætustu og happasömustu fjársjóðir mannsins þegar í þessu lífi ? Einn okkar allra bezti prestur, séra Jónas Jónasson á Hrafnagili lætur talsvert bera á siðfræði í ræðum sínum, en það hefi eg heyrt ýmsa segja, að enginn prest- ur hafi snortið eins hjarta sitt og dregið hug sinn að því hirnneska sem hann. Því miður hefi eg aldrei heyrt til þessa ágæta kennimanns, en svo mikið veit eg, að varla getur sannari og einlægari trú- mann en hann. Kollavík i2/3 1907. Jón Guðmundsson. hngmálafundur á Akranesi var haldinn þar 10. þ. m. af þingmanni Borgfirðinga. Á fundinum mættu um 50 kjósendur. Þessi mál komu til umræðu og samþyktar: 1. Landhelgismálið. Eptir tals- verðar umræður var samþykkt svohljóðandi tillaga í einu hljóði: »Fundurinn skorar á alþingiað taka land- helgismálið til ítarlegrar yfirvegunar, og reyna í samráði við landsstjórnina og út- lend stjórnarvöld, að fá Faxaflóa friðlýstan fyrir botnvörpuveiðum og landhelgislínuna færða meira út. 2. Sambandsmálið: Eptirlitlar um- ræður var samþykt eptirfarandi tillaga með öllum greiddum atkvæðum (23 atkv.): „Fundurinn gengur að því vísu, að kon- ungur skipi menn af öllum flokkum í sam- eiginlega nefnd til að rannsaka sögulega og stjórnarfarslega afstöðu Islands til Danmerk- ur. Komi þeir me'nn fram með 'tillögur um sambandsmálið, þá skulu þær birtar almenn- ingi í tæka tíð fyrir næstu þingkosningar, og skulu byggjast á því, að ísland verði frjálst sambandsland við Danmörku og sérmál þess verði eigi borin upp í ríkisráðinu." 3. Kirkjumálið: Svohljóðandi til- laga samþ. 10: 4. „Fundurinn álítur réttast að kirkjan verði aðskilin frá ríkinu, eignir hennar seldar og varðveittar í sérstökum sjóði, þar til öðru- vísi verður ákveðið. 4. Kvennréttindamálið: Svolát- andi tillaga samþykt umræðulaust: „Fundurinn skorar á alþingi, að taka kvenn- réttindamálíð til meðferðar og veita konum fullt jafnrétti við karlmenn, samkvæmt áskor- un hins íslenzka kvennfélags. 5. K e n n s 1 u’m á 1. Eptir nokkrar um- ræður var samþ. svohljóðandi tillaga [með öllum greiddum atkvæðum: „Fundurinn hallast að frumvarpi stjórn- arinnar frá síðasta þingi um fræðslu barna. 6. Læknaskipunarmálið. Eptir nokkrar nmræður samþ. svolátandi tillaga með öllum greiddum atkvæðum: „Fundurinn er meðmæltur læknaskipunar- frumvarpi stjórnarinnar. 7. Vegamál. Svolátandi tillaga samþ. umræðulaust með öllum atkvæðum: „Fundurinn mótmælir því, að taka nokk- urn þátt í viðhaldskostnadi við flutningabraut í Mýrasýslu." 8. Fundurinn tjáir sig meðmæltan að stofnuð sé lánsdeild við Fiskiveiðasjóð ís- lands. Samþykt í einu hljóði. 9. Vitamál. „Fundurinn skorar á al- þingi að veita sem fyrst fé til vita á Akra- nesi. Samþ. með öllum greiddum atkvæðum. 10. B a n k a m á 1: „Fundurinn er mótmælt- ur því að seðlaútgáfuréttur hlutabankans sé aukinn, en telur ekkert til fyrirstöðu því, að honum sé leyft að auka hlutafé sitt, en skor- ar jafnframt á alþingi að styrkja landsbank- ann til hagfeldrar lántöku." Samþ. með öll- um atkv. ix. Kjördæmaskiptingin. „Fund- inum þykir ekki enn kominn tími til að gjöra neina breytingu á kjördæmaskiptingum, enda ætti sú breyting að vera í sambandi við afnám konungkjörinna þingmanna." Samþ. með öllum greiddum atkvæðum. Með því eigi komu fleiri mál til umræðu var fundargerðin lesin upp og samþykt. Fundi slitið. Sv. Guðmundsson. Olafur Finsen. fundarstjóri. skrifari. Um Tömas Sæmundsson hélt Guðm. Finnbogason magister fróðleg- an fyrirlestur í Báruhúsinu 7. þ. m. á 100 ára afmæli hans. S. d. komu út bréf séra Tómas með ágætri mynd af honum, búin til prentunar af séra Jóni Helgasyni presta- skólakennara, eins og getið var um í síðasta blaði., Eru bréf þessi alls 45 að tölu: 20 til Jónasar Hallgrímssonar, xotilSæmund- ar Ögmundssonar 1 Eyvindarholti föður Tómasar, 9 til Konráðs Gíslasonar, 1 til Brynjólfs Péturssonar, 2 til þeirra félaga allra þriggja (Konráðs, Jónasar ogBrynjólfs) 1 til Þorgeirs Guðmundssonar, 1 til skóla- pilta á Bessastöðum og 1 til kunningja f Höfn. Fyrsta bréfið er dagsett 20. ágúst 1827 en hið síðasta (til Jónasar) 25. marz 1841, tæpum 2 mánuðum áður en séra Tómas andaðist. Flest bréfin til félaga hans í Höfn snerta mest útgáfu! Fjölnis en elztu bréfin mest próf hans og annara landa í Höfn. 4 bréfin til föður hans eru rituð á suðurgöngu séra Tómasar og skýra aðallega frá þeirri ferð. Bókin er alls 19 arkir að stærð og mjög vönduð að frá- gangi öllum (á kostnað Sigurðar Kristjáns- sonar). Ætti hún að seljast vel, því að þetta er merkisbók og hefur mikinn fróðleik að geyma um ýmiskonar efni á því tímabili, er hún nær yfir. Lýsir hún og einkarvel áhuga séra Tómasar á landsmálum og öll- um framförum þjóðar sinnar og sýnir, að hann hefur á margan hátt verið á undan sínum tíma. A þessu 100 ára afmæli hans 7. þ. m.. blöktu fánar á stöng víðasthvar í bænum. €rlenð simskeyti til Pjóðólfs frá R. B. Kaupmannahöfn, 11. júní kl. 4,35 e. h. Látinn er Koch justitiarius í hæstarétti. Sjálfstjórn hefur Óraníunýlendan fengið á líkan hátt og Transval. I konungsförinni verður skipið la Cour (frá sameinaða gufu- skipafélaginu). Veðurskeyti. Norska stjórnin leggur, til að veittir séu 6000 frankar árlega til veðurskeyta frá Islandi. Drukknun. Fimm ungir kappróðrarmenn frá Næst- ved drukknuðu á sunnudaginn var. Konungshjónin dönsku. hafa fengið hátíðlegar viðtökuríLundúnum. Pgzku keisarahjónin heimsækja Danmörk í júlímánuði. Hallœri í vínyrkjuhéruðunum á Suður-Frakklandi. Múgurinn þyrpist saman með hávaða og bæjaríulltrúar leggja niður völdin. Uppþot í Japan út af atburðum í San Francisco. Mótspyrnan (gegn stjórninni) eykst; ákafar æsingar. 13. júní, kl. 6 e. h. Konungshjónin dönsku fara I kveld frá Lundúnum til Frakklands. Vínyrkjauppþotið á Frakklandi er að breiðast út. Morð. í nánd við Gautaborg fannst bóndi, kona hans, stjúpdóttir ogbörn, allt myrt. Áttaskipti allgreinileg virðast nú vera komin í skoðanir sumra »stjórnarflokksþingmann- anna«, er rituðu undir desemberyfirlýsing- una sælu. T. d. verður ekki annað séð af »Norðurlandi« 25. f. m., en að al- þingismennirnir, Guðl. Guðmundsson bæj- arfógeti og Magnús Kristjánsson séu orðnir sammála ávarpsmönnum í sambandsmál-

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.