Þjóðólfur - 04.10.1907, Blaðsíða 2

IÓ2
ÞJÓÐC lfur.
inni, að í þ v í máli hafi ráðherrann þó ver-
ið stjörnarandstæðingum harla hugþekkur.
Þá er til hinna eiginlegu fjármála kem-
nr, þá verður alveg sama upp á teningn-
im. Þrátt fyrir alt fjármálaraus Valtýs
bólaði ekki mikið á því, að fiokkur hans
fylgdi annari stefnu í fjármálunum en
hinir. Agreiningsatriði þau, er einstakir
þingmenn úr minni hlutanum voru að
koma með virtust aðeins vera til mála-
mynda og engin alvara á bak við. Þar
er því minni hlutinn alveg samsekur meiri
hlutanum, samsekur honum í þeirri rang-
sleitni, er einstöku héruðum var sýnd t.
d. í fjárframlögum til ritsímalagninga.
Báðir flokkarnir eða meiri hlutinn úr þeim
báðum var t. d. alveg sammála í því að
virða að vettugi yfirlýstan vilja alþingis
1905 um að ísafjarðarálman og Ægis-
síðuálman skyldu jafn réttháar og báðar
kostaðar eingöngu af landsjóði. Með því
að heimta mikið tillag af sýslufélögunum
til Ægissíðuálmunnar, en ekkert til hinn-
ar, beitti þingið óhæfilegu gerræði, er
meira að segja gekk svo langt að síðustu,
að framsögumaður fjárlaganefndarinnar í
neðri deild lét sér sæma að leita aðstoð-
ar forseta til að vísa frá umræðu og at-
kvæðagreiðslu mjög hóflegri breytingartil-
lögu (frá 1. þm. Árnesinga), er gekk
miklu skemur en önnur tillaga um sama
efni, er felld var áður í deildinni, og átti
þessi s/ðari breytingartillaga því að kom-
ast að, þótt forseta þóknaðist að úrskurða
það öðru vísi. En þetta dæmi og annað
samkyns, er framsögum. fjárl.n. í nd. átti
þátt í, sýna, hversu óheppilegt það er,
að fjárlaganefndir deildanna séu skipaðar
mönnum, er með stffni og stirðbusahætti
nota aðstöðu sína í nefndum þessum til
að skara eld að sinni köku og sinna
héraða, en ganga á hluta annara og sinna
engum réttmætum rökum. Fjárlaganefnd-
irnar í þinginu hafa og optast nær verið
þannig skipaðar, að þingmenn sömu hér-
aðanna (einkum af Norðurlandi og Aust-
urlandi) hafa með undirróðri og samtök-
um verið látnir sitja þar þing eftir þing,
en einstökum héruðum alveg bolað burtu
frá hluttöku í þessum nefndum, er sakir
fjöldans geta haft og hafa svo mikil tök
á fjárveitingum þingsins. Og 1 framsögu
þessara stóru nefnda er svo tyllt þeim
mönnum, er hégómagjarnastir eru án til-
lits til þess, hvort þeir eru starfinu vaxn-
ir eða ekki, enda hafa sumir þeirra stund-
um tekið sér það létt. Þess eru meðal
annars dæmi ekki alls fyrir löngu, að
fjárlaganefndarframsögumaður í efri deild
hefur hlaupið burtu úr þinghúsinu með-
an á fjárlagaumræðum stóð og út
á veitingahús(I) og orðið að sækja hann
þangað, eptir að annar þingmaður hafði
neyðst til ótilkvaddur að svara fyrir hann.
í öðrum löndum mundi slíkt atferli hafa
verið talið stórhneyksli, og sama manni
aldrei trúað fyrir nokkurri framsögu ekki
einu sinni f smámáli. En hér — hér er
allt boðlegt, bara ef menn eru í »náð-
inni« á hærri stöðum, verða jafnvel enn
hlutgengari til þýðingarmikilla starfa eptir
en áður, og sakar því lítt, þótt látið sé
trassast það sem menn eiga af höndum
að inna. »Sic itur ad astra«.
En hvað sem öðru líður, þá verður
aðalmergurinn málsins þegar allt er at-
hugað þessi: Þinginu er nú svo háttað,
að alvarleg »þinghreinsun« þarf fram að
fara, b æ ð i í meiri hluta þingflokknum
o g minni hlutanum. Hvorugur flokkur-
inn hefur ástæðu til að hreykja sér yfir
hinn. Óheilindi og óhreinindi beggja
meginn. Þetta þykir ef til vill hart, en
það er — því miður — s a 11.
Nýjar bækur.
Lesbók handa b'órnum og ungling-
um I. 160 bls. 8vo.
Bók þessi er gefin út á kostnað »Unga
íslands* (Einar Gunnarsson) en samin er
hún að tilhlutun landstjórnarinnar af
þeiru Guðm. Finnbogasyni, Jóhannesi
Sigfússyni skólakennara og Þórhalli
Bjarnarsyni prófessor, eða réttara sagt,
þessir þremenningar hafa valið efnið í
bókina, því að minnstur hluti þess er
frumsaminn. Þó segjast þeir hafa samið
eða þýtt eða fengið aðra til að semja
kafla um þau efnin, er þeim þótti helzt
vanta, en fundu ekki í því, er fyrir lá.
Segjast þeir vera langt komnir með þrjú
tíu arka bindi af lesbókinni, og er þetta
hið fyrsta þeirra, en hin tvö koma að
ári. Þetta fyrsta bindi mun aðallega
ætlað börnum, en hin tvö eflaust miðuð
við meiri þroska lesendanna. Efnið í
þessu fyrsta bindi er margbreytt og flest
eflaust allvel við barnahæfi. Smávísum
og stuttum kveðlingum er dreift hingað
og þangað innan um frásagnir í óbundnu
máli, sem flestar eru sögulegs efnis, þar
á meðal allmargar þjóðsögur og æfintíri.
Þó eru nokkrar fræðandi smágreinar á víð
og dreif í bókinni en þær eiga að verða
fleiri í síðari bindunum. Kostur er það
ekki alllítill, að Ásgrímur Jónsson mál-
ari hefur gert ailmargar myndir út af
ýmsum einkennilegustu atvikunum í mörg-
um þjóðsögum þeim, sem í þessu bindi
eru og hefur honum heppnast það mjög
vel, enda auka myndir þessar gildi bók-
arinnar og munu verða börnunum kær-
komnar. Virðist bindi þetta vel fallið til
að glæða lestrarfýsn barnanna og halda
eptirtekt þeirra og áhuga vakandi, og
kemur því eflaust að góðum notum við
lestrarkennslu í skólum og heimahúsum.
En annars er ekki unnt að dæma um rit
þetta fyr en það er allt komið út, og séð
verður hvernig hið veigameira efni í
síðari bindunum verður valið. Þá fyrst
má fá yfirlit yfir heildina og sjá, hvernig
safnendunum hefur tekizt að leysa verk-
efnið af hendi. Ytri frágangur bókarinn-
ar er góður og letrið stórt og skýrt.
Mun hún prentuð í Gutenberg, en prent-
smiðjunafnið sést ekki.
Fr. Hoffmann: Æska Mozaris.
Theodór Árnason þýddi fyrir
Islenzkan æskulýð, 80. bls 8vo.
Kver þetta er einnig gefið út á kostn-
að »Unga íslands«. Er þar sagt frá
uppvaxtarárum hins heimsfræga tónsnill-
ings og er frásögnin hin skemmtilegasta
og eflaust sannsöguleg að mestu leyti,
þótt höfundurinn hafi að líkindum fágað
hana nokkuð til að gera hana sögulegri.
Þýðingin virðist vera dável af hendi
leyst og orðfærið betra en gerist á flest-
um þýðingum, er menn nú eiga að
venjast.
í sumar.
I sumar var kóngurinn sjálfur hjá oss,
sá hann hér Geysi og Urriðafoss,
Ölvesið, Hreppana’ og Almannagjá,
íslenzka fánann og Dannebrog hjá.
Meðan hann dvaldi hér margt skeði’ í Vík
mannþyrping fyrri þar sást ekki slík,
en moldrok á götunum miður var kært,
sem meistari Knútur þá hafði oss fært.
Fældi það burt héðan fénað og menn,
faraldur sá reyndar gengur hér enn,
meiri og verri en mislinga kvef,
moldin því fyllti vor augu og nef.
En moldin hún átti að minna’ oss á það,
að mold erum allir í sérhverjum stað
konungar, þingrnenn og kaupmenn á fold,
konsúlar, riddarar, allt er það mold.
En meira var líka en moldina’ að sjá
margbreytta laufkransa húsunum á
líkt eins og hrúgað að líkfjölum er
látinna vina, sem kveðjum vér hér.
En moldin og kransar það minnir á sorg,
sem má ekki nefnast í kónglegri borg
eins og í sumar hún »Vlkin« þó var
þvl Valtýr og kóngurinn föðmuðust þar.
Og þeir riðu saman 1 Þingvallaferð
og þingheimur allur með brynjur og sverð,
en kvenfólkið stóð eins og kínverskur múr
með klútana’, er riðu þeir hlaðinu úr.
Gvendur með kóngsvagninn setti’ undan sól
á svipstundu komst hann langtút fyrir ,pól‘,
hann var þó banginn og helzt út af því,
að hátignin fannst ekki vagninum í.
»Konunginn vantar!« hann kallaði hátt,
»komi þið piltar að leita hans brátt«.
Horn sitt tók Glsli og hátt 1 það blés.
»Hvað! Vantar kónginn«, barst suður um
nes.
Allt varð f herbúðum alþingis hljótt,
enginn gat rólega sofið þá nótt,
en morguninn eptir var kveðið við kátt:
»Kóngurinn stendur á Lögbergi hátt«.
Hafsteinn og Kristensen hófu þá mál:
sHúrrum og drekkum svo konungsins skál«.
Höttunum lyptu þá höfðingjar lands
húrruðu allir og stigu svo dans.
Horn sitt tók Gísli og hátt 1 það blés
hann komst með tónana’ á þrístrikað es,
hvein þá í fellum og hömrum f kring,
sem hefðu þeir fengið f sfðuna sting.
»Alþing hið forna er komið á kreik«,
kallaði Pétur, »og hefjum nú leik
eptir þeim gamla og íslenzka sið;
allt komi’ í bröndótta Þingvalla lið«.
Gengu menn saman og glímdu’ inn í hring,
grundirnar skulfu og hraunið í kring.
Jóhannes flatur í lynginu lá,
laglega Hallgrfmur kappanum brá.
Aldrei var húrrað eins hátt eins og þá
húrraði’ í Valhöll og Almannagjá,
bergmáli fyr ekki’ 1 björgunum sleit
en beljurnar ærðust í Þingvallasveit.
Plausor.
-Crlenð símskeyti
til Pjóðólfs frá R. B.
Kaupmh. 24. sept., Id. blji.
Konungkjörinn landsþingsmaður
er orðinn Bjerre prestur (í Pedersborg
hjá Sorö) fyrrum þjóðþingsmaðnr.
/ Mexico
rákust á járnbrautarlestir og biðu þar
bana 63 menn en 43 særðust.
Bruce-leiðangurinn.
Frá Tromsö er símað, að Bruce og
menn hans séu komnir fram heilu og
höldnu.
Frá Póllandi.
Frá Lodz er símað, að 800 verka-
menn við verksmiðjur hafi verið teknir
höndum vegna morðs á Silberstein verk-
smiðjueiganda. Voru 8 dæmdir til dauða
og jafnharðan teknir af lífi.
Mikkelsens-leiðan g urinn.
Vilhjálmur Stefánsson, sem var með í
Mikkelsensförinni er kominn til Victoria
í British Columbia. Viðbúnaður hafð-
ur til að leggja upp í nýja sleðaför.
2fí. sept. kl. 6.
Samningur.
milli Rússa og Englendinga, sem ákveð-
ur verksvið beggja í Mið-Asíu er nú gerð-
ur heyrum kunnur.
Leikhússtjóri
þjóðleikhússins (»Folketeatret«) Dorph Pet-
ersen fer frá, en í hans stað kemur Jó-
hannes Nielsen.
1. október kl. 6.
Pingmennsku-afsal.
Hinn nýskipaði konungkjörni lands-
þingsmaður, Bjerre prestur, hefur sagt af
sér þingmennsku vegna árása á hann í
blöðunum út af framkomu hans við konu
nokkra við jarðarför. Jafnframt er hon-
um vikið frá piestsembætti um stund.
Stórhertoginn af Baden.
[Friedrich Wilhelm Ludvig, tengdafaðir
Gústavs Svía-krónprinz] er látinn [81 árs
að aldri (f. 9. sept. 1826)].
Protabú Warburgs
skuldar yfir 2 miljónir kr., en eignir tald-
ar 700,000 kr.
Námufélag
Leyfi til námureksturs í Grænlandi, er
veitt dönsku félagi, er stendur í sam-
bandi við Landmandsbankann.
3. okt. kl. 5«.
Ránskapur.
Frá Odessa símað, að ræningjaflokkur
hafi ráðist á og rænt hraðlest á leiðinni
til Kiew. Frá Omsk (í Síberíu) símað
að ritslmaskrifstofan þar hafi verið rænd,
gjaldkerinn drepinn og nokkrir særðir.
Frá Pétursborg
símað, að Sveabotgar-uppreisnarmennirnir
hafi verið dæmdir til þrælkunar um mis-
munandi langan tíma.
Austurríkiskeisari
er sjúkur.
Eiga búnaðarskólarnir að
vera í sveit eða
kaupstað?
Sú alda rennur nú yfir landið, að flytja
alt úr sveitinni til kaupstaðanna. Fólkið
streymir 1 stórhópum til sjávarins og kaup-
túnanna, kaupstaðar-þurrabúðarmönnum
fjölgar en bændunum fækkar. Enda þótt
framför sé, og hún ekki svo lítil á sein-
ustu árum hvað landbúnaðinn snertir, þá
fækkar þó þeim, er að honum vilja vinna.
Þetta er ekki glæsilegt fyrir bændastétt-
ina okkar og verðum við að finna ein-
hver ráð við »kaupstaðarsýkinni».
Gamla orðtækið: »Bóndi er bústólpi og
bú er landstólpi«, stendur þó ennþá óhagg-
að, og það heldur slnu gildi 1 framtíð-
inni. Nú heyrast raddir um að flytja
búnaðarskólana líka, aðdrættirnir eiga að
vera svo miklu betri, og fæði nemend-
anna þar af leiðandi ódýrara. Nokk
uð fleira telja sumir, svo sem, að
þar sé völ á betri kennslukröptum, betri
samgöngur við umheiminn o. fl. Hvernig á
búfræði að verakennd í kaupstað? Þar er
sjaldnast búið. Bóklegt væri eflaust hægt
að kenna og ef til vill hafa þeir rétt, sem
segja, að þar sé hægt að fá betri sér-
fræðinga fyrir kennara, en þá vantar alla
verklega kennslu, og bóklegt án verklegs
er einskis virði. Bóklegt og verklegt þarf
að fylgjast að, og sé það að eins bóklegt,
eins og nú er ætlast til, þá þarf að vera
fy r i r m y n d a r b ú á s k ó 1 a j ö r ð i n n i
svo lærisveinarnir geti kynnzt þvl vel,
og kennararnir verða að vekja sér-
staka eptirtekt lærisveinanna
á hverju einuum leið ogþeir
kenna það bóklega. Þetta getur alls
ekki látið sig gera f kaupstað þar sem