Þjóðólfur - 11.10.1907, Blaðsíða 2

ÞJÓÐÓLFUR.
166
barn. Eins og víðar í bókinni er þar
hrúgað saman feiknum heilum af hinum
óviðfelldnustu orðum og setningum. Það
er mjög þreytandi að lesa slíkt mál —
þar kemur opt mikið í ljós sérvizkuleg
viðleitni eptir að rita allt öðruvísi en
aðrir menn.
Ólöf er afarþreytt á llfinu og svo frá-
hverf manni sínum, að hún verður fegin
þegar hann fer að eiga vingott við eina
vinnukonuna þeirra. Búsýslan og heim-
ilisannirnar dreifa þönkum hennar nokk-
uð — og þó einkanlega umhyggjan fyrir
barninu, sem henni þykir eðlilega vænt
um. Bágindi sjálfrar hennar opna augu
hennar fyrir llkum kjörum annara, og hún
reynir af mætti að líkna bágstöddum.
Hún gefur svöngum að borða og klæð-
litlum föt og þetta starf veitir henni svöl-
un nokkra. Eins og stundum á sér stað,
verður hún að fara með þetta á bak við
manninn.
Enn nefnir hún guðhræðslu sína, sem
Ijósgeisla í lffi slnu og raunabót, en um
þau efni er mjög undarlega að orði kom-
izt, allur sá lestur skemmir bókina að
mun, nema ef sá skyldi tilgangurinn að
sýna fram á, hversu lítilsvirði hin svokall-
aða »guðhræðsla« og trúartilfinngar
manna eru, sem jafnaðarlega komi helzt
í ljós við jarðarfarir og þesskonar tæki-
færi. Ólöf telur ^ig heldur ekki annað
eða meira en trúhneigða, og skrítin er
guðs-hugmyndin hennar — hún hugsar
sér guð eins og hvítan, síðskeggjaðan
öldung — sitjandi fyrir ofan allt! Það
minnir á drauminn hans Eyvindar litla í
»Kátum piltií. Hugmyndin sú er svo
sem ekkert ný eða frumleg, því síður há-
fleyg eða fögur.
Árin líða og ólöfþrammar allt af hel-
kaldan jökulinn með bónda sínum. Það
virðist sem Sveinn taki fályndi hennar
vel, einkum fyrstu árin, en svo fer hann
að bæta sér í munni og skapi með brenni*
víni. Og þá kastar nú tólfunum. Ólán
og armæða Ólafar er varla í letur fær-
andi, enda þótt flestar drykkjumanna-
konur eigi við lík kjór að búa.
Ólöf lifir þó stöðugt í draumlandi sínu
og þráir og þráir en hvað? — Lfklega
kærleika, því kærleikslaust llf er ekkert
líf. En svo finnur hún hann í »dalnum
1 jöklinum*.
Ungur piltur einn, Þórhallur að nafni,
liggur úti í hríð skammt frá Ási. Hann
kelur mjög á fótum, og er fluttur heim
að Ási, og Ólöf tekst á hendur að stunda
hann og greru skjótt sár hans. Ferst
henni það vel. En að launum fyrir starfa
sinn fær hún svölun á »sálarþorsta« sín-
um, og nú renna upp þær stundir, sem
fylla hjarta hennar þeim unaði að undr-
un sætir, með því hún væntir að fá eilíft
líf og eilífa sælu vegna þeirra stunda!!
Hún fær ást á Þórhalli og hann ást á
henni, og nú finnast þau á laun eins opt
og færi gefst. Ástarfundum þessum er
lýst nákvæmlega og skal ekki farið út f
þá sálma frekar; þó kemur manni ósjálf-
rátt í hug: Hvað kemur til að maðurinn,
sem mest og bezt ritaði í fyrra vetur um
siðleysi íslenzka kvennfólksins, skuli ekki
láta hana Ólöfu sína vera hafna hátt
yfir slíkt athæfi, — að láta hana — gipta
konuna læðast á tánum eptir baðstofunni
um hánætur og fara upp f rúm til óvið-
komandi manns — þó aldrei nema hún
væri í fötunum!
En þetta var nú skammgóður vermir,
og Ólöf var bráðum komin úr »dalnum«
ogjafnskjótt sem mjúku hendurnar á henni
græddu fótasárin, þá fór Þórhallur að hafa
sig á kreik. Kveðjtistund þeirra varð
talsvert öðruvísi en hún hafði hugsað sér
og enda vond, því hún hafði búizt við
taumlausum geðshræringum frá hans hlið,
en hann var sá rólegasti — náttúrlega af
tómri skynsemi!
Skildu þau svo og gengu hvort sína
leið. Hún skrifaði honum og beið lengi
eptir svari, en fór lfkt og áður, það kom
aldrei. Svo frétti hún til hans í Amer-
iku. Þangað hafði hann farið, án þess
að láta hana heyra eitt orð frá sér. Og
þó þráði hún hann eins og þyrstur vatn,
og þakkaði honum björtustu stundir lífs
síns — beztu stundirnar góðu — og
geymdi minningu hans í þakklátu hjarta?
Stórlátari var hún ekki en svo.
Annars svipar Þórhalli þessum of mjög
til margra af sama kyni, sem nota sér af
einfeldni kvenna, þó að flestir þessháttar
menn séu samvizkulausari í þeim sökum
en Þórhallur, en hugrekkið hans er
líkt og þeirra, þegar út í skömmina
er komið. Og — svo er skuldinni allri
skellt á kvennfólkið.
Að öðru leyti er lýsingin á Þórhalli
næsta ógreinileg.
Æfi Ólafar versnaði æ meir og meir
og er hún frétti um Ameríkuferð Þór-
halls, hugði hún á ekkert frekar, en fyrir-
fara sér. Með það áform í huga gekk
hún áleiðis til árinnar, en hafði barnið
sitt með sér — þorði ekki annað —, betri
raddir í brjósti hennar töluðu þó hærra
en ástríða hennar, og hún hvarf heim
aptur.
Liðu svo dagar og ár, unz Ólöf sat
við kistu manns síns. Var húnþáhnigin
á efri ár og grét nú liðna daga, eyðilagða
æfi, af því hún átti mann, er hún eigi
hafði unnað.
Endar þar sagan. Efnið er ekki mikið.
Að eins fáir drættir úr hversdagslífi al-
múgakonu, sem lifir allan aldur sinn svo
að segja á sömu þúfunni, eins og svo
óteljandi aðrar konur.
En þrátt fyrir það, þótt opt sé illa að
orði komizt og efnið ekki vel með farið
víða í sögu þessari, þá sýnir hún þó
glöggt, að ástlaust hjónaband er og
getur aldrei verið annað en mæðu-
dagar, kaldir og sólarlausir, og að vín-
drykkja karlmannanna bitnar sárast á
kvennfólkinu. Það kemur og dável í Ijós
f sögunni, að eigin raunir mýkjast við að
bæta úr bágum kjörum annara, þvl víða
mun »valur særðra manna«, eins og Ólöf
kemst að orði, og margir þurfa hjálpar
við — betur að fleiri sæju það en sjá.
Síðast en ekki sízt ber öll sagan vott
um það, hvað lítið það stoði, að vera
trúhneigður, ef aldrei kemst lengra.
Það gefur lffinu enga gleði, léttir ekki á
sorgarbirgðunum, varðveitir ekki fyrir
freistingunum, léttir ekki daglegar annir
og umsvif. Þetta allt gerir 1 i f a n d i
trú. Já, hún gerir meira, hún breytir
sorg í gleði og gerir dimman daginn
bjartan, því »trúuð sál sér ætíð til sólar«.
Ungar stúlkur ættu að minnsta kosti
að vera höfundi bókar þessarar þakklátar
fyrir það, hvað hann varar rækilega við
því að hlaupa hugsunarlaúst út 1 hjóna-
bandið, og eins ættu þær að hafa það
hugfast, hversu varúðarvert það er, að
ganga þeim manni á hönd, sem að ein-
hverju leyti dýrkar Bakkus. Þetta tvennt
brýnir sagan fyrir þeim, er lesa hana, og
það verður aldrei ofgert.
G. L.
Frá frétlaritara Pjóðólfs.
(Framh.). -----
Cambridge er ekki stór bær eptir því
sem gerist á Englandi, íbúarnir eru ekki
nema rúmlega 50 þús. Einmitt þessvegna
mun bærinn hafa verið valinn til fundar-
staðar, þvf að í stórum bæ getur slíkur
íundur ekki vakið eins mikið athygli, en
það var einmitt tilgangurinn með esperantó-
fundinum, að vekja svo mikið athygli*
sem unnt væri á esperantó. Það tókst
líka fyllilega. Það munu vera fáir Cam-
bridge-búar, sem ekki kannast nú við
esperantó. Hvar sem gengið var heyrð-
ist orðið »esperantó«, klingja í eyrum
manna. Dagana, sem fundurinn stóð
flutti blaðið »Cambridge Daily News« á
hverjum degi eina síðu á esperantó, en
auk þess var efni blaðsins mestallt um
esperantó. Önnur blöð fluttu einnig lang-
ar frásagnir af fundinum.
Þrátt fyrir öll fundahöldin gáfu flestir
sér tíma til að skoða sig dálítið um í
bænum og grenndinni. I bænum eru
ýms fögur stórhýsi. Mest ber á stúdenta-
görðunum (Colleges), enda eru þeir 20
alls í bænum og tveir þeirra eingöngu
fyrir konur. Eru það mikil hús og reisu-
leg eða öllu heldur húsahvirfingar með 2
eða jafnvel fleiri húsagörðum í miðju.
Flestir stúdentagarðarnir liggja fram með
ánni Cam, sem rennur í gegnum bæinn,
en fyrir framan þá á báðum bökkum
árinnar er stór og fagur skemmtigarður.
Eru þar leikvellir fyrir stúdenta, því að
þeir iðka mikið Iþróttir og á ánni er
mikið af bátum, þvl að stúdentar eru
róðrarmenn miklir. Að innanverðu sá
eg einn af stúdentagörðum karla og ann-
an kvennagarðinn. Þar búa 150 náms-
meyjar í bezta yfirlæti, en flestar þeirra
voru nú fjarverandi að njóta sumarleyfis-
ins. Meðal þeirra, sem tóku á móti okk-
ur var stúlka, sem talaði íslenzku, miss
Phillspott, sem dvalið hefur heima á Is-
landi um hrfð og stundað norræn fræði.
Kvennagarðarnir standa spölkorn fyrir
utan bæinn; eru þeir mjög nýlegir, tæp-
lega 40 ára gamlir, en flestir hinir stúdenta-
garðarnir eru mjög gamlir, sumir jafnvel
800—1000 ára. í þeim öllum er mat-
salur, þar sem stúdentarnir halda daglega
sameiginlega máltfð; líka er þar kapella
eða bænhús; var mér sagt, að allir stú-
dentarnir í stúdentagarði þeim, sem eg
sá, hefðu til skamms tíma verið skyldir
að mæta til guðsþjónustu í kapellunni 5
sinnum á viku.
Á þessum stúdentagarði voru 3 hlið,
sem nefndust: auðmýktarhliðið, dyggðar-
hliðið og heiðurshliðið. Inn um fyrsta
hliðið komu nýju stúdentarnir, um dyggða-
hliðið gengu menn á meðan menn iðk.
uðu dyggðir og vísindi á stúdentagarðin-
um og út um heiðurshliðið fóru menn,
er menn höfðu lokið námi sfnu.
Alls búa yfir 3000 stúdentar f Cam-
bridge, en með því að sumarleyfi þeirra
stóð yfir, voru þeir fæstir í bænum. Þó
mátti sjá allmarga menn í svörtum kufli
með svarta ferstrenda húfu á höfði, en
það er einkennisbúningur stúdenta, sem
þeir eru skyldir að bera f vissum tilfell-
um; ef þeir t. d. sjást úti á götu eptir
sólarlag og eru ekki f stúdentabúningn-
um, verða þeir að greiða 5 kr. í sekt.
Háskólinn er alveg sjálfstæð stofnun ; hann
velur sjálfur háskólakennarana og ráðstaf-
ar kennslunni án nokkurrar lhlutunar utan
að. Háskólinn kýs líka tvo menn á þing
og átta menn í bæjarstjórn. (Niðurl. næst).
Lausn
frá prestskap hafa fengið séra Guð-
mundur Helgason f. prófastur í Reykholti
og séra Éinar Þórðarson alþm. á Bakka
í Borgarfirði (Desjarmýri).
SkólastjórastaOan
á Eiðum er veitt Bergi Helgasyni bú-
fræðing.
Míslingarnlr
geisa nú sem óðast hér f bænttm og
leggjast allþungt á suma. Þeir kvað og
vera komnir upp um sveitir hér sunnan-
lands, en þó óvíða enn. Að líkindum
dreifast þeir yfir landið í vetur, nema
því meiri samgönguvarúðar sé gætt milli
fólks á mislingaaldri (26 ára og yngri).
StórviOri
með mikilli fannkomu til sveita var
dagana 5. og 6. þ. m. (laugardag og
sunnudag). Hafði drifið niður mikinn
snjó í sveitum á föstudaginn, í logni að
heita mátti. £n hér við sjó fram var þá
hellirigning þann dag. Ekki hefur enn
frétzt um verulega fjárskaðá í veðri þessu,
en þó fórst fé allvíða. Bótin að veðrið
var svo stutt og frostharkan ekki mjög
mikil. Menn úr Hvítársíðu, er voru á
leið hingað til bæjarins með fjárrekstur
(rúm 400 hndr,) komust í hann allkrapp-
an. Þeir fóru fjallveg þann, sem kallað
er »fyrir Ok« og komust í Brunna á
föstudagskveldið, um það leyti er versta
veðrið skall á. Höfðu þeir tjald með sér,
en áttu við kaldan kost að búa ei
að síður, og furða mikil, að þeir héldu
fénu. Komust þeir loks ofan í Þingvalla-
sveit við illan leik og hingað til bæjar-
ins á þriðjudaginn. Formaður fararinn-
ar var Jón bóndi Pálsson í Fljótstungu.
Kvaðst hann aldrei hafa fengið annað
eins illviðri öll þau haust, er hann hefur
rekið fé hingað suður.
Skipstrand og manntjón.
Símskeyti frd Seyðisfðri í gœr:
Selveiðaskipið »Friðtjóf« frá Tromsö,
þrímastrað með hjálparskrúfu, komandi
frá Jane Mayen bilaði 1 ísnum, og strand-
aði við Langanes 5. þ. m., 15 manns
d r u k k n u ð u, en 1 bjargaðist, sem liggur
veikur á Skálum á Langanesi.
Sigurður Hallgrímsson fyrr-
um hreppstjóri á Hrafnsgerði (í F'ellum)
drukknaði nýlega 1 Grimsá.
TíOarfar
Frá Seyðisflrði slmað í gær: Illviðri
sunnudaginn og mánudaginn, en síðan
blíðviðri og nokkur afli.
Hólar
ókomnir í gær til Eskifjarðar.
AmtsráOsfundur
Austuramtsins haldinn 7. og 8. þ. m..
BráOkvaddur
varð 25. f. m. Guðmundur Ein-
a r s s o n verzlunarstjóri á Siglufirði, bróð~
ir Páls sýslumanns í Hafnarfirði og þeirra
systkina, dugnaðarmaður og vel metinn
Banamein hans varð heilablóðfall.
írlení símskeyti
til Þjóðólfs frá R. B.
Kaupmh. 10. okt. kl. 5<o e. h.
íslands batxki
hefur boðað til aðalfundar um að hækka
hlutaféð upp í 5 miljónir.
Rikisþingið.
Við setningu ríkisþingsins fluttu forseL
arnir íslandi þakkir í nafni þingsins fyr-
ir gestrisnina við heimsóknina í sumar.
Steffensen yfirherdómari er valinn forseti
landsþingsins (í stað H. N. Hansens,
konferenzráðs).
Kegpt loptfar.
Þýzka stjórnin hefur keypt loptfar
Zeppelins greifa, er hefur reynzt framúr-
skarandi vel nú upp á síðkastið.
Konungkjörinn landsþingsmaður
í stað Bjerre prests er nú skipaður Sör-
ensen-Egaa sjálfseignarbóndi.