Þjóðólfur - 06.03.1908, Blaðsíða 1

60. árg.
€rlenð símskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupm.höfn ‘28. febr.ý kl. 7 e. h.
Sambandslaganefndin
átti með sér hálftíma íund í dag i land-
varnarnefndarherberginu i rikisþihgs-
húsinu.
Þagmælska fyrirskipuð.
Dr. Knud Berlin tilnefndur af ráða-
neytisförsetanum skrifari nefndarinnar.
Danir íögðu fram stór skjöl.
Islenzku nefndarmönnurium boðið í
konungsdansveizlu i kveld og í miðdegis-
veizlu hjá konungi á morgun.
h. marz, kl. 1045 f. h.
Samkvæmt framlagðri prentaðriskýrslu
frá hagfræðisskrifstofu rikisins um við-
skiptí íslands og Danmerkur frá 1700 til
1907 skuldar ísland ríkissjóði nú 5,300,000
kr. — Alþingi kennt um upphaf verzl-
unareinokunarínnar i framlögðu prent-
uðu skjaií eptir Dybdal(?) urri stjórnar-
farið, hvorttveggja lagt fram á föstudag-
inn var. Næsti nefndarfundur á laugar-
daginn, síðan fjórir á viku.
Skipdferðit milli Noregs og íslands.
Gufuskipafélag í Björgvin byrjar ts-
landsferðir í maímánuði með 4 skipum.
*
* *
Simskeyti þessi um sambandslaga-
nefndina geta naumast annað en vakið
almenna eþtirtekt hér á landi, sérstak-
lega Viðskiptareikningur sá, er hagfræð-
isskrifstofa ríkisins (Státistisk Buréau)
hefur verið fengin til að Semja. Par
hallast ekki svo lítið á landann, munar
um minna en 5 miljónir og 300,000 kr.
betur, er Danir telja oss til skuldar næst-
Bðin 200 ár. Vitanlega kemur þeim ekki
til hugar að gera nokkra kröfu gildandi
á hendur íslendingum, um greiðslu Qár
þessa, en þéir hafa viljað sýna þaö svart
á hvitu eptir þ e i r r a reikningi, að
svona mikill ómagi hefði ísland verið,
sveitarómagi á frarrifséri Danmerkur alla
tið, óg þyrftu íslendingar því ekki að
ropa hátt, eða gera sig gilda á þvi, að
þeir ættu nokkra hönk upp í bakið á
Dönum. Nei, þvert á móti. Danir hafa
komizt að þeirri niðurstöðu, að ómaga-
meðlagið til íslands síðan 1700 væri svo
hátt, að allar fjárkröfur' á hendur Dön-
um hefðu verið og væru óréttmætar.
En af rausn og veglyndi einu, bjóðast
þeir eflaust til að gefa upp þetta ómaga-
meðlag, þenrian sveitarstyrk, enda séu
fjárskiþtin milli íslands óg' Danmerkur
að vissu leyti til fullriaðarlykta leidd
með stöðulögunum 1871, að minnsta
kostl, fyrir pann tima Einhvernveginn
á þessa leið hlýtur að vera háttað þess-
um skuldareikningi hagfræðisskrifstof-
unnar, hvernig sem ilún fer aö pví aö
sundurliða þann reikning svo, að nokk-
urt vit sé í. Um það gefur símskeytið
vitanlega engar upplýsingar> En óhugs.
andi er, að Danir hafi byrjað nefndar-
störfln með þvi að gera kröfu um
greiðslu þessarar fúlgu, heldur munu
Reykjavík, föstudaginn 6. marz 19 08.
þeir ætla sér að hafá reikriinginn sem eitt
áf helztu »tromfunuiri« 1 nefndarspiía-
mennskunni. Það er óhugsánlegt árin-
að, en hnekkja mætti reiknirigi þessum
rrieð gildúm rökum og riíá hann allan
sundur, en hvort nokkur ísl. hefnidár-
mannanna, eir um það fær, er ailhæpið
og að likindum alis ekki. Peir munu
Ííit hafa hugsað málið og litt búið síg
undir þetta þýðingarmikla starf. En
það hafa Danir hinsvegar gert rækilega,
og þess vegna þegaríbyrjun sriúið mjög
ójiægilega á isl. fulltrúana, er korná alls
lausir með tvær heridur tómar til rrióts-
ins, að því er ráðið verður af simskeyt-
inu, enda er mönnum ekki kunnugt um,
að þeir hafi gert sér nokkurt far um, eða
gert nokkrar ráðstafariir til að hafa
nokkur skilríki i höndum til franrlagn-
ingar fyrir dönsku fulltrúana, og hafa
þeir sannarlega ekki verið Öfundsverðir
af þeirri afstöðu sinni á fyrsta ncfndar-
fundinum. Svo hafa þeir orðið að fá
vikuhlé til að lesa á sig og kynná sér
þessi málskjöí, en dönsku nefririármenn-
irnir hafa ekkert fengið til að rýna i,
nema ef til vill nokkrar arkir af hálf-
prehtaðri bóli (dr. Jóns Borkelssonar og
Eínars Arriórssonar), er án allrar tíí-
hlutunar nefndarinnar, og jainvel i ó-
þökk hennar hafði samin verið, en þó
ferignar að láni þessar árkir tií að fara
með til líafnar, heldur en ekici neitt, til
áð fýlla upp í allra stærsfu eyðurnar.
Ér alirisétt við, að þetta andvara-, á-
huga- og undirbúningsleysi ísl. fulltrú-
anna hriekki mjög störfúm þéirra, svo
að þeim veifí allerfitt að hafa i frillu
tré við Dani, eins og tekið var greirii-
lega fram hér í blaðinu optar en einu
sinni næstl. haust, en þótíi þá goðgá
mikil og bera vott um ósæmilegt van-
traust á þekkingu ísl. fulltrúarina, er
þyrítu alls ekkert að lesa á sig éða
kyrina sér mál þetta, alveg eiris og þeir
hefðu öðlazi þékkiriguna rnéð kosning-
unni í nefndina. Auðvitað hefði ráð-
herrann átt að gangast fyrir því, að
nefndin faéri ekki liéðan öldungis tóm-
hent.
Bað er auðséð, eins óg vita mátti,
að Danir leggja nú afarmikla áherzlu á,
að safna öllum gögnurri1 sér i vil, til þ’éss
að gera afstöðu sína sém allra bezta i
riefridinni. Auk dr. Knud Berlíns, ér
verið hefur ráðrina'utur stjórnárinnar,
hafa þeir ekki að éins kvatt hagfræðis-
skrifstofuria til vérka, heldur fengið, ept-
ir því sem ráða má af símskeytinu,
hérra Ðybdal, fyrverandi stjórnardeild-
arforstjóra, til að rita um hina stjórn-
arfarslegu afstöðu íslands gagnvart Dan-
rriörku1,' óg viriðist helzt mégá ráða þáð
af símskeytinu, þótt það sé nokkuð ó-
ljóst, að i því riti sé alþingi urrt það
kennt, að eiriokunarverzlunin hófst' hér.
Það var naumast unnt að fá nokkurn
danskan mann erflðari og óvinveittari i
vorn garð en Dybdal. En liklega héfur
þó ekki verið leitað til hans af þeim á-
stæðurir, heldué vegna þess, að hann
mundi hafa einna bézta þekkingu dariskra
manna í þéssum efnum, sem forstjóri
ísl. stjórnardeildarinnar rriörg ár.
Annars er lítt um það að fárast, þótt
Danir leggist nú á allar árar, og verði
hinié kröfuhörðustu óg ósveigjanléguslu; j
því að þá má þó liklegá vænta þess, að
ísl. fulltrúarriir sjáí svo sómá sinri og
sinnar éigiri þjóðár, að halda allír höþ-
inri, og slíta heldur ölium samnirigum,
en að ganga að einhverju óriýtu mála-
myndarkáki, sem verra sé gert en ógert.
Óbilgirni Dana mundi þá verða tií þess
að sameiná íslendinga í einn þéttan,
harðsriúinn flokk, svo framarlega seiri
unnt ér að sameina þá um nokkurn
skapaðan híut. En að svo stöddu og
éþtir stuttorðum og ófullkoriinum sim-
fréttum, er ekki ástæða til að gera
Dönuin gersakir um þetta eða dæma þá
hart. NÖgur tími til þess síðar, þá er
reynslan er fengin og fullar sannanir
fyrir afstöðu þeirra gagnvart réttmæt-
um kröfum vðrum.
fi Bláskógaheiði.
Það var 6. dag 1 heyönnum, að eg um
óttuskeið var kominn austur áð Hall-
bjarnarvörðum. Mér kom til hugar, hví-
líkt ágætis efni f harmsögu (tragedíu)
væri saga Hallbjarnar, Hallgerðar Tungu-
Oddsdóttur og Snæbjarnar galta.
Hallbjörn sér hana á alþingi og verð-
ur ástfanginn, en Oddur faðir hennar lít-
ur mcir á ríki Mosfellinga og auð, en á
tiiúnningar dóttur sinnar. Áð lögum get-
ur hann ráðið gjaforði dóttur sinnar, en
meiru ekki. Hún getur ekkí unnað Hall-
birni, þótt hann sé mætur maður með
sönnum tilfinningum, —1 sem sjá má af
vísum hans — af því að hún elskar ann-
an mann, og það er Snæbjörn frændi
hennar. Hún getur ekki slitið sig frá
öllu því, er hún elskar í átthögum sín-
um. Og hefur þrek til að bjóða föður
slnum birgin. Hallbjörn stenst ekki að
missa heririar í heridur annars marins,
og vinnur henni bana í ástaræði. Hall-
birni verður leitt lífið, og vill eigi firrast
fund banamanns síns, en ver sig sem
hetja.
Snæbjörn unir eigi á Islandi eptir ást-
mey sína liðna, og hyggur það muni helzt
til harmsbóta, að leita nýrra landa 1 vest-
urátt. Nú hafði hann brotið skip sitt í
Grænlandsóbyggðum. Tvennirverða tím-
arnir. Annað var þá, er þau um ljósar
vornætur reikuðu um engin grænu. Hvera-
reykirnir stóðu éiris og áfarstór laufskrýád
tré eða máttarsúlur beint í lopt upp;
þrastakliðufinn kvað við í runnunum og
fyrstu morgungeislarnir gylltu fannhvítan
hjálm Eiríksjökuls, en fyrir sjónum hans
voru þó lokkar hennar, er kvenná bezt
hefur hærð Verið á íslandi, enn fegri.
Nú lá hann særður til ólffis af hendi
svikarans, inn á milli Grænlándsjökla,
vinalaus og vinasnaáiður. Allt 1 einu
sýndist honum ástmeý sfri, með lokkana
fögru, köma svífandi austan yfir hafið úr
áttinni frá Snæfellsjökli, og þrýsta ylhlýj-
um ilmandi kossi á andlit sitt. Hann
lauk upp augunum. Sólin var að koma
upp 1 austri, beint yfir Borgarfirði, átt-
högum þeirra.
M id.
.... Hesturinn drap við fæti, eg Hrökk
við. Hafði mig verið að dreyma ? Sðlin
var að koiria úpþ. — Én nú vár egkom-
iriri i »Sæluhús«.
Eins og allir, er þar eiga leið um, fór
eg af baki hjá vörðubrotinu, sem er eini
minnisvarðinn, er ísland hefur reist sín-
um fclíasi. — Eign væri nú að eiga ann-
ari éins Elías til að segja þjóðinni til
syridanna, — mann, sem talaði af öðrum
eins mýndugleika, eins og Vídalín gamli
á sinni tíð.
Sízt er að furða, þótt Jóni biskupi Vída-
lín þætti hér fagurt: Skjaldbreið, fjalla-
drottning Suðurlands, tignarfríð, hvítfaldin
um höfuð og herðar, í austri. Hér er
eins og inndæl, kyrlát sælusveit. Maður
vonast ósjálfrátt eptir, að sjá bæina undir
hlíðum Mjóufjalla, en engin sjást tún,
éngin þil, engir reykir. Allt er svo þög-
ult og hljótt, sém í helgidóini. Friðsælli
stað til að deyja í, er ekki hægt að hugsa
sér.
Eg hélt áfram suður með Sælhúsakvísl;
hún er hér eins og efnilegur unglingur,
og maður býst við að hún sé orðin að
stóreflis fljóti, er hún kemur ofan til
sævar. Hér liðast hún um hraunjaðarinn
í Víðikjörum, tekur síðan langa buga aust*
ur í sandana fyrir surinan Tröllháls, og
hverfur svo með öllu f- sandinn, éins og
árnar í eyðimöfkinni Gobi. Þárinig hefur
mörgum einstaklingum og þjóðum farið:
eytt kröptunum í stefnulaust strit; og
aldrei komizt að takmarkinu, en horfið f
sand synda og heimsku. — Hvert stefnir
íslarids þjóð ? tJm þetta var eg að hugsa,
er eg reið suður riieð Sandklettavatni.
En ér eg kom suðúr í Klyftir, laust á
móti mér þokusvækju.
Á Hofmanriaflöt steig eg af baki, gekk
upp í Meyjasæti og settist þar. Sé þá
að mér svefnhöfgi, og hallaði eg höfði
að mosaþúfu. Þótti mér þá kynjum við
bregða, er mér virtist opnast Ármanns-
fell, og út gekk maður mikill vextf, f
rauðri kápu, gyrtur silfurbelti, með gull-
hlað um enni. Hár hans var grátt sem
vorís. Hann hafði birkistaf mikinn um
öxl. Eg þóttist þar kenna Ármann. Þú
munt kunna frá mörgu að segja, er aldrei
hefur ritað verið<, mælti eg. »Svo er
víst<, kvað hann; »en nógar hafið þér
sögur ritaðar spaklega, svo að þér mætt-
uð af þeim sökum hyggnari vera, en enn
eru þér<. »Hvað finnur þú helzt f því<,
mælti eg. »Margt er í því<, kvað hann.
»Tel eg það fyrst til, að iilu heilli hafið
þér jarl fengið yfir yður, ef þér kunnið
eigi betur til að gæta en svo, að flestir
þeir, er nokkrir þykjast á borði, hyggja
fremst á það, að ná völdum og auði með
fulltingi hans, hversu sem fer um rétt al-
þýðu og hag. Eigi fylgi yðar við menn
eða málefni að stjórnast af þeim hvötum,
sé eg ekki, að yður fari betur nú, en á
Sturlungaöld, þá er höfðingjar áseildust
goðorð og fé hver annara, og spöruðu
þar til hvorki illa hluti né góða. Eigi
voru þá hóti meiri viðsjár með höfðingj-
um eða flokkadrættir, en nú er. Þykir
mér sem það eitt skorti, er þér eigi veg-
ist á, að þér eigið vopn engi<.
Tel eg það mest mein landi þessu, að
engi er nú uppi sá, er vænn sé og vel