Þjóðólfur - 26.06.1908, Blaðsíða 2

io8
Einbúinn.
A Islands nyrzta ögri
úti við norðurpól,
hrímfjalla-höfðinginn situr
á hamranna veldisstól.
Einmana eins og landið,
alvarlegur og grár,
með aðalssvipinn á enni
og ískórónu um hár.
Haföldur hrímfextar rísa
og hníga við hans fót,
en þussinn hlustar hljóður
og horfir norðri mót.
En suðræna sólin i fjarlægð
sá hvar hann einmana stóð.
Hún kann ei sinn kærleik að dylja,
en kyssir ’ann rauð eins og blóð.
H ú n vakir um vorlangar nætur
af viðkvæmri ástarþrá.
En hann situr kaldur og hljóður
og horfir norður um sjá.
Hann dreymir um kraptsins kyngi
hjá köldum norðurpól,
en ekki um angandi rósir
né eldlega miðjarðarsól.
Yölvurnar vitrar því spáðu,
hann veit eptir þúsund ár:
Kongsdóttir kemur að norðan
og kyssir hans silfurhár.
Jónas Guðlaugsson.
GuIIfélagið „Málmur".
Fundarskýrsla.
Ár 1908 hinn 20. júní var fundur hald-
inn í Bárubúð í hlutafélaginu „Málmi“.
Sighvatur Bjarnason bankastjóri var kos-
inn fundarstjóri, og tók hann Sigurð Briem
fyrír skrifara.
1. Formaður félagsins, Sturla Jónsson,
skýrði frá hag félagsins og framkvæmdum.
Hann skýrði frá, að búið væri að verja til
véiakaupa og rannsókna rúmum 24000 kr.,
og væri félagið komið í 4500 kr. skuld, en
2000 kr. af þessari skuld þyrfti félagið
ekki að borga fyr en hægt væri að gera
það af gróðafé þess.
Fyrst eptir að búið var að útvega hluta-
féð, fór stjómin að leita fyrir sér
f útlöndum með prófboranir. Meðal
annars naut stjórnin ráða og með-
hjálpar forstöðumanns við fjöllistaskólann
f Glasgow, Sir William R. Coplands, sem
opt hefur gert samninga um prótboranir
fyrir málma. Kom hann stjórninni í sam-
band við ensk borunarfélög og reyndi til
þess að fá þau til að taka að sér prófbor-
anir hér fyrir ákveðið verð, en tilboð þeirra
voru svo óaðgengileg, að þeim var hafnað.
Réðst stjórnin þá f að^kaupa vél þá, sem
boðizt hafði frá Þýzkalandi, og bora á
þann hátt, sem gert hefur verið, en fyrst
varð mikill dráttur á að fá vél þessa, og
þegar vélin loks kom, i ar maður sá, Rost-
gaard vélfræðingur, sem ráðinn hafði verið
til þess að standa fyrir prófboraninni,
hættulega veikur. Læknir sá, sem stund-
aði hann, réð stjórninni til að bíða og sjá,
hverju fram vindi með heilsu hans, en
þegar læknirinn þóttist sjá fram á, að
hann gæti eigi leyst verk þetta af hendi
nógu fljótt, var verkfræðingur fenginn frá
Danmörku til að takast verkið á hendur.
Með vélinni hefur verið borað niður 225
fet. Efnafræðingur landsins, Ásgeir Torfa-
son, sem hefur rannsakað mikið af því,
sem hefur komið upp úrjholunni, hefur
fundið gull í öllum sýnishornum frá 13372
til 135V2 feta dýpi, silfur í mörgum sýnis-
hornum, bæði fyrir ofan og neðan, og
zink í tveimur allþykkum lögum, eins og
ÞJOÐOLFUR.
skýrt hefur verið frá í blöðunum. Kemur
þetta fram við rannsóknir þeirra Björns
Kristjánssonar kaupmanns, Erlendar Magn-
ússonar gullsmiðs og efnafræðings Arnórs
Árnasonar.
Stjórnin hefur eigi álitið ástæðu til að
svo stöddu að heimta meira af hlutafénu
til frekari rannsókna, enda óvíst, hvernig
það gengi með peningavandræðum þeim,
sem hér eru nú, enda hefur hún fengið
upplýsingar um það frá erlendum félögum,
að hlutaféð myndi hrökkva skammt til að
rannsaka námu þessa til hlítar. Stjórnin
áleit réttara að reyna að fá útlend námu-
félög til þess að framkvæma rannsókn
þessa 1 félagsskap eða á annan hátt. Trygg-
ing meiri fyrir, að það yrði að gagni, ef
rannsóknir væru frámkvæmdar af vönum
námumönnum, sem ættu hagsvon, ef vel
gengi, heldur en af mönnum, sem ekkert
kynnu til slíks.
Stjórnin var komin í samninga við sænskt
félag, sem taldi nauðsynlegt til rannsókn-
anna um 250000 kr., en sökum hinna miklu
peningavandræða 1 Svíþjóð slitnaði upp úr
því. Nú væri stjórnin í samningum við fé-
lag f Lundúnum, þar sem það væri haft
að skilyrði, að félag þetta greiði útlagðan
kostnað, en fái 10 dagsláttur til málmnáms.
Fyrir ómök sín, kostnað og áhættu á fé-
lagið að fá 10% af gróða þeim, sem kynni
að verða við málmnámið og helming af
ágóðanum úr því. Sömuleiðis væri þýzkt
félag að semja við stjórnina, en hvað úr
þessu yrði, væri ekki hægt að segja um nú.
Þá tók konsúll D. Thomsen til máls og
fann að aðgerðaleysi stjórnarinnar. Vildl,
að stjórnin hefði látið grafa göng niður í
staðinn fyrir að kaupa þessa borunarvél,
sem hún léti nú skemmast og drafna niður
inni 1 Vatnsmýri. Svo vantaði frá henni
allar skýrslur um rannsóknirnar, og reikn-
inginn fengi maður eigi að sjá. I sama
streng tóku þeir Þorvarður prentsmiðju-
stjóri Þorvarðarson, Sveinn snikkari Jóns-
son o. fl.
Formaður svaraði aðfinningum þessum á
þá leið, að námufræðingar þeir, sem hann
hefði ráðfært sig við, hefðu talið aðferð þá,
sem hér hefði verið viðhöfð, hina einu til-
tækilegu fyrir vort félag.
Vélin væri vel geymd, hefði verið skrúfuð
sundur, borið á hana og reifuð. Reikn-
ingar félagsins hefði legið frammi lögskip-
aðan tíma, eins og auglýst hefði verið í
Lögbirtingablaðinu. Þá las hann og upp
kafla af skýrslu efnafræðingsins um rann-
sókn á sýnishomum úr Vatnsmýrinni.
2. Því næst voru reikningarnir úrskurð-
aðir og samþykktir í einu hljóði.
3. Þeir Ásgeir kaupm. Sigurðsson og
Sturla kaupm. Jónsson gengu úr stjórninni
eptir hlutkesti, en voru endurkosnir með
miklum meiri hluta.
Varamenn í stjórnina voru kosnir þeir
konsúll D. Thomsen og Bjöm kaupm.
Kristjánsson.
4. Endurskoðunarmenn voru kosnir þeir
Halldór bankagjaldkeri Jónsson og Sig-
hvatur bankastjóri Bjarnason.
Unðirtektirnar.
Smátt og smátt berast hingað áreiðan-
legar fregnir víðsvegar að af landinú um
undirtektir almennings undir sambands-
nefndarfrumvarpið, og ganga þær allar í
þá átt, að andmæla frumvarpinu, víðast
hvar mjög eindregið. Um fylgi við frum-
varpið, eins og það nú liggur fyrir, er
hins vegar lítið talað, en ekki skortir þó
fullyrðingar um, að þessi og þessi háruð
séu með humvarpinu, en það hefur hvergi
komið fram í nokkurri fundarályktun,
heldur einmitt hið gagnstæða.
Bjarni Jónsson frá^Vogi, er býður sig
fram til þingmennsku í Dalasýslu, er ný-
kominn þaðan að vestan. Hann hélt 8
fundi þar í sýslu, og alstaðar var frum-
varpinu mótmælt óbreyttu. Voru álykt-
anir teknar á öllum fundunum, nema
tveimur, og féllu alstaðar samhljóða at-
kvæði með því að krefjast breytinga á
frumvarpinu í svipaða átt og Skúli Thor-
oddsen fór fram á, en frv. talið óaðgengi-
legt ella. Ekki eitt einasta at-
kvæði var greitt með frumvarp-
i n u eða móti þessum ályktunum.
Á fulltrúafundi í Hafnarfirði 20. þ. m.
var frumvarpið mikið rætt. Þar töluðu
allir eindregið gegn frumvarpinu, nema
dr. Valtýr og Halldór Jónsson banka-
gjaldkeri, er þó voru báðir sammála um,
að frumvarpið þarfnaðist að minnsta kosti
orðabreytinga, og er það vottur þess,
að frumvarpsmennirnir muni nú heldur
vera farnir að linast í þeirri trú sinni, að
að þeim takist að knýja frumvarpið inn
á þjóðina, án þess að leitað verði breyt-
inga á því. En vitanlega er ekki takandi
mikið mark á orðum dr. Valtýs eða ann-
ara frumvarpsmanna, um lagfæringar á
frumvarpinu. Það er vitanlega ekkert
annað en kosningaagn, svona rétt í bili.
En dr. Valtý hjálpar það ekkert. Gull-
bringu- og Kjósarsýslubúar bíta ekki leng-
ur á krókinn, hversu fimlega sem doktor-
inn dorgar við þá. Þeir þekkja nú loks-
ins »fiugurnar« hans. Auk þess hafði
það komið svo berlega í ljós í ræðu hans,
að þessar breytingauppástungur hans við
frumvarpið voru ekkert annað en hégómi
einn, að eins til málamynda, því að hann
lýsti því yfir, að í raun og væru orða-
breytingar óþarfar, því að frv. væri nógu
ljóst eins og það væri. Fulltrúarnir á
fundinum urðu ekki hrifnari en það af
þessu öllu saman, að doktorinn fékk að
eins 1 atkv., enda lýsti hann því ekki yfir,
að hann gæfi kost á sér til þingmennsku
þar, og Halldór Jónsson heldur ekki. At-
kvæði allra fulltrúanna nema eins féllu á
þá Björn Kristjánsson 1. þm. kjördæmis-
ins og séra Jens Pálsson í Görðum, það
er að segja, að fulltrúafundur þessi skor-
aði á þá að gefa kost á sér, og lýstu þeir
báðir yfir, að þeir gerðu það.
Á Seyðisfirði var enn á ný haldinn al-
mennur fundur um sambandsmálið 21.
þ. m„ og þar samþykkt með 43 atkv.
gegn 6 svo látandi tillaga [eptir símskeyti
til Þjóðólfsj:
»Fundurinn telur sambandsmáli ís-
lands og Danmerkur ekki vera ráðið
viðunanlega til lykta með frumvarpi
millirikjanefndarinnar, og er mótfall-
inn því, að það nái lögýullu samþykki
Islendinga«.
Jóhannes sýslumaður kvað vera hættur
að hugsa um þingmennsku fyrir Seyðis-
íjarðarkaupstað, en kvað ætla að bjóða
sig fram í sýslunni (Norður-Múlasýslu).
Séra Björn Þorláksson á Dvergasteini og
Jón Stefánsson pöntunarstjóri nefndir sem
þingmannaefni Seyðfirðinga, annarhvor
eða báðir.
Á Sauðárkróki var haldinn kjósenda-
fundur 21. þ. m. Þar var Stefán kennari,
og talaði vitanlega ákaft fyrir frumvarp-
inu, en eptir því sem símað var að norð-
an 22. þ. m., var megn mótspyrna gegn
frumvarpinu á fundi þessum, og Ólafur
Briem einbeittur gegn því. Sumir segja,
að hann hafi enn enga skoðun á því uppi
látið, og er það trúlegra um hann.
Símað er nýlega úr Húnavatnssýslu, að
þar séu flestir eða allir mjög andvígir
frumvarpinu.
€rlenD símskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupm.höfn 19. júní.
Forsetaefni Bandaríkjanna.
Samveldismenn hafa tilnefnt Taft til
forsetaefnis af sinni hálfu,
Haraldur prinz,
son Friðriks Danakonungs, er trúlofaður
Helenu prinsessu af Gliicksborg.
Fœreyingar
kvarta um það í »Nationaltidende«, ad
þeir missi rétt til fiskiveiða við ísland
eptir 25 ár og heimta breyting á sam-
bandslagafrumvarpinu.
Vilhjálmur keisari
hefur haldið ræðu og hvatt til aukins her-
búnaðar út af Revalfundinum [sbr. sím-
skeyti í síðasta blaði].
2i. júní kl. 1.
Persaland.
Persakonungur tekur þinghús Persa.
Stórskotaorusta. Manndráp. Ránskapur.
*
* &
Það hafði frétzt áður, að Persakonung-
ur væri flúinn, jafnvel úr landi. En svo
var ekki, því að hann flúði að eins burt
úr höfuðborginni 1 eheran í aðra borg þar
í landi, til þess að geta betur undirbúið
sig undir herhlaup það, er hann nú hefur
gert. Að líkindum dregur til frekari tíð-
inda þar 1 landi, og sennilegt, að þjóð-
inni takist að reka harðstjóra þennan af
höndum sér.
Dálnn
er hér í hænum í fyrrakveld séra L á r-
us Halldór Halldórsson fyrrum
fríkirkjuprestur á 58. aldursári, fæddur á
Hofi í Vopnafirði 10. janúar 1851, sonur
Halldórs prófasts Jónssonar (J- 1881) og
f. k. hans Gunnþórunnar Gunnlaugsdótt-
ur dómkirkjuprests Oddssonar. Séra Lár-
us útskrifaðist úr lærða skólanum 1870
með 1. einkunn, en tók emhættispróf á
prestaskólanum 1873, einnig rneð i.eink-
unn, var svo skrifari hjá Pétri biskupi og
kvæntist 1876 fósturdóttur hans, Kirstínu,
dóttur Péturs Gudjohnsens orgauleikara,
fékk Valþjófsstað 1877 og prestvígður
þangað s. á„ varð prófastur í Norður-
múlasýslu 1879, en leystur frá embætti
1883, vegna þess, að hann vildi ekki
fylgja sumum ytri helgisiðum þjóðkirkj-
unnar, svo sem að klæðast prestsskrúða
fyrir altari eða við embættisverk o. s. frv.
1886 varð hann prestur utanþjóðkirkju-
manna í Reyðarfirði og bjó þá á Kolla-
leiru, en 1899 varð hann prestur fríkirkju-
manna í Reykjavík, sleppti því starfi 1901,
og hafði eptir það ekki prestsstöðu á
hendi. Hann sat á þingi árin 1886, 87,
89 og 91, sem 2. þingmaður Sunnmýl-
inga. Börn hans og konu hans: Hall-
dór hraðritari (dáinn fyrir nokkrum ár-
um), Guðrún, kona Sigurbjarnar Á. Gísla-
sonar guðfræðings, Pétur nótnasetjari og
Valgerður. Séra Lárus var mikill gáfu-
maður, en nokkuð einrænn í skoðunum
og undarlegur, og varð honum það til
hnekkis í lífinu, svo að hann gat ekki
neytt hæfileika sinna, sem ella mundi.
»Sterling«
fór héðan til útlanda 23. þ. m. Meðal
farþega héðan voru: Sveinn Sigfússon
kaupm., Sigurður Jónsson (f. fangavörður)
og frú hans, Jón Guðbrandsson verzl.m.,
frú Flóra Zimsen, frú Anna Breiðtjörð,
frú Petrea Jörgensen, alls um 20 farþegar.