Þjóðólfur - 11.09.1908, Blaðsíða 3

ÞJÓÐOLFUR.
ISS
Þingmálafundur
Reykvíkinga var haldinn á Austurvelli 6.
þ. m. og stóð 5 klukkustundir (frá kl. 3^/2
—8^/2 e. h.). Ræðumenn töluðu uppi á
svölunum á »Hótel Reykjavík«. Fundar-
stjóri var valinn Páll Einarsson borgar-
stjóri, en hann tók Odd Gíslason yfirrétt-
armálafærslumann sér til aðstoðar. Þing-
mannaefni beggja flokka höfðu komið sér
saman um fundarsköp, skyldu þau taka
til máls 1 stafrofsröð og tala ekki lengur
en 72 klukkustund hvert. Því næst skyldu
tala þrír kjósendur úr hvorum flokki, þeir
er þingmannaefnin tilnefndu, og ekki leng-
ur en 20 mínútur, en þar á eptir aðrir
kjósendur. Engin atkvæðagreiðsla skyldi
fram fara. Fundurinn var mjög fjölsóttur,
enda veður allgott, þótt nokkuð kólnaði
er á leið. Guðm. Björnsson tók fyrstur
til máis, og þótti mjög lítið kveða að
þeirri ræðu. Dr. Jón Þorkelsson talaði
næst skörulega og djarflega, og gazt al-
menningi mjög vel að orðum hans. Jón
Þorláksson talaði mun betur en Guðm.
Bj. og gerði þó heldur tilraun til að færa
einhver rök fyrir sfnu máli. Þá talaði
Magnús Blöndahl skýrt og skorinort, og
þótti koma ómjúkt við kaun andstæðing-
anna.
Úr kjósendaflokki talaði fyrstur Hall-
dór Daníelsson bæjarfógeti. Höfðu frum-
varpsmenn heitið á hann til árnaðar, og
væntu sér mikils styrks af þessum ný-
kristnaða lögspekingi, enda dró hann ekki
áf sér 1 gyllingunum á frumvarpinu, og
gekk jafnvel feti framar, en hinir allra
stækustu frumvarpsmenn hafa leyft sér,
margendurtók t. d. þá lokleysu, að vér
hefðum harð-innlimað oss danska ríkinu
með stjórnarskrárbreytingunni 1903, og
samþykkt þá stöðulögin lögformlega. Gerð-
ist þá illur kurr í áheyrendum, og þótt
ræðumanni mælast hraklega, því að svo
rammt kveður að, að Danir, sem ávallt eru
að sanna hið núverandi réttleysi vort, hafa
aldrei skírskotað til nokkurrar innlimunar
frá 1903 eða nokkurrar viðurkenningar
frá vorri hálfu á stöðulögunum þá, og
mundu þeir þó ekki hafa látið það liggja
í láginni, ef þeir hefðu treyst sér til að
halda þessu fram.
Þá talaði Þorsteinn Erlingsson skáld og
hrakti rækilega fjarstæður og fullyrðingar
Halld. Dan. Mæltist honum vel og sköru-
lega, og var hinn bezti rómur gerður að
ræðu hans.
Næst talaði landsbókavörðurinn nýdubb-
aði, Jón Jakobsson, og var ræða hans, er
hann stautaði upp af blöðum, hégómi
einn og þvaður, snerist mest um það, að
hann hefði ekki talað opinberlega næstl.
7 ár (sfðan á þjóðhátíð Reykjavfkur 1901,
sleppti Skodsborgarræðunni frægu 1906),
eins og það væri einhver sérstök náð, er
hann nú veitti höfuðstaðarbúum tækifæri
td að hlusta enn einu sinni á annan eins
snilling. Hann talaði mikið um fátækt
landsins og þessar »fáu hræður«, er það
byggðu, það sæti illa á þeim að gerast
mjög kröfuharðar og væru betur komnar
í náðarfaðmi Dana, heldur en mdli tann-
anna á »enska risanum« o. s. frv. Var
enginn rómur gerður að þessu hjali manns-
ins, enda höfðu menn flykkzt burtu, er
er hann byrjaði að tala.
Þá talaði ritstjóri þessa blaðs, og næst
á eptir honum ráðherrann; var ræða hans
fremur þreytu- 0g þunglamaleg, og ból-
aði lítt á .fjöri því og áhuga, er stundum
einkennir ræður hans, þá er honum tekst
upp. Var auðheyrt, að sigurvonir hans í
þessu máli voru harla daufar, enda virtist
orð hans engin áhrif hafa.
Sfðastur hinna ákveðnu ræðumanna
talaði Einar Hjörleifsson, liðlega að vanda,
en því næst Jón Ólafsson, og var sú ræða
hans ekki annað en þessar alþekktu gyll-
ingar á Uppkastinu.
Loks svöruðu þingmannaefnin fyrirspurn-
um um, hvort þeir ætluðu að samþykkja
frumvarpið óbreytt, og kváðu þeir Guðm.
Bj. og Jón Þorláksson já við því, en dr.
J. Þorkelsson og M. Blöndahl neituðu því,
vildu ekki samþykkja það án verulegra
breytinga, bæði orða- og efnisbreytinga.
Út af fyrirspurnum um afstöðu þingmanna-
efnanna til kenningar Halld. Dan. um
samþykkt stöðulaganna, komst G. B. í
bobba mikinn og gerði sig svo beran að
fáfræði, að furðu gegndi, fullyrti t. d. að
íslendingar hefðu samþykkt stöðulögin
með endurskoðunarfrumvörpum Benedikts
Sveinssonar(l), sem einmitt mættu mót-
spyrnu Dana vegna þess, að þau vitnuðu
ekki til stöðulaganna. Aheyrendur voru
alveg steinhissa á þessari vitleysu þing-
mannsefnisins.
Það leyndi sér ekki á öllu, að frum-
varpsandstæðingar höfðu miklu betri byr
á fundi þessum, og var ræðum þeirra tekið
með miklu lófaklappi, en hinum fálega.
Fundurinn fór mjög skipulega fram.
Frásögn »Reykjavlkur« um fund þenn-
an er vitanlega hlutdræg, sem vænta mátti,
en frásögn »Lögréttu« er þó enn herfi-
legri, því að þar er öllu öfugt snúið, mjög
álappalega, og er undarlegt, ef þessi nýja
stjórnar-sannsögli hefur haldið, að þing-
mannaefnum þess flokks yrði nokkur
styrkur að jafn aulalegum rangfærslum
um fund þennan, er allur þorri kjósenda
sótti og sá, hvernig fram fór.
Maður myrtur.
Lausafregn segir, að Casper Hert-
e r v i g, er eitt sinn var hér í bænum,
hafi verið myrtur á Siglufirði í f. m. Höfðu
drukknir Norðmenn háð bardaga, og hafði
hann fundizt morguninn eptir milli tunna,
kominn að dauða og andaðist hann
skömmu síðar. Áverkar höfðu sést á hon-
um allmiklir.
Slysfarir.
Þegar »Hólar« fóru norður sáu skips-
mennirnir bát marra í kafi, fram nndan
Bakkafirði (14. f. m.) og er þeir gættu
betur að, fundu þeir tvo menn dauða og
hékk höfuð annars þeirra út af borð-
stokknum, en hinn var skorðaður niðri 1
bátnum, er var hálffullur af sjó. Llkin
voru ekki orðin köld. Bátinn og líkin
fluttu þeir til Bakkafjarðar. Sáu menn þá
þegar, að þetta voru lík tveggja manna,
er þaðan höfðu róið um morguninn, Jóns
Hallgeirssonar og Hallgeirs sonar hans.
En með þeim hafði róið þriðji maðurinn
Guðni Teitur Árnason og var hann horf-
inn og hefur ekkert til hans spurzt. Alt
höfðu þetta verið valinkunnir menn, og
engin hæfa fyrir að skotsár hafi verið á
höfðum þeirra, er 1 bátnum lágu. En
slysið er að öðru leyti mjög óskiljanlegt.
Ekkert hafði verið að veðri og nokkrum
klukkutímum áður hafði annar bátur haft
tal af mönnum, er þá voru að draga lín-
ur sínar. (Norðurland 22. þ. m. eptir
símtal: frá Vopnafirði).
Sklpstrand.
Hollenzkt skip, Vilhelmlna, strandaði 1
f. m. á Skaga. Menn björguðust allir.
Umræðufund
um aðflutningsbann héldu Templarar 8
þ. m. 1 Bárubúð. Héldu þeir Guðm. land-
læknir Björnsson, Halldór bankagjaldkeri
Jónsson, Haraldur guðfræðingur Níelsson,
Þórður læknir Sveinsson og Þórður banka-
gjaldkeri Lhoroddsen ræður og var góð-
ur rómur gerður að máli þeirra, sérstak-
lega þó að máli Haralds Níelssonar,
enda mun sú ræða vera meðal þeirra
beztu, er fluttar hafa verið um það mál.
Glímumcnnirnir
héðan komu með »Ceres« 5. þ. m.
Ferðin hafði gengið mjög vel.
Myndir af holdsveikraspítalanum.
Herra dr. Hans Krticzka barón Jaden
1 Lilienfeld í Austurríki hefur sent oss
eptirfarandi greinarkorn, sem vert er að
athuga :
»Á skemtiferðaskipunum, sem fara til
íslands, eru seld bréfspjöld með mynd af
holdsveikraspltalanum. Þannig fékk lækn-
ir nokkur hér um slóðir eitt þesskonar
bréfspjald frá farþega á »Oceana«. Menn
halda 1 útlöndum, að holdsveikin sé al-
gengasti þjóðarsjúkdómurinn á Islandi og
það því fremur, sem sagt er, að spítal-
inn sé fegursta húsið í Reykjavlk. Þessi
skoðun, sem er af óeðlilegum rótum runn-
in, vinnur auðvitað íslendingum meira tjón
1 áliti útlendinga, en þeir ímynda sér, og
jeg álít, að heppilegt væri, að þessi bréf-
spjöld væru ekki höíð lengur til sölu.
Norðmenn munu víst ekki vera að út-
breiða bréfspöld með myndum af holds-
veikraspítölum meðal útlendra ferðamanna,
sem til Noregs koma«
Breiödal 24. ágúst: Hinn 16. þ. m.
var þingmálafundur haidinn hér í hreppi og
voru flestir kjósendur hreppsins þar til staðar
ásamt mörgum fleiri bæði innan og utan
hrepps. Þrír frambjóðendur voru á fundinum
Jón í Múla, Jón Ólafsson og Sveinn Ólafs-
son 1 Firði, einnig Þorsteinn Erlingsson
skáld 1 Reykjavík og Jón Helgason prent-
ari úr Hafnarfirði. Björn Stefánsson kaup-
félagsstj. setti fundinn með fáum orðum.
Fundarstjóri var kosinn Ari bóndi Brynjólfs-
son á Þverhamri. Á fundi þessum var rætt
með mesta fjöri um ýms landsmál, en sér-
staklega um sambandslagafrumvarpið. Með
frumvarpinu óbreyttu mæltu þeir Jón Ólafs-
son, Jón í Múla, Björn Stefánsson og Páll
Jónsson bókhaldari á Djúpavogi, en á móti
mæltu — álitu breytingar nauðsynlegar —
Sveinn Ólafsson í Firði, Þorsteinn Erlings-
son, Ólafur Thorlacius alþingismaður og
Jón Helgason prentari.
Þegar kveld var komið, sagði fundarstjóri
fundi slitið og gat þess jafnframt, að hann
hefði ætlað að tala, ef tími hefði leyft. Hann
kvaðst vilja leyfa sér að benda hinum heiðr-
uðu frambjóðendum á það, að ef þessu sam-
bandsmáli ætti að verða borgið, þá yrðu
þeir að forðast allt flokkshatur; nú væru
flokkarnir þrír: einn vildi fella frumvarpið,
annar breyta þv! og þriðji samþykkja það
óbreytt; hann áleit, að þessir tveir síðast-
1 nefndu flokkar ættu að geta sameinað sig
urn málið, því á þann eina hátt gæti það
fengið framgang. Áleit skakkt, að kasta
þungum steini á þá, sem vildu fara varlega
í þessu þýðingarmikla máli, þv! síðan 1262
hefði aldrei jafn vandasamt mál verið lagt
undir úrskurð hinnar íslenzku þjóðar, en eitt
þætti sér merkilegt, og það væri það, að
ekki skyldi mega breyta frumvarpinu. Það
væri vafalaust það eina í allri Norðurálfunni,
sem löggjafarvald þjóðanna eigi hefði vogað
að breyta, nema frumvarpið 1902, en þar
hefði öðruvísi staðið á, þv! þeim lögum var
hægt að breyta, enda þá allir sammála um
að fá stjórnina inn í landið, en aptur á móti
yrði þessu frumvarpi eigi breytt og því þyrfti
vel að vanda það, sem lengi ætti að standa.
Þegar nefndir frambjóðendur kornu hér,
voru þeir búnir að halda fundi á Eskifirði,
Reyðarfirði, Fáskrúðsfirði og Stöðvarfirði.
Héðan fóru þeir suður á Berufjörð, héldu
fund ! Beruneshreppi og tvo í Geithellna-
hreppi. svo til Héraðs og þaðan ætluðu þcr
til Mjóafjarðar og enda í Norðfjörð, og hafa
þeir þá rækilega prédikað í öllum hreppum
sýslunnar.
Ekki er hægt að segja um árangurinn af
þessu ferðalagi, en svo mikið er víst, að
margir fallast á þá kenningu þeirra nafna,
að frumvarpið sé óaðfinnanlegt ! alla staði,
þó munu hinir allt eins margir, sem álíta að
laga þurfi það að ýmsu leyti og geta eigi
fellt sig við þá kenningu, að ótti við Dani
eigi að hafa áhrif á löggjafarvald þjóðar-
innar í þessu mikilvæga máli.
Mannalát.
Snemma í þessum mánuði (ágúst) andað-
ist Halldór Bjarnason í Hróarsholti,
kominn hátt á 86. aldursár, fæddur 13. sept.
1822. — Hann bjó fyrst ! Eyvík í Gr!ms-
nesi í 6 eða 7 ár, flutti þá að Hróarsholti
í Flóa 1856, og bjó hann þar 36 ár, og
var jafnan við efni. Halldór heitinn var
vandaður maður í hvívetna og í fremstu
bænda röð. Hans er minnzt í „Óðni“ í jan-
úarbl. þ. á. og er þar mynd af honum.
Börn Halldórs eru Bjarni húsmaður á
Eyrarbakka, Guðrún kona Guðmundar Guð-
mundssonar í Hróarsholti og Ragnheiður
gipt Jóhanni Jónssyni, er bjó áður á Kot-
la'igum.
I vetur er leið andaðist að Björk í Flóa
Lafranz Bjarnason. Hann bjó áður
lengi að Votmúla í Sandvíkurhreppi, en
fluttist síðar að Björk með syni sínum Gísla,
er þar býr nú. Lafranz heitinn var greindur
maður í bezta lagi, sfglaður og skemmtinn,
og bjó, einkum síðari hlutann, laglegu búi.
— Börn hans eru Gísli bóndi í Björk og
Anna kona Þórðar Þorvarðarsonar í Vot-
múla.
Mannalát vestan hafs.
Bóas Arnbjörnsson bónda á Þorvalds-
stöðum í Breiðdal Sigmundssonar, andaðist
28. marz sl. Hann var fæddur 7. ágúst
1857, flutti 1883 til Vesturheims og dvaldi
að síðustu í Spanish Fork Utah. Hann var
kvæntur Bjarnlaugu Eyjólfsdóttur frá Eyjar-
balcka i Húnavatnssýslu Guðmundssonar og
eru 6 börn þeirra á lífi.
Puríður Helgadóttir, kona Jóns Jónsson-
ar, er síðast bjó á Beigalda í Borgarhreppi,
andaðist 12. maí í Otto í Manitoba. Hún
var fædd 12. okt. 1847, dóttir Helga Sæ-
j mundssonar, er síðast bjó á Ferjubakka.
Anna Hannesdóttir (bónda á Haukagili í
1 Vatnsdal Þorvarðarsonar prests Jónssonar)
konajakobs Líndals Hanssonar Natanssonar,
andaðist 3t. maí sl., 30 ára (f. 27. sept.
1857) og eru 12 börn þeirra lifandi.
Stfeania Ingibjörg, kona Ólafs J. Vopna
í Winnipeg, andaðist 13. júlí, 52 ára; eru
8 börn þeirra á lffi.
Cggart Qlaessen
yflrréttarmálaflntDingsmaöiir.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima ld.
10—11 og 4—5. Tals. 16.
D» lyr er ómótmælanlega bezta og langódýrasta
A l'i líftryggingarfélagiö. — Sérstök kjör fyrir
bindindismenn. — Langhagfeldustu kjör fyrir sjó-
menn. Allir ættu að vera liftrygðir. Finnið að
niáli aðalumboðsm. I). 0STLUND. Rvik.
cftcprœsantant sögas
til at samle Bestillinger paa Foto-
grafi-forstörrelser. Stor Fortjeneste.
Skriv efter Pröver.
„Aarhus Forstörrelsesanstalt11, Aarhus.
15—20 hestar af góðri töðu
óskast keyptir.
Helgi Zo'éga.
Herbergi með forstofuinngangi og á
góðum stað í bænum, óskast til leigu.
Afgr. vlsar &.
Grott fseði fæst keypt á Hverfisgötu
33, frá síðasta september þ. á.
Sveinborg Kr. Ármannsdóttir.
Guðrún S. Ármannsdóttir.
Fundíð úr með keðju 2. ágúst síð-
astl. á veginum milli Kotstrandar og Kamba
— Eigandi vitji til kaupm. B. H. Bjarna-
son 1 Reykjavík gegn borgun auglýsingar,
Herbergi til leigu í Vesturgötu 24.