Þjóðólfur - 15.01.1909, Blaðsíða 2

IO
ÞJOÐULFUR
Barnasðgrar n. Gefnar út af
»Unga Islandi«. 32 bls. 121110.
í þessu hepti eru 4 smásögur: »Gull-
gæsin«, »Hans og Gréta«, »Gott dæmi«
og sPáfagaukurinnc, sjálfsagt allt bezta
og ljúffengasta barnafæða, nógu kynjalegt
og æfintýralegt.
Barnabók „Unga Íslands" IV. Úrval af
kvæðum og sögum Jónasar Hallgrímsson-
ar. 64 bls. 8vo.
Gull i Mosfellssveit.
Fyrir nokkru hefur gull fundizt í kvarz-
lagi í landareign jarðanna Þormóðsdals
og Miðdals í Mosfellssveit. Er Þormóðs-
dalur þjóðjörð, en Miðdalur eign ábúend-
anna þar, Einars Guðmundssonar og Glsla
Björnssonar. Fyrir allmörgum árum höfðu
bændurnir 1 Miðdal grun um, að gull
væri þar í landareigninni, en frekar var
þá lltt að þvf hugað, þótt sýnishorn af
kvarzinu væri þá sýnt Benedikt gamla
Gröndal, en hann kvað ekkert gull í því,
eða ekki sem nokkru næmi. í fyrra
kom svo hingað snöggva ferð íslenzkur
maður, roskinn að aldri, er fengizt hafði
lengi við gullgröpt í Ástralíu: Steingrímur
Tómasson (Klogs Steingrímssonar frá
Ráðagerði) bróðir frú Margrétar Zoéga,
og hann gekk fljótt úr skugga um, þá er
hann skoðaði kvarzlagið í Miðdal, að þar
væri gull, það væri mjög svipað því, eins
og væri víða ( gullnámunum í Ástralíu,
og það er einmitt þessi maður, sem nú
er farinn aptur af landi burt, er teljast má
hinn eiginlegi finnandi guíls þessa, sem
enginn vafi er á, að þarna er, þótt ekki
beri fyllilega saman um, hversu mikiðþað
sé, t. d. hversu margar krónur muni fást
úr »tonninu«, en eptir rannsóknum þeim,
er gerðar hafa verið, virðist svo, sem
námurekstur þar mundi borga sig, svo
framarlega sem hið gullkennda kvarzlag
reynist umfangsmikið. Hafaþeir HannesS.
Hanson kauprn. í Rvlk og Finnur Ólafsson
umboðsmaður í Leith, tryggt sér eignarráð
yfir Miðdalsnámunni, með þvf að kaupa
jörðina af ábúendunum fyrir akveðið verð
(36,000 kr.) ef það reynist, að namugröpt-
urinn muni svara kostnaði. En það er ætl-
un manna, að gulluppgripin séu engu minni
í Þormóðsdals landareign, en Miðdals meg-
inn, og hefur nú nýlega myndazt félag hér í
bænum, er nefnist »Namufelag íslands*,
og mun ætlun þess meðal annars að rann-
saka rækilega þessa Þormóðsdalsnámu og
reka þar namugröpt, ef tiltækilegt þykir.
I félagi þessu eru meðal annars Tiyggvi
Gunnarsson brnkastjóri, Björn Kristjáns-
son kaupm, Friðrik og Sturla Jónssynir,
Sighvatur Bjarnason bankastjóri, Magnús
Blöndahl verksmiðjustjóri, Gtiðm. Jakobs-
son trésmiður, Hannes S. Hanson kaupm.,
Sveinn Björnssón málaflutníngsm., Einar
J. Palsson smkkari, Sigurður Jósúa Björns-
son kolanemi, Jóhannes Jónsson, Magnús
Guðmundsson og Þorsteinn Sveinsson
skipstj, auk Einars bónda Guðmundssonar
í Miðdal og Finns Ólafssonar I Leith.
Gullið hér í Vatnsmýrinni liggur enn
ómakslaust, og fær sjálfsagt að liggja þar
enn langa hríð. Nú er meira hugsað um
gullið 1 Mosfellssveitinni, enda er hægra
að komast að því og áhættan þar minni,
ef kvarzæðin reynist ríkuleg Og nógu
gullauðug til þess að námureksturinn þar
borgi sig.
Skautafélagið
hefur ákveðið að halda kapphlaup á
skautum sunnudaginn 31. þ. m. Há verð-
laun verða veitt, og geta menn séð hver
þau eru, með þvf að líta í glugga Brauns-
verzlunar, því þar verða þau til sýnis
daglega frá 17. þ. m.
í Dresden 1908.
Stuttur útdráttur
eptir
Jón Guðbrandsson.
(Niðurl.).
Næsta ár var ákveðið að halda skyldi
2 alþjóðafundi, á Spáni með vorinu, og í
Ameríku að haustinu.
Hingað til höfðu fundirnir verið haldn-
ir í smábæjum, og sumir kviðu þvf, að
Dresden mundi vera of stór bær; það
gæti ekki borið nægilega mikið á fund-
inum í ys og þys stórborgalffsins, en
reynslan sýndi í öllum greinum, að sá
ótti var á engum rökum byggður, og rétt
sem dæmi þess, hvílík áhrif fundurinn
hafði á bæinn, má geta þess, að einn
einasta dag, 26. ágúst, sóttu 720 ungir
og gamlir um inngöngu í esperantóskóla
borgarinnar. Og gera má ráð fyrir, að
áhrifin hafi verið mikil um allt Þýzka-
land. Þá er menn fyrir og eptir fundinn
dreifðust um járnbrautarnet landsins, var
flugritum útbýtt f tugum þúsunda; alstað-
ar um þvert og endilangt landið var lof-
söngur esperantista sunginn á járnbraut-
arvögnunum og óspart flaggað út um klefa-
gluggana á stöðvunarstöðunum; menn
urðu að veita málinu eptirtekt, það var
alveg óhjákvæmilegt.
Esperantistar í Berlín höfðu allmikinn
viðbúnað og buðu fundarmönnum að
koma þangað og dvelja þar þrjá daga ept-
ir fundinn; um 500 manns tóku því.
Fyrri hluta daganna voru menn jafnan
saman og skoðuðu eptir ákveðnu »pró-
grami« hina merkustu staði borgarinnar,
söfn o. s. frv., en síðari hlutann gengu
menn »eigin götur«, fóru í Ieikhús o. s.
frv., nema fyrsta kvöldið, þá var stór mót-
tökuhátíð í viðhafnarsal ráðhússins, sem
þó reyndist of lítill með því að allur þorri
esperantista borgarinnar kom þar til að
heilsa gestunum.
Þann dag var einnig skoðað stærsta
»magasín« á Þýzkalandi, »Westheim«, sem
hefur um 6000 afgreiðslumenn. Sem dæmi
um stærðina, má geta þess, að það er
upplýst með 28,000 rafmagnslömpum, en
vélarnar, sem eru þrjár, ganga hver fyrir
3000 hestöflum. Engum tókst að spyrja
eptir þeirri verzlunarvöru, sem ekki var
á boðstólum; Spánverji nokkur ætlaði að
slá sig til riddara og óskaði eptir einum
skipsfarmi af ís. Þá var hópurinn leidd-
ur inn í ísframleiðslustöð »magasínsins«, en
þar óskuðu fáir sér langvistar, með því
að margra stiga frost varþarinni. Mönn-
um var skipt niður í smáhópa og fylgd-
armaður með hverjum hóp, og »magasínið«
skoðað allt frá dýpstu vörugeymslukjöll-
urunum og upp á húsþak með fegursta
jurtagarði.
Keyrsluferð, sem varaði nær þrjár klukku-
stundir, var farin í gegnum borgina þvera
og endilanga á fánum skrýddum spor-
vögnum; var það löng fylking, sem mjög
vakti athygli borgarinnar.
Skemmtiferð var farin til Potsdam, það
er mjög fallegur bær, og hefur frá fornu
fari verið sumarbústaður keisaranna. Þar
var dvalið hálfan dag, og skoðað það
fegursta og merkilegasta, sem bærinn hef-
ur að bjóða.
Daginn eptir var hafin stór skrúðganga
eptir hinu heimsfræga stræti »Unter der
Linden* til »Muzea Inzulo«, og þar dvalið
meiri hluta dagsins. Berlin hefur hingað
til staðið heldur aptarlega í röðinni af
stórborgum heimsins f esperantó-hreyfing-
unni, en stórmiklar vonir gera Þjóðverjar
sér með að hún muni »fara upp« í fram-
tíðinni. París hefur jafnan borið ægis-
hjálminn með sæmd, enda náði málið
fyrst föstum grundvelli á Frakklandi. Eng-
lendingar voru lengi að hugsa sig um,
en þvf kröptúglegar fóru þeir á stað; sem
dæmi þess má nefna, að árið 1904 vissu
menn um 7 esperantista á Englandi, en
1906 voru þeir 25,000. Síðan hafa fram-
farirnar verið þar ennþá stórskornari, og
mikils má vænta þaðan í framtfðinni, þar
sem »National Union of Teachers«, sem
telur 86,000 kennara sem meðlimi, hefur
ákveðið að beita sér fyrir málinu.
Það, að hinir »praktisku« Englendingar
hafa látið sig málið svo miklu skipta á
síðari tímum, hefur gefið hreyfingunni byr
undir báða vængi, og eins hitt, að Jap-
anar, sem ekki eru taldir rasa fyrir ráð
fram, taka hreyfingunni með opnum örm-
um, og málið vinnur hvern sigurinn öðr-
um stærri þar f landi.
Nú er málið kennt f fjölda mörgum
alþýðuskólum, verzlunarskólum, herskólum
o. s. frv, f ýmsum löndum Norðurálfunnar,
og í Amerfku er þegar tekið að innleiða
það við háskólana.
En auk þess sem innleiðsla eins alþjóð-
legs hjálparmáls mundi hafa í för með
sér ómælanlega breytingu, og létta sam-
bönd og viðskipti þjóða á milli í fram-
tíðinni meira en menn nú geta gert sér
hugmynd um, sjá margir af beztu mönnum
þjóðanna aðra hugsjón ennþá stærri og há-
leitari fþví sambandi, með því að eitt hjálp-
armál öllum þjóðum sameiginlegt, mundi
mjög leiða til að efla vinfengi og bróður-
hug og færa þjóðirnar nær hverri annari;
gæti það orðið einhver öflugasta stoðin
undir alheimsfriði.
Um að/lutningsbannið.
(Niðurl.). Það er eins og sumir góð-
templarar hafi verið bundnir við tjóður-
klafa eins og kálfar, og hlaupa því í gön-
ur, þegar þeim er sleppt úr tjóðurbönd-
unum. Mótmælendum mínum ber saroan
um það, að það verði að tolla allar
»manufaktúrvörur« í landinu, til þess að
fá þar aptur í staðinn fyrir vlntollinn,
sem nú er, og það mun nema 2 kr. á
hvert mannsnef í landinu, sem sá tollur
mun verða. Er þetta réttlátur tollur?
Hann kemur niður á saklausum mönn-
um, og þá eru ofdrykkjumennirnir orðnir
að þessu leyti löggjafar í landinu. Er
það »praktisk« hugsun? Mér varð að
brosa, þegar eg las Templar. Hann á-
fellir ritstjóra Þjóðólfs fyrir að hafa tekið
grein mína í vetur um aðflutningsbannið,
eins og ekki mætti eða ætti eð hreyfa
neinni hlið málsins í aðra átt, en einmitt
góðtemplarar óskuðu. En seint mundu
þeir hafa farið að mótmæla sjálfum sér.
Vinur minn, H. J., segir, að það sé minna
drukkið af áfengi í þeim kauptúnum, sem
ekki selja það. Því mótmæli eg alveg.
Eg hef reyndar aldreiséð meira brúkað á-
fengi, en einmitt þar sem kaupmenn-
irnir hafa ekki vínsöluleyfi. Eg skal að
eins nefna: Vestmannaeyjar, Ólafsvík,
Sand o. s. frv. Hvar á landinu er vfn
meira um hönd haft, en á þessum stöð-
um ? Eg hef verið sjónarvottur að því,
og því verður ekki mótmælt, það vitasio
margir. Svona mundi fara, þó að bannið
kæmist á. Andstæðingar mínir hafa þvf
játað, að toll væri óhjákvæmilegt að leggja
á þjóðina í staðinn fyrir víntollinn, sem
útlendingar borga að mestu leyti hér.
Eg stend við það, að svo er, þvf það er
og verður óhrekjandi. Þeir hafa skrifað
um, að háar sektir lægju við, ef áfengið
yrði hingað flutt, eptir að bannið kæmist
á, en það yrði að alvegþýðingar-
1 a u s 11 m 1 ö g u m . Og háar sektir
hræða menn ekki frá því að brjóta
lögin. Það sýna okkur botnvörpungarnir.
Mér virðist það lfka f sjálfu sér rangt,
að láta sekta svo þúsundum króna skiptir
fyrir brot á aðflutningsbannslögum. því
hegning hlýtur alténd að standa (
réttu hlutfalli við brotið. Það er alls
enginn efi á því, að það yrði alveg ómögu-
legt að framfylgja þessu aðflutningsbanni
til hlítar, og áfengið mundi verða til í
landinu eins eptir sem áður, og góðtempl-
arar hefðu nóg að gera. Eg hef áður sýnt
fram á afleiðingarnar f Bandarfkjunum
af áfengisbanninu þar (lagabrot og siðspill-
ing). En getur nokkur sagt um afleiðingar
bannsins í þeim rfkjum þar, sem fengið
hafa það nýverið ? Mér virðist að and-
stæðingar mínir hafi blínt beint á áfengis-
bannið, en alls ekkert athugað, hve mikl-
um vandkvæðum það er bundið, og hve
illar afleiðingar það getur haft. Eg kynni
betur við að hækka áfengistollinn að mun,
og lofa svo hverjum einum að sigla sinn
eigin sjó með frjálsu flaggi, en ekki hlut-
ast um, að farið yrði að sigla undir fölsku
flaggi, sem reyndin gefur síðar að vita,
ef aðflutningsbannið yrði að lögum, sem
næsta ólíklegt er.
Eg vík að því enn, sem eg áður hef
þó getið um, sem er: að eg er efaður í,
hvort löggjafarvaldið (þingið) hafi nokkurn
rétt gagnvart mannrétti mínum, að banna
mér að hafa áfengi á matborði mínu, ef
eg brúka það í hófi og kem ekki í bága
eða geri neinn baga mannfélaginu að
neinu leyti fremur, þó eg neyti áfengis,
heldur en að eg eti og drekki eitthvað
annað. Löggjafarvaldið má ekki ganga
svo nærri frelsi einstaklingsins, að það —
eg vil segja — siðspilli því með þröng-
sýnum lagaboðum, sem alveg ómögulegt
er tipp að fylla eða hlýða. Þjóðin sjálf
athugar ekki afleiðingarnar af aðflutnings-
banninu, en það virðist mér vera skylda
löggjafarvaldsins að gera.
Eg þarf engar skýringar á þvl, að það
er afkáraleg lítilmennska, sem felst í þvf
að biðja um aðflutningsbann á áfenginu.
Það gera ekki nema þeir þjóðflokkar,.
sem vita af þjóðinni sinni ósjálfbjarga,.
óferjandi og óalandi, nema hún sé svipt
þvf, að geta átt kost á að brúka áfengi.
I því felst vantraustið að nota sér það,
eins og siðaðir menn gera. Það er ómót-
mælanlegt. Ef allir brotlegir menn eiga
að skipa, og skapa lagaákvæði í þjóðfé-
laginu, það kalla eg ekki að vera vel
fyrir séð, hvorki af löggjafarvaldinu og
því sfður fyrir þeim, sem uni það biðja.
Eg kalla það brot á móti þjóðfélaginu,
að misbrúka áfengisvtnin sér og öðrum
til tjóns og skaða, og slfk framkoma á
að varða við lög, eins og hvað annað,
sim strfðir á móti velsæmi og rétti þjóð-
félagsins í heildinni. Hvernig ætla and-
stæðingar mfnir að fara að þvf, að biðja
um svoleiðis lög; ekki þó samt þau lög,
að alla ætti að drepa, af því að mann-
dráparar eru og verða til að líkindum á
meðan mannkynið er til. Þannig má
telja upp fleiri afbrot, sem bæði fylgja
ofdrykkjunni og fleiru án hennar, þótt eg
áliti hana með verstu löstum þeirra, sem
hana temja sér. Þeim sem þannig breyta,
sýnist mér rétt að láta refsa, láta ofdrykkj-
una varða við lög, eins og hvern annan
glæp, sem réttvlsin er sett til að hafa.
gætur á.
L. P.
25 ára afmá GÉemplm
héldu templarar hátíðlegt hér í bænum
10. þ. m., og vfða um land.—Ummorg-
uninn var fundur f stórstúkunni og tóku
27 meðlimir stórstúkustig, en á eptir var
17 félögum veitt æzta stig reglunnar.—
Kl. 2 söfnuðust templarar saman hjá Góð-
templarahúsinu, og gengu þeir saman í
skrúðgöngu um nokkrar götur bæjarins til
dómkirkjuunar. Voru þeir sktýddir ein-
kennum og gekk hver stúka undir fána;;