Þjóðólfur - 26.03.1909, Blaðsíða 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 26. marz 19 09.
'J6 13.
dijörfunóur.
Kosning prests í 2. prestsembœttið við dómkirkjuna
fer fram í barnaskólabyggingu Regkjavíkurbœjar laugar-
daginn 3. n. k. (3. april); hefst kl. 10 árdegis.
Kjalarnesprófastsdœmi.
p. t. Reykjavík 19. marz 1909.
cJcns Í?álsson.
Di
rtteijio i Rejkjni 3. fíl 1909.
Umsóknarbréf umsækjenda og athugasemdir biskups liggja frammi,
kjósendum til sýnis hjá herra kaupmanni Einari Árnasyni, Aðalstræti 12,
frá 25. marz til 1. apríl, að báðum dögum meðtöldum.
Sóknarnefndin.
Alþingl.
VI.
Fjárlögán.
Annari umræðu þeirra var ekki lokið á
laugardagskveldið, eins og búizt var við
í síðasta blaði, heldur stóðu umræðuryfir
í heila viku, og var fyrst lokið í gær.
Munum vér í næsta blaði skýra nánar frá
því, hvernig neðri deild skilur við þau,
því þá verður þriðju umræðu þeirra lokið.
Varaforsetar efri deildar
báðust lausnar 18. þ. m. Þótti þörf á
því vegna utanfarar forsetanna, þvl þá
voru flokkarnir orðnir jafnir í efri deild,
þegar fyrri varaforseti (Jens Pálsson) var
tekinn við. Hafði ráðherrann bent á þetta
ráð til þess að meiri hlutinn raskaðist
eigi. Lausnarbeiðni þessi kom til um-
ræðu'19. þ. m., og varð allhörð rimma
út af þessu. L. H. Bjarnason mælti ein-
dregið á móti því, að hún yrði veitt, en
ráðherrann lagði meiri hlutanum lið. Lauk
svo, að hún var felld með 9 atkv. gegn
4 (Ág. Fl, JÚI. Hav, L. H. Bj, Stgr.J.),
því forseti (Kr. J.) leit svo á, að hér væri
um afbrigði frá þingsköpunum að ræða,
og því þyrfti ro atkv. at 13 að vera með,
svo það yrði samþykkt.
Ráðherraeptirlaun.
Neðri deild hefur samþykkt, að ráð-
herra eptirlaun skuli eigi vera hærri en
2000 kr, og ekki lengur en jafnmörg ár
og hann hefur gegnt því embætti, nema
hann hafi rétt til hærri eptirlauna sam-
kvæmt öðrum lögum.
Málið var tekið fyrir í efri deild 23.
þ. m, og var fellt með jöfnum at-
kvæðum (allir konungkjörnu á móti) að
skipa nefnd í málið, og var slðan 2. um-
ræðu frestað, því auðsæ þóttu þar forlög
þess, að það mundi eigi verða langlíft
þar í deildinni.
Friður silnngs í vötnum.
Landbúnaðarnefndin flytur frv, er veitir
sýslunefndum heimild til að gera sam-
þykktir um friðun á silungi og um veiði-
aðferð í vötnum.
Lækningaleyfl.
Jón Magnússon flytur frv. um það efni.
Ráðherra Islands getur veitt mönnum,
er eigi hafa staðizt lækningapróf, ótak-
markað eða takmarkað Iækningaleyfi,efþeir
sanna, að þeir hafi næga kunnáttu, og
landlæknir mælir með leyfisveitingunni.
AHir, er hafa lækningaleyfi, skulu vera
háðir eptirliti landlæknis, og skyldir að
halda öll ákvæði í heilbrigðislöggjöf lands-
ins, svo og gefa þær sjúkdómsskýrslur, er
af þeim kunna að verða heimtaðar.
Lækni, er vanrækir læknisskyldur sínar,
getur landlæknir áminnt, og ef miklar
sakir eru fyrir hendi, svipt læknisleyfi.
Ef einhver, sem ekki hefur lækninga-
leyfi, tekur sjúkleika til meðferðar, og auk
þess kallar sig lækni, eða notar lyf, sem
lyfsalar mega ekki selja án lyfseðils, eða
flakkar sveit úr sveit í lækningaerindum,
þá skal hann sæta sektum eða fangelsi.
Sömuleiðis eru ákvæði um það, erlæknar
með takmörkuðu læknisleyfi fara út yfir
verkahring sinn og gera sjúklingum mein;
þeirskulu sektum sæta eða fangelsi og
missa lækningaleyfi sitt.
Lögaldur.
Nefnd sú, er efri deild kaus til að íhuga
frv. Sig. Stefánssonar um lögaldur, að
aliir, sem eru 21 árs, skuli vera fullráðir
fjár síns, hefur fengið flutningsmann til
að taka það aptur, og í þess stað flytur
hún þingsályktunartillögu, að skorað sé
á landstjórnina að rannsaka gildandi lög
um persónulegan og fjárhagslegan mynd-
ugleika, og leggja fyrir næsta alþingi frv.
til laga um allt það efni.
Ráðherra svaradi fyrirspurn
Benedikts Sveinssonar um árangur þings-
ályktunartillögunnar 1907, að landinu
yrði skilað aptur skjölum þeim og hand-
ritum, sem eru í safni Árna Magnússonar,
en sem eru eign opinberra skjalasafna hér
á landi, 13. þ. m., og kvaðst hafa gert
allt, sem hægt væri að gera bréflega, til
að koma máli þessu áleiðis. Hann hefði
og fundið kirkju- og kennslumálaráðherr-
ann, þegar hann sigldi með lögin, og
hefði hann tekið málinu vel og skrifað
stjórn Árna-safnsins, en hún hefði engu
svarað. Hann hefði og ítrekað þetta í
fyrra vetur, meðan sambandslaganefndin
sat á rökstólum, og seinast nú í vetur
hefði hann skrifað kirkju- og kennslumála-
ráðaneytinu, og beðið að flýta málinu,
svo hann gæti skýrt frá árangrinum á al-
þingi. Ráðaneytið hefði tekið málinu
vel, og kvaðst hann vona, að hægt mundi
j með lagi að ávinna eitthvað í þessu máli.
Innhciinta og meðferð á kirknafé.
Stef. Stef. Eyf. flytur frv. um að breyta
lögum 22. maí 1890 um þetta efni, að
söfnuðir, sem tekið hafa að sér umsjón
og fjárhald kirkna, séu eigi skyldir til að
ávaxta sjóði þeirra 1 hinum almenna
kirkjusjóði, heldur í einhverjum sjóði, er
prófastur tekur gildan.
Fræðsla barna.
Meiri hluti fræðslumálanefndarinnar
(Björn Jónsson, Hálfdan Guðjónsson, Jón
á Hvanná og Bjarni frá Vogi) flytja þá
breyting við lögin 22. nóv. 1907, að
fræðslusamþyktirnar skuli vera komnar til
yfirstjórnar fræðslumála til staðfestingar
1. jan, 1912 (í stað 1. jan. 1910). Og að
epíirtarandi klausa í 15. gr. nefndra laga
falli úr gildi:
»Ef fræðslunefnd kýs heldur að halda
uppi farskóla, skulu foreldrar og þeir
aðrir, er hafa börn á skólaaldri til fram-
færslu, skyldir til að láta þau njóta far-
kennslunnar, og gilda um undanþágur frá
farskólaskyldunni og brot gegn henni,
sömu reglur og settar eru, að þvt er skóla-
héruð snertir í 6. gr., um samskonar efni,
með þeirri einu breytingu, að fræðslunefnd
kemur í stað skólanefndar«.
Minni hluti nefndarinnar (Egg. Pálsson,
Stef. Stef. og Jón Magn.) skrifar undir
með fyrirvara.
Almenn viðskiptalög.
Frv. mikið í 71 gr. flytur verzlunarmála-
og atvinnumálanefndin. Er það þýðing
laga, sem nýlega eru komin út á Norður-
löndum, en þau lög voru samin af neínd
verzlunarfróðra og lögfróðra manna af
öllum löndunum, og munu fylgja mjög
samkynja lögum í Þýzkalandi og öðrum
heldri verzlunarlöndum, segir 1 ástæðum
nefndarinnar.
Lög frá alþingi:
5. Um kennaraskólann í Reykjavík.
Námstíminn skal byrja fyrsta vetrardag
og enda síðasta vetrardag.
Cínfuskipaferðir.
Sameinaða gufuskipafélagið hefur ekki
gert neitt tilboð í gufuskipaferðirnar að
þessu sinni. Aptur á móti hefur Thore-
félagið komið fram með tilboð um, að
landið gangi 1 félag við það og myndi
nýtt félag, er taki að sér öll skip Thore-
félagsins, (þó með þeirri breytingu, að í
stað »Kong Helge" og „Perwie" komi
skip eins og ,,Sterling«), og kaupi í viðbót
1 skip eins og „Sterling" og 3 strandferða-
báta. Verður skipastóll þessa nýja félags
þá alls 8 skip: 3 skip eins og „Sterling",
„Ingolf" og „Mjölnir" og 3 strandferða-
bátar (um 150 smál.) og eiga 2 af stærri
skipunum aó verða með kælirúmi.
Stofnkostnaður félagsins er áætlaður:
Til að taka við skipastól
Thorefélagsins kr. 850,000
Til að kaupa ný skip — 500,000
Alls kr. 1350,000
Síðan tilboðið kom fyrst fram hefur því
þó verið breytt þannig, að varasjóður
Thorefélagsins, 60 þús. kr., fylgi með í
kaupunum, svo að verð skipanna verður
790,000 kr. og ennfremur hefur verið gef-
inn kostur á, að landið taki skipin eftir
virðingu.
Stofnféð er ætlazt til að fáist með því
að teknir verði hlutir í félaginu íyrir
800,000 kr. og að félagið taki 600,000 kr.
skuldabréfalán með veði í skipunum. Það
sem þetta nemur meiru en stofnfénu’verð-
ur rekstursfé félagsins. Af hlutafénu á
landið að leggja til 500,000 kr. og fær
fyrir þá upphæð 4°/« forréttindahluti, en
300,000 kr. leggja hluthafar Thorefélags-
ins til og fá fyrir það almenna hluti.
Stjórn félagsins er ætlazt til að hluthaf-
ar skipi að hálfu, en alþingi að hálfu, og
sé ráðherra Islands formaður hennar.
Geit er ráð fyrir því í tilboðinu, að
landssjóður veiti þessu nýja félagi 60 |þús.
kr. styrk á ári, til gufuskipaferðanna (í
stað 30 þús. kr. nú) og að félagið fái til-
lagið úr ríkissjóði til íslandsferða (40 þús.
kr.).
Ætlazt er á um aö skip þessa nýja fé-
lags geti farið 38 ferðir milli landa, þar
af 22 beinar ferðir frá útlöndum til Reykja-
víkur, en strandbátarnir eiga að ganga
frá 1. apríl — 1. des. og fara 16 strand-
ferðir fram og aftur. Á einn þeirra að
ganga frá Reykjavtk til Isafjarðar, annar
frá ísafirði til Seyðisfjarðar og þriðji frá
Seyðisfirði til Reykjavíkur.
Hvernig tilboði þessu reiðir af er alveg
óséð enn. Fjárlaganefndin gerði engar
tillögur um gutuskipaferðirnar, vegna þess
að hún var ekki búin að átta sig á til-
boðinu, þegar nefndarálitið var samið, en
samgöngumálanefndin hefur nú um
hríð verið að velta því fyrir sér og er
ekkert álit frá henni um það komið
enn.
€rlení símskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupmannahöfn 23. marz kl. 8 síðd.
Berlin og sarabandsmálið.
Berlin segir, að orðin ríkjasam-
band og Veldi Danakonungs í sam-
bandslagauppkastinu sjeu rangþgdd,
sambandið verði ríkisrjettarsamband
(statsretligt),eins og milli Ungverja-
lands og Króatíu síðan 1868, en
ekki þjóðarrjettarsamband (folkeret-
ligt). Ej alþingi samþgkkir uppkasi-
ið, viðurkennir það skilning Dana,
samanber skgringar frumvarpsand-
slœðinga.
* * *
Símskeyti þetta flytur í rauninni engin
ný tíðindi, því að á skeytum þeim, sem
birtust í Þjóðólfi 5. og 19. þ. m., var það
ljóst, að Kn. Berlin telur skilning frum-
varpsandstæðinga rjettan og samkvæman
skilningi Dana á frumvarpinu.