Þjóðólfur - 14.05.1909, Blaðsíða 2

8o
ÞJÓÐÓLFUR.
íjarðarsýslu skal skipt í þessi tvö læknis-
héruð:
Þingeyrarhérað: Auðkúluhreppur, Þing-
eyrarhreppur og Mýrahreppur, að undan-
teknuro Ingjaldssandi. Læknissetur á
Þingeyri.
Flateyrarhérað : Inggjaldssandur í Mýra-
hreppi, Mosvallahreppur og Suðureyrar-
hreppur. Læknissetur á Flateyri.
Breyting þessi gengur þá í gildi, er
Flateyrarhérað verður veitt umsækjanda.
39. Um breyting á lögnm nr. 34, 16.
nÓT. 1907 nm skipnn læknishéraða o. fl.
Strandalæknishéraði skal skipt í þessi
tvö læknishéruð:
Reykjarfjarðarhérað: Arneshreppur og
nyrðri hluti Kaldrananesshrepps að Bjarn-
arnesi. Læknissetur á Reykjarfirði.
Hólmavíkurhérað: Syðri hluti Kald-
rananesshrepps frá Bjarnarnesi, Hrófbergs-
hreppur, Kirkjubólshreppur, Fellshreppur
og Óspakseyrarhreppur. Læknissetur í
Hólmavík.
Breyting þessi gengur í gildi, þegar
Reykjarfjarðarhérað verður veitt umsækj-
anda.
íj'lti'ngii í Tjrklaidi.
í síðasta blaði var skýrt frá þeim tíð-
indum, er gerzt höfðu á Tyrklandi alt til
20. f. m., er her Ungtyrkja var kominn
1 nánd við Konstantínópel. Yfirforingi
alls hersins var Mahumed Sjevket
p a s j a frá Salonikí, en í fylgd með hon-
um voru allir hershöfðingjar Ungtyrkja,
þar á meðal Enver Bey, er mestan
þáttinn átti í júlíbyltingunni í fyrra og
Muktar pasja, foringi setuliðsins í
Konstantínópel, er tókst að flýja úr hönd-
um uppreisnarmanna. Fyrst reyndu Ung-
tyrkir að fá uppreisnarmenn til að gefast
upp með góðu, en er það tókst ekki, þá
freistuðu þeir að ná borginni með valdi.
Snemma morguns 22. apríl tók herinn að
halda inn í borgina og var honum lítil
mótspyrna veitt í fyrstu, svo að hann
náði þegar á sitt vald nokkrum af út-
hverfum borgarinnar. Þó leið ekki á
löngu áður en uppreisnarmenn reyndu að
hepta för hans inn í sjálfa háborgina. í
nánd við útborgina P e r a höfðu þeir
hlaðið strætavirki og bjuggust þar til
varnar. Hófst nú hin harðasta orusta, er
stóð frá kl. hálf sex um morguninn til
kl. hálf ellefu. Hvað eptir annað drógu upp-
reisnarmenn upp hvítan fána, eins og þeir
vildu biðjast friðar, en það var ekki nema
bragð til þess að fá áhlaupsmennina til
þess að hætta stórskotahríðinni og koma
fram á bersvæði, en þá létu þeir skotin
dynja á þeim, svo að þeir féllu unnvörp-
um. Loks urðu uppreisnarmenn þó alveg
að gefast upp. f þessari orustu höfðu
fallið af Ungtyrkjum um 300 manns, en
töluvert meir af hinum. Komst herinn
nú inn í sjálfa aðalborgina S t a m b ú 1
og umkringdu Y i I di s k i o s k, höll sol-
dáns. Fréttaritari »Times« segir, að á-
hlaupsherinn hafi haldið á aðdáanlegri
reglu, svo að enginn ránskapur eða önn-
ur ofbeldisverk hafi verið framin, en all-
margir voru teknir til fanga, sem Ung-
tyrkir sökuðu um hlutdeild í uppreisn-
inni. Var talið, að 10 þúsund mannshafi
verið teknir til fanga þennan dag og
næstu tvo daga á eptir.
Hinn 24. apríl gafst lífvörður soldáns
í Yildis kiosk upp, en þó ekki lyr en
Sjevket pasja hafði ekið fjölda af fall-
byssum upp að höllinni og skipað her-
liði við allar dyr hennar.
Daginn eptir (25.) var Abdul Hamid
vikið frá völdum. Þjóðþingið hélt fund
íyrir luktum dyrum snemrtia um morgun-
inn. Var þar lesið upp bréf undirritað
af s j e i k - u 1 i s 1 a m, en svo nefnist æzti
prestur Múhameðstrúarmanna. Þarf ekki
að hugsa til að víkja soldáni frá völdum,
nema hann gefi samþykki sitt til þess,
sem fulltrúi trúarbragðanna. í bréfi þessu
voru talin upp ýms hermdarverk, er sol-
dán hefði framið á ríkisstjórnarárum sín-
um og hann talinn óhæfur til ríkisstjórn-
ar lengur. Loks var það lagt undir dóm
spekinga ríkisins (þingmanna), hvort hon-
um skyldi leyft að leggja sjálfur niður
tignina eða honum yrði vikið úr völdun-
um. Þingið samþykkti í einu hljóði að
setja hann af.
Þegar Abdul Hamid var skýrt frá þess-
um tíðindum, tók hann því með stillingu.
en spurði aðeins: »Fæ eg þá að lifa og
börnin mín ?«
»Þjóðin ábyrgist llf yðar«, svaraði for-
maður sendinefndarinnar.
»Þið segið það«, svaraði Abdul Ham-
id, »en ætli hermennirnir muni þá llka
þyrma lífi mfnu? Eg hef þó borið um-
hyggju fyrir bróður mfnum og lofað hon-
um að lifa 32 ár«.
Daginn eptir (26.) var hann fluttur
burt úr Konstantfnópel til Salóniki. Fékk
hann að hafa með sér n af konum sín-
um og nokkra þjóna.
Sama daginn, sem Abdul Hamid fór
frá Konstantínópel, var bróðir hans Mú-
hameð Resjad Effendi, sem hann
hafði haldið í varðhaldi 32 ár, tekinn
til soldáns og nefndur Múhameð 5.
Þennan dag var hátíðablær á bænum, er
lýðurinn fagnaði nýja soldáninum.
Múhameð 5. er nú 65 ára að aldri (f.
3. nóv. 1844); sat hann í ströngu varð-
haldi frá því Abdul Hamid kom til ríkis
1876 og þangað til stjórnarbyltingin varð
í fyrra og Ungtyrkir komust til valda.
Voru hafðar svo strangar gætur á hon-
um, að hann mátti engin mök eiga við
nokkurn mann, nema fáeina þjóna, sem
hann fékk að hafa hjá sér. Húsið, sem
hann bjó í, var sífellt umkringt af njósn-
urum og það var lífshætta fyrir nokkurn
mann, að koma nálægt því. Þegar prins-
inn fékk að aka eitthvað út fyrir húsið,
fylgdu honum ávalt margir ríðandimenn,
sem skyldir voru að skýra frá nafni hvers
eins, sem mætti þeim á leiðinni. Allir
forðuðust að verða á vegi fyrir þeim, en
ef svo vildi svo illa til, þorði enginn að
heilsa prinsinum. Næstum því jafnhrædd-
ir voru menn við að vekja grun um, að
þeir ættu nokkur mök við þjóna hans,
enda gat það verið hættulegt. Það er
sagt, að fyrir mörgum árum síðan hafi
nokkrir herskólanemendur verið sendir í
útlegð fyrir það, að þeir höfðu kveikt á
vindlingi fyrir mann, sem sat hjá þeim í
strætisvagni, en það kom seinna upp úr
kafinu, að það hefði verið einn af þjón-
um Resjads prins.
Nýtt félag
er stofnað hér í bænum til að hnekkja
aðflutningsbannslögunum og sporna gegn
allri kúgun og þvingun á persónulegu
frelsi og almennum mannréttindum, er
félag þetta telur nýju bannlögin vera.
Var fjölmennur fundur bannandstæðinga
haldinn í Bárubúð 11. þ. m., og var Hall-
dór Daníelsson yfirdómari aðalræðumaður
þar. Voru kosnir þar í stjórnarnefnd fé-
lagsins: Einar Helgason garðyrkjufræðing-
ur, Halldór yfirdómari, Júlíus Halldórs-
son fyrv. læknir, Magnús Einarsson dýra-
læknir, Matthías Einarsson spftalalæknir,
Sigurður Briem póstmeistari og Sigurður
Thoroddsen skólakennari. í félaginu eru
menn af öllum stjórnmálaflokkum. Hefur
þegar verið samið prentað skorinort ávarp
til þjóðarinnar um að hefjast handa og
Fermingar-
Skófatnaður
af ótal tegundum handa piltum og stúlkum,
IPfT- langódýrastur, fallegastur og beztur
lijá Lárisi C. LMssp
Þingtioltstrœti 2.
Kaupið fermingar-skófatnaðinn hjá honum, það mun vel gefast.
hrinda af sér þessari kúgun. Mun ávarp
þetta eiga að sendast til undirskripta í
hvern hrepp á landinu.
Alþlngismenn,
er heima eiga í Norðurlandi, fóru margir
12. þ. m. með »Valnum«, er skrapp með
þá vestur og norður um land. Með
»Hólum« í gærmorgun fór Þorleifur alþm.
í Hólum og Jón alþm. á Hvanná.
Samsöng
hélt Sigfús Einarsson og söngsveit hans
í dómkirkjunni 8. þ. m., og var hann
endurtekinn fyrir lægra verð f fyrra kveld.
Létu menn almennt mjög vel yfir þessari
skemmtun.
Lundsbankavaxtnbréf
fyrir 2 miljónir hefur E. Schou banka-
stjóri selt í utanför sinni fyrir nokkru
hærra verð, en vonazt var eptir. Liðkast
nokkuð um peningahag Landsbankans við
þá sölu.
»Sterling«
kom hingað 10. þ. m. frá útlöndum.
Farþegar: Schou bankastjóri og frú hans,
mr. Copeland og frú, Garðar Gíslason,
frú og börn, frá Leith (alfluttur), Sveinn
Sigfússon kaupm., Gunnar Gunnarsson
kaupm.. Ólafur Ásbjörnsson, Pálljónsson
málaflm., Egill W. Sandholt prentari, verzl-
unarmenirnir Árni Zimsen, Haraldur Árna-
son og Jónas Andrésson, Guðjón Samúels-
son stúdent, ungfrúrnar Hedvig Bartels,
Þyri Benediktsdóttir og Hansína Gunn-
arsdóttir, ennfremur ýmsir útlendingar o.
fl., alls um 40.
Nýr bankastjóri.
Fyrverandi ráðherra, Hannes Hafstein,
kvað nú vera skipaður 3. bankastjóri við
Islandsbanka eða hliðstæður Sighvati
Bjarnasyni, en E. Schou verður yfir-
bankastjóri. Þessu nýja bankastjóraem-
bætti fylgja 2000 kr. laun með 250 kr.
hækkun á ári auk gróðahlutdeildar. Skip-
un þessi kvað hafa verið gerð frá 1. anrfl
þá er H. H. sleppti raðherraembætt u,
en verið haldið leyndri, þangað til þ ngi
var slitið að minnsta kosti, ef til vill með
þeirri hugsun, að bankanum gengi þá
greiðara að ná ýmsum hlunnindum hjá
þinginu, sem þó fórst fyrir í þetta sinn.
Þess má geta, að H. Hafstein hefur haft
einkennilega mikið ástfóstur á Islands-
banka alla tíð, gagnstætt flestum flokks-
mönnum sínum, er landsbankann vildu
styðja. Var mörgum það fasta fylgi ráð-
gáta þá.
Látnir merkismenn
erlendis eru Rudolf v. Gottschall,
þýskt skáld og rithöfundur, er ritað hefur
feikimikið í bundnu og óbundnu máli, á
86. aldursári (f. 1823) og W . U. Hamm-
ershaimb, áður prestur í Færeyjum
(1855—78) og prófastur, en síðan prestur
í Lyderslev á Sjálandi (1878—1897), ní-
ræður að aldri (f. 1819), nafnkunnur
safnandi færeyskra þjóðkvæða- og þjóð-
sagna á líkan hátt og Jón Árnason hjá oss.
Má hann með réttu kallast faðir færeysk-
unnar sem ritmáls, því að fyrir hans
daga var svo að segja ekkert ritað á fær-
eyska tungu, Hammershaimb leitaðist
við að gera færeyska bókmálið sem lík-
ast íslenzku (forn-norrænú), en varð f
þeim efnum að haga sér eptir hinu lifandi
máli, hvernig það lifði á vörum þjóðar-
innar, Færeyiriga. Hammershaimb kunni
mætavel íslenzku og talaði hana reiprenn-
andi.
Verzlunai'iskóla ísslands
var sagt upp 1. þ. m.—í vetur
hefur nemendatala verið 49 í tveim
deildum skólans, efri og neðri deild, en
auk þess hefur skólastjóri, með styrkr
frá skólanum, veitt 22 nemendum
kveldkennslu í bókhaldi og reikningi.
14 nemendur luku burtfararprófi:
frá skólanum:
Sig. Kristjánss, Ak., með vitnisb. 5,71
Hrefna Lárusdóttir............5,5°
Lárus Hjaltested.............5,48
Arni Gíslason.................5,29
Gísli Magnússon..............4,95
Jóhanna Erlendsdóttir .... 4,88
Hermann Jónsson...............4.84
Hafsteinn Bergþórsson . . .4,81
Helgi Helgason...............4,73
Sigmundur Jónsson............4,64
Sig. Kristjánsson, Svalb.eyri . 4,60
Ketill Þórðarson..............4,50
Hannes Jónsson................4,46
Guðmundur Björnsson.... 4,04
Úr neðri deild skólans tóku 26 próf,
og voru 22 af þeim fluttir upp í efri
deild.
Verðlaun til nemenda fyrir dugn-
að og siðprýði höfðu, eins og að
undanförnu, gefiðE. Schou bankastjóri,
Thomsen ræðismaður o. fl. og hlutu
verðlaunin:
í efri deiid: Sigurður Kristjánsson
frá Akureyri 20 kr., Hrefna Lárusdóttir
15 kr. og Lárus Hjaltested fékkbækur
(Gullöld Islendinga og Austurlönd).
I neðri deild: Torfi Þ. Guðmunds-
son 15 kr., Björn P. Blöndal 15 kr.
og Valdimar Valdimarsson 10 kr.
í byggingarsjóð skólans 'nafa kaup-
menn og verzlunarmenn um land allt
gefið stærri og minni gjafir og verð-
ur nafna þeirra getið í skólaskýrslu
þeirri, er út verður gefin í sumar;.
þó skal hér getið tveggja höfðing-
legra gjafa: D. Thomsen ræðismað-
ur gaf í vetur allan útgafukostnað á
Verzlunarlöggjöf íslands, eptir Jón
Ölafsson, sem samdi hana fyrir skól-
ann, og mælti svo fyrir, að það, sem
inn kæmi fyrir bók þessa, skyldi
ganga í byggingarsjóð, og verður
það töluvert fé. (Bók þessi, sem er
nauðsynieg fyrir alla ís). verzlunar-
menn, fæst hjá verzlunarstjóra Karli
Nikulássyni 1 Thomsens Magasíni í
Reykjavik), og aðra höfðinglega gjöf
gaf Philipsen steinolíukaupmaður,
200 kr. í peningum, og auk þess hefur
hann á ferðum sfnum kring um land.
safnað töluverðu fé hjá kaupmönn-
um í byggingarsjóð skólans.
Skólinn hefur, eins og undanfarna
vetur, verið mjög vel sóttur af nern-
endunum.
Með því að alþing hefur nú auk-
ið fjárstyrk skólans á næsta fjár-
hagstímabili úr 3000 kr. í 5000 kr..
hvort árið, rná búast við því, að á
næsta skólaári verði kennslan aukin,
meðal annars með því að fjölga deildum.