Þjóðólfur - 28.05.1909, Blaðsíða 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 28. maí 19 09.
Jti 23.
V erkíæravélar
og1 smíðatól.
Ferd. & A. Sdialil,
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
Fólksþingiskosningarnar þar fóru fram
25. þ. m., og er sent um þser svolátandi
símskeyti frá Kaupm.höfn ds. 26. þ. m,,
kl. 7 árd.
Kosninga-úrslit:
Neergaardsmenn 22
Christensen . . 30
Jafnaðarmenn . 2k
Hœgrimenn . . 19
Gerhótamenn . 17.
Trier fallinn og ráðgjafarnir
Högsbro, Brun og Joh. Hansen.
Kosningarnar snerust í þetta skipti að-
allega um hervarnarmálið, er hafði vald-
ið allmikilli tvistringu í þinginu, sem nú
var leyst upp. Vildu hægrimenn fara þar
lengst og tengu með sér nokkra af stjórnar-
liðinu, er vildi yfirleitt fara nokkru skemmra,
en klofnaði þó í tvennt í nokkrum veru-
legum atriðum, fylgdi annar hlutinn Neer-
gaard, en hinn Christensen, eða Anders
Nielsen. Var ætlun manna, að Christen-
I sen ætlaði sér að hlaða Neergaard við
kosningar þessar til þess að komast apt-
ur til valda sem torsætísráðhrerra, en vafa-
samt að honum takist það. Enginn einn
flokkur hefur nú meiri hluta í þinginu, og
verður því einhver sambræðsla að eiga sér
stað, líklega þó helzt á þann hátt, að
Christensensliðar samlagi sig Neergaards-
flokkinum, ef til vill með því skilyrði, að
Christensen verði tekinn í ráðaneytið. En
ekki verður það samt nóg, og verður að
leita stuðnings hægrimanna til þess að
skapa meiri hluta í þinginu, en þá verð-
ur hann alls 71. Hægrimönnum hefur
fjölgað um 6—9 við þessa kosningu og
gerbótamönnum (»radikale«) um 7—8, en
ekki er alveg að reiða sig á, að tölurn-
ar í símskeytinu séu hárréttar um hvern
flokk fyrir sig, einkum þá er flokkaskipt-
ingin er svona reikul, og getur hlutfallið
því orðið eitthvað öðruvfsi í reyndinni,
en miklu munar það sjálfsagt ekki. Her-
mann Trier, sem nú er fallinn við þessar
kosningar, hefur setið á þingi síðan 1890
og var um hríð forseti fólksþingsins,
frjálslyndur maður og einn af nafnkunn-
ustu þingmönnum Dana. Þeir tveir ráð-
gjafar, Brun og Joh. Hansen, sem einnig
hafa fallið við kosningarnar, eru nýir í
ráðgjafasæti, komust þangað eptir Al-
berti-hneykslið, var Brun fjármálaráð-
gjafi og enginn skörungur sagður, en
Hansen verzlunarráðgjafi. Svend Högs-
bro varð dómsmálaráðgjafi eptir Alberti,
en hafði verið lengi áður samgöngamála-
ráðgjafi. Eflaust festast ekki þessir þre-
menningar í ráðgjafasætinu við þetta
hryggbrot hjá þjóðinni, og verður að
sjálfsögðu einhver veruleg breyting á
ráðaneytinu, um það leyti, er aukaþingið
kemur saman í sumar. Og þótt Christen-
sen takist tæplega að verða ráðaneytis-
forseti aptur í þetta skipti, þá ræður
hann eflaust miklu um hina væntanlegu
ráðaneytisbreytingu eða ráðaneytisum-
steypu.
í alþýðufræðslu- og kristindóms-
málum á íslandi.
Yfirlit. Fræðslulögin nýju gera ráð
fyrir, að hver hreppur á landinu verði
fræðsluhérað eða skólahérað, með minnst
einum kennara hvert. Mörg verða með
tveimur, og sum með fleirum, eptir því,
hver kennsluaðferðin verður notuð sam-
kvæmt fræðslulögunum í hverju einu hér-
aði. Hreppar, eða tilvonandi fræðslu-
liéruð á öllu landinu munu vera ogverða
um 187. Alþýðukennarar verða því í allra
fæsta lagi eitthvað töluvert yfir 200, lík-
lega nær 300, eða, ef til vill, vel það, ef
lýðfræðslan á að ná til allra að nokkru
gagni. Fræðslulögin gera ennfremur ráð
fyrir, að allir lýðkennarar verði bráðlega
sem bezt lærðir og undirbúnir af góðum
þriggja vetra kennaraskóla, og að þeir
geri lýðfræðsluna að aðal lífsstarfi. Með
menntunarkostnaði kennaranna og lífs-
tíðarkennsluákvörðun þeirra, rísa eðlilega
og réttlátlega kröfur frá þeim sjálfum og
yfirmönnum þeirra, um hækkuð laun og
viðunanleg lífskjör, svo að þeir geti unnið
vel ætlunarverk þeirra, og þessar kröfur
hljóta að takast til greina af þjóð og
þingi, sem sjáandi sér, og heyrandi heyrir
og skilur. Og árslaun hvers lýðkennara,
sem ætlað er að gera lýðfræðslu að aðal-
starfi lífs síns, má ekki ætla, og verða
ekki, þegar til kemur, minni en 1000 kr.
virði, og líklega fær margur meira, sem
og eðlilegt væri og rétt.
Alþýðukennaralaun landsins verða þá
eitthvað á milli 2 og 3 hundruð þúsund
krónur, eða ef til vill vel það. En ótal-
inn er allur annar nauðsynlegur kostnað-
ur við þessa stétt og ætlunarverk hennar,
bæði í héruðunum heima fyrir og úr al-
þjóðarsjóði.
En við hliðina á kennarastéttinni er og
verður líka önnur allfjölmenn embættis-
stétt, prestastéttin. Þar hefur hver ein-
stakur, eptir nýju prestalaunalögunum,
minnst 1300 krónur f árslaun, margir 1500
og nokkrir 1700 kr., og ennfremur sumir
að auki þetta 100—300 kr. erfiðleika-
uppbót. Eptir prestakallalögunum nýju
eiga prestar á öllu landinu að verða 107,
og því margar prestakallasamsteypur að