Þjóðólfur - 04.06.1909, Blaðsíða 2

92
ÞJ OÐOLFUR
Próf 1 heimspekilegum forspjallsvísind
um er öllum stúdentum heimilt að ganga
undir eptir tveggja missera nám við há ’
skólann, en skylt að hafa lokið því að
minnsta kosti tveim misserum áður en
þeir ganga undir embættispróf.
21. gr. Þeir, sem ganga vilja undir em
bættispróf, skulu hafa tilkynnt það ritara
háskólans að minnsta kosti þrem vikum
áður en próf byrjar. Um leið og þeir
gefa sig fram, skulu þeir gjalda 20 krón-
ur til háskólasjóðs og tekur ritari háskól-
ans við fénu.
Hætti stúdent við að taka próf eptir að
hann hefur látið innrita sig til prófs, á
hann heimtingu á, að fá prófgjaldið end-
urgoldið, hafi hann gefið sig fram við rit-
ara áður en prófið byrjar.
En gangi stúdent frá embættisprófi,
verður honum ekki endurgoldið próf-
gjaldið.
22. gr. Stúdentar, sem byrjað hafa á
embættisprófi, en gengið frá því, geta
ekki gefið sig fram til prófs af nýju fyr
en eptir ár, nema sérstakar ástæður mæli
með því.
Stúdent, sem stenzt ekki embættispróf,
getur ekki fengið að ganga undir próf
aptur fyr en að ári liðnu.
Æski stúdent, sem staðizt hefur embætt-
ispróf, að endurtaka prófið, til þess að
öðlast hærri prófseinkunn, er honum það
heimilt, en þó ekki fyr en að ári liðnu.
Stúdent greiðir prófgjald svo opt, sem
hann segir sig til prófs.
23. gr. Allir skrásettir stúdentar eru
skyldir að gæta velsæmis 'bæði á háskól-
anum og utan hans.
Verði skrásettur stúdent sekur um e;n-
hver afbrot gegn settum reglum háskól-
ans, getur háskólaráð gert honum hegn-
ingu. En hegningin er annaðhvort áminn-
ing eða styrkmissir, brottrekstur um lengri
eða skemmri tíma eða fyrir tullt og allt.
24. gr. Nú verður skrásettur stúdent
sekur að lagadómi um verk, sem svívirði-
legt er að almenningsáliti, og er hann þá
rækur.
Brottrekstur skal þegar í stað tilkynna
stjórnarráðinu.
25. gr. Hver valdsmaður, sem stefnt
hefur háskólastúdent fyrir glæp, skal til-
kynna það þegar í stað rektor háskólans.
Svo er og, þegar hafin er réttarrannsókn
gegn stúdent fyrir glæp.
26. gr. Afskiptum háskólans af skrásett-
um stúdentum er þá fyrst lokið, er stúdent
hefur hætt námi að fullu og öllu og til-
kynnt ritara háskólans það, eða hefur ekki
sótt háskólann í fjögur kennslumisseri
samfleytt.
27. gr. Háskólakennararnir standa fyrir
öllum prófum, en hver deild ræður fyrir-
komulagi prófanna hjá sér.
Öll próf skulu haldin í heyranda hljóði.
28. gr. Við embættispróf og undirbún-
ingspróf þau, er koma til greina við fulln-
aðarpróf, skulu jafnan vera tveir prófdóm-
arar, og skal annar þeirra ávallt vera ut-
anháskólamaður.
Stjórnarráðið skipar prófdómara þá, er
ekki eru háskólakennarar, eptir tillögu
háskóladeildar, og skulu þeir gegna dóm-
arastarfinu í 6 ár.
29. gr. Að loknu embættisprófi skal
gefa þeítri, sem staðízt hafa prófið, kandí-
datsvottorð gegn 25 króna gjaldi, og renn-
ur það 1 háskólasjóð.
30. gr. Háskóladeildirnar hafa hver um
sig rétt }il að veita doktorsnafnbót, og er
slfk nafnbótt veitt annaðhvort í heiðurs-
skyni eða að undangengnu sérstöku prófi.
Háskólaráð semur reglur um doktors-
próf.
31. gr. Að jafnaði skal sá, er æskir
doktorsnafnbótar, hafa lokið embættisprófi.
Hann verður að láta umsókn sinni fylgja
vísindalega ritgerð um eitthvert ákveðið
efni. Skal umsóknin stíluð til háskólaráðs,
en það selur ritgerðina í hendur hlutað-
eigandi háskóladeild til álita og umsagnar.
Nú er ritgerðin talin fullnægja þeim
kröfum, sem gera ber til slikra vísinda-
legra ritgerða, og skal þá umsækjandi láta
prenta hana og síðan verja hana á háskól-
anum í heyranda hljóði á þeim degi, sem
deildin ákveður.
Standist umsækjandi prófið, fær rektor
og deildarforseti honum prófsvottorð.
Fyrir prófsvottorð greiðir doktorínn 100
kr. og renna þser í háskólasjóð.
32. gr. Hver sá, er hlotið hefur dokt-
orsnafnbót, hefur rétt til að halda fyrir-
lestra í visindagrein sinni, en tilkynna
verður hann það háskólaráði.
Þyki einhver misbeita þessum rétti sín-
um, getur háskólaráð svipt hann réttinum.
33. gr. Háskólinn tekur til starfa, þegar
veitt er fé til hans í fjárlögunum, og ganga
þá jafnframt þau lög og lagaákvæði, sem
hér fara á eptir úr gildi: konungsúrkurður
21. maí 1847 um stofnun prestaskóla; lög
nr. 5> 11. febr. 1876 um stofnun lækna-
skóla, nema 4. gr.; lög nr. 31, 8. nóvbr.
1883, að undanteknu ákvæðinu um laun
landlæknis í 1. gr.; 5. gr-. laga nr. 23, 9.
desbr. 1889; lög nr. 3, 4. marz 1904 um
stofnun lagaskóla og lög nr. 37, 16. nóv.
1907, sbr. lög nr. 38 frá sama degi, þó að
áskildu aukaprófi fyrir menn, sem taka
pióf f lögum við Kaupmannahafnarháskóla
eptir 1. október 1911. Loks falla þá úr
gildi öll önnur ákvæði, sem koma í bága
við lög þessi.
Laun háskólakenuara.
1. gr. Háskóli Islands skiptist í 4
deildir: Guðfræðisdeild, lagadeild, lækna-
deild og heimspekisdeild.
I guðfræðisdeildinni eru tveir prófess-
orar og einn dósent.
I lagadeildinni eru þrír prófessorar.
í læknadeildinni ern 2 prófessorar og 6
aukakennarar. Aukakennarar eru: Hér-
aðslæknirinn í Reykjavík, holdsveikra-
læknirinn, geðveikralæknirinn, efnafræð-
ingur landsins, augnlæknir sá og tann-
læknir, er styrks njóta úr landsjóði. Auka-
kennararnir eru skyldir til að kenna við
háskólann með sömu kjörum og þeir
kenndu við læknaskólann. Auk nefndrar
kennslu má ráða lækni til þess að veita
tilsögn í lækningum á sjúkdómum í eyr-
um, nefi og hálsi, gegn 1000 kr. þóknun
á ári.
I heimspekisdeildinni eru 2 prófessorar
og 1 dósent. Annar prófessorinn kennir
heimspeki, en hinn íslenzka málfræði og
menningarsögu. Dósentinn kennir ís-
lenska sagnfræði að öðru leyti.
2. gr. Prófessorarnir hafa 3000 kr. árs-
laun að byrjunarlaunum, en launin hækka
á hverjum þriggja ára fresti um 200 kr. á
ári, upp í 4800 kr.
Dósentarnir hafa 2800 kr. árslaun.
Þeir kennarar, sem höfðu hærri laun
meðan þeir höfðu á hendi kennslu við
embættaskóJana, skulu þó einskis í missa,
en njóta hins vegar nýnefndrar launa-
hækkunar með hækkandi embættisaldri.
Laun kennaranna greiðast úr landsjóði.
3. gr. Lög þessi öðlast gildi þegar há-
skólinn tekur til starfa.
Hornsteinninn að þessu merkilega stór-
hýsi var lagður á annan í hvítasunnu 31.
f. m. í viðurvist fjölda fólks (um 3—4000),
er komu víðsvegar að úr nágrenninu, en
þó flest úr Reykjavík og Hafnarfirði.
Veður var gott um daginn, glaða sólskin,
en norðansvali nokkur. — Athöfnin hófst
j kl. 4 síðdegis uppi á fánaskrýddum ræðu-
palli við útsuðurhorn hleðslunnar. Var
fyrst sungið kvæði það, er hér fer á eptir
eptir Guðm. Guðmundsson:
Vér heyrðum opt þá erfikenning,
að enginn fresti dauðastund !
En oss er vaxið vit og menning
og vofum slíkum lokuð sund. —
Er heim oss sótti „svarti dauði“,
hér sat að völdum þessi trú.
En skelfir heimsitis, hvfti dauði
þér hjálpar ekki kenning sú.
Þeim fjölgar hratt þeim grænu gröfum,
sem geyma lands vors æskuþrótt,
og ljósum tárum leiðin höfum
vér laugað bæði dag og nótt,
og yfir dánum vonum vakað
hjá vorum kærstu langa hríð
og — getað okkur sjálfa sakað
um sýking þeirra og dauðastríð.
Hér sjást um vit og mannúð merki:
að mýkja þjáning krossberans,
og guð er með í góðu verki,
að glæða Ijósin kærleikans.
Hér skal sá helgi huliðskraptur
oss hefja og bera Ijósi niót,
og gefa dauða-dæmdum aptur
hið dýra frelsi og meinabót.
Hér streymir heilnæmt lopt um lindir,
sem líða fram með hægum nið;
á ljóssins öldum svanur syndir,
af söngvum himinn kveður við;
á kvöldin þýtur þröstur glaður
með þýðum klið um víðihól;
já, hér er góður griðastaður
og gott er sjúkum lopt og sól.
Guðs kraptur, ljós og líknarandi
hér líði um hvern, er kemur inn,
svo fækki tár og leiði í landi,
en Ijúfar brosi framtíðin!
Vér reisum þetta þjóðarvígi
við þúsund vona geislaskraut,
svo færri af landsins hetjum hnfgi
í hvíta dauða kalda skaut.
Þá sté Kl. Jónsson landritari í stólinn
og hélt ræðu, en næst á eptir honum
Guðm. Björnsson landlæknir, og birtist
hér sá kafli úr ræðu hans, er snertir
heilsuhælissjóðinn og fyrirkomulag hússins.
Það eru ekki liðin full 3 ár síðan
heilsuhælisfélagið var stofnað (13.
nóv. 1906) og nú er þó svo langt
komið, sem þið sjáið, að undirstaðan
rétt er fundin.
Félagið hefur dafnað, svo að eng-
in dæmi eru til sliks; það á deildir
úti um alt land; þær eru 114 að
tölu; félagsmenn eru samtals 6154;
árstillög þeirra nema samtals um
19 þús. kr., ef allir halda loforð sín;
þar að auki hafa félaginu hlotnazt
gjafir úr ýmsum áttum margar og
miklar; það hefur líka orðið fyrir
áheitum; gjafafé nemur samtals um
7 þús. kr; í sjóð félagsins hefur
goldizt að samanlögðu 32,466 kr.
Það hrekkur ekki langt, en þörfin er
bráð. Þess vegna hefur alþingi heit-
ið félaginu ábyrgð á 150 þús. kr.
láni til að koma upp húsinu og þar
að auki veitt 10 þús. kr. ársstyrk.
Þetta hvorttveggja var samþykt á
alþingi í einu hljóði; í nafni félags-
ins færi jeg þingi og stjórn innilega
þökk fyrir þessa höfðinglegu hjálp.
Það er nú afráðið, að vanda hús-
ið eptir ítrustu föngum. Þess vegna
verður það dýrara en hugað var í
fyrstu.
Húsið verður alt úr steinsteypu,
öll gólf líka steypt, hvergi tré nema
í gluggum, hurðum og þaki. Það
verður 64 álnir á lengd, 15 ál. á
breidd; álmur ganga aptur úr báðum
endum, 20 ál. á lengd, 16 á breidd;
og þar að auki útskot á miðri bak-
hlið, 9 ál. út og 15 ál. breitt; húsið
verður þrílopta og kjallari undir því
öllu; í honum verður eldhús, þvotta-
hús, baðhús, vermivél og mörg
forðabúr. I stofubyggðinni er gang-
ur með norðurhlið 33/4 al. á breidd;
þar verða móti suðri dagstofa handa
sjúklingunum 9X143/4 alin, 2 borð-
stofur handa sjúklingunum, [9XIOV2
alin hvor þeirra, þá matreiðsluher-
bergi; í austurálmi stofubyggðarinnar
er íbúð læknis, en í vesturálmu 2
sjúkrastofur, hver fyrir 6 sjúklinga,
og herbergi handa hjúkrunarkonu.
Á miðbyggðinni verða 10 einbýlis-
stofur, fyrir 10 sjúklinga, og 6 sam-
býlisstofur, sem rúma að samanlögðu
30 sjúklinga; á þessari byggð er
íbúð fyrir 2 hjúkrunarkonur og rann-
sóknastofa læknis.
Á efstu bygð er starfsfólki ætl-
uð íbúð; þar verður mikið rúm af-
gangs, sem deila má í stofur síðar
handa sjúklingum, og mun þá mega
rúma þar um 20 sjúklinga, í viðbót
við þá 52, sem ætlað er rúm íneðri
byggðunum.
Lopthæðir eru: íkjallara 4^/2 al., í
stofubyggð og miðbyggð 5 lU, í efstu
i Þyggð lakar 5 álnir.
Þakið er portlaust.
Þessi efsta byggð úr steini verður
engu dýrari en brotið þak með portr
og kvistum, en miklu notasælli tii
frambúðar.
Þetta mikla og vandaða hús mun,
með öllum útbúnaði, kosta um eða
| yfir 180 þús. kr.
En hvernig fer nú um ársútgjöldin?
Utgjöldin í holdsveikraspítalanum
i eru um I kr. 60 aura á hvern sjúk-
! ling á dag, en í geðveikrahælinu um
1 kr. 45 aur.
Hér hlýtur kostnaðurinn að verða
meiri; heilsuhæli eru ávalt kostnað-
; arsöm; við þykjumst vita, að 2 kr.
; 32 au. á dag muni fara nærri sanni.
| Það verða 42 þús. kr. á ári, ef 50 sjúk-
| lingar eru a hælinu til uppjafnaðar.
j Hér við bætast vextir og afborgun
af 150 þús. kr. láni; það má gera
8—9 þús. kr. á ári. Öll útgjöldin
verða þá um 50 þúsund kr. á ári.
Þá eru tekjurnar.
Sjúklingunum er ofætlun að greiða
háa meðgjöf. Gerum, að þeir, sem
fá einbýlisstofur, greiði 2 kr. á dag,
en hinir 1 kr. 25 au., sem eru í
sambýlisstofum ; það mundi jafna sig
upp í 1 kr. 50 aura handa hælinu
fyrir hvern sjúkling og verða sam-
tals um 27 þús. kr. á ári. Úr land-
sjóði er lofað 10 þús. kr.; þá eru
komnar 37 þús. kr„ en vantar 13
þús. kr. Ef heilsuhælisféiagið get-
ur haldið 13 þús. kr. tekjuni í árs-
tillögum félagsmanna, þá er hælinu
borgið og heiðri félagsins.
Þá hélt Björn Jónsson ráðherra ræðu
og fórust honum orð á þessa leið:
»Hvað því veldur, að hér hef-
ur dregizt saman afarmikill mann-
íjöldi á fremur afskekktan stað.
Það er, að hér er verið að
stofna til mikils háttar mannvirk-
is, sem er ætlað að verða höfuð-
vigi landsins i hernaðinum við
þess einn hinn skæðasta óvin, er
vér höfum nú lieyrt af munni
þess manns, er bezt getur um það
borið, að tekinn er fyrir löngu
að gera voðalegan usla hér á
landi. Hann, hinn hvíti dauði,
leggur að velli 7. hvern mann
með nágrannaþjóðum vorum.
Yér vitum ekki hvort jafnmikil
brögð eru að mannfalli af hans
völdum hér á landi að svo stöddu;
en vér megum eiga það víst, að
sé það ekki orðið, þá muni svo
verða áðurlangtum líður, ef eigi
er hafizt handa og skórin upp
herör í móti honum. Oss á að
vera því ljúfara að leggja í þann
hernað, sem vér erum það betur
staddir til þess en aðrar þjóðir,
að vér erum alveg lausir við
venjulegan algengan hernað.
Stofnun þeirri, er hér er nefnd
til, er ætlað tvennt að vinna: að
likna þjáðum bræðrum vorum og
systrum, er tekið liafa sótt þá, er
hér um ræðir, og kenna þjóðinni
allri að verjast henni, berjast sem
vasklegast við þann hinn skæða
óvin "og létta eigi fyr en hún
hefur rekið liann af höndum sér,
eins og hún sem aðrar þjóðir
hefur gert fyrir löngu viðlíka skæð-
an óvin samkynja alveg land-
rækan — sem sé bólusóttina.
Líknarhug liefur þessa þjóð
elcki skort, þetta sem kallað er
vanalega brjóstgæði. En hér
eigum vér því að fagna, að vér