Þjóðólfur - 02.07.1909, Blaðsíða 2

io8
ÞJOÐOLFUR.
árinnar lma, hafa hvað tninnst not af
henni. Með því að byggja brú yfir ána,
og veg þann, sem að henni liggur hvoru
meginn, losast sýslubúar við að özla og
klöngrast vegleysur, en undir eins er leið
um sveitina stytt að miklum mun. En
það finnst nú ef til vill óþarft, að greiða
samgöngur um Skaptafellssýslurnar —
mestur óþarfi þar á einhverju erfiðasta
svæði Iandsins til yfirferðar? Ef til vill
finnst réttmætt, að vér séum olnbogabörn
sett hjá öllum þægindum, en eigum erfið-
leikana skilið — eigum það skilið, að
berjast við djöful og dauða? En svo fer
nú betur, að Lögrétta nær ekki að hella
yfir oss því óláni. Einu sinni áttum við
ekki að fá að neyta réttar vors á full-
trúaþingi þjóðarinnar. Vér erum fáir og
smáir. Fátt er líka gert til þess að efla
oss, En sem betur fór komust þeir menn
á þing, sem sáu, að öll þjóðin átti hlut-
fallslega jafnan rétt til vaxtanna af fé því,
sem hún hefur öll eptir hlutföllum goldið.
Það þing var í Vetur, sem Lögréttu er svo
meinilla við.
Vér A.-Skaptfellingar höfum mátt sætta
okkur við, að danska eimskipafélagið, sem
annast strandferðirnar, rjúfi samning þann,
sem það hafði gert, um að korna á þær
hafnir, sem á áætlunarskránni standa, þar
á meðal Hornafjörð. En þar koma »Hól-
ar« nú sjaldan orðið. Fyrstu ferð þeirra
austur um land f vor, fóru þeir fram hjá
Hotnafirði. Þá var hér um bil logn, veð-
ur bjart og sjór stilltur. Þá var svo ástatt
á Hornafirði, að vöruskortur var þar mik-
ill, svo að fólk brast ýmsar nauðsynjar.
En ekki horfði til vandræða þó, af því að
fiskiafli var með betra móti. En þrátt
fyrir það, þegar svona var ástatt heima
fyrir, hefðu menn þegið vörur, og ýmsir
áttu þær með »Hólum«, sem þeir höfðu
útvegað sér frá Rvík. En í þetta skipti
fór það á annan veg. »Hólar« fóru fram
hjá, og búin verða smátt og smátt snauð-
ari. Þegar »Hólar« komu að norðan,
fóru þeir einnig fram hjá Hornafirði.
Loksins eptir miðjan maí kom hvorttveggja,
»Hólar« frá Rvík og »Reyður« frá Kaupm.-
höfn með vörur til kaupm. Þórb. Daníels-
sonar, og mun þá flestum hafa þótt mál
komið.
Ef vér viljum komast með skipi fram
með ströndum landsins, þurfum vér með
ærnum kostnaði að fara landveg til Djúpa-
vogs, tveggja til þriggja daga ferð eptir
atvikum.
Þetta eru nú þau samgöngukjör, sem
vér eigum við að búa. Og þykir þá órétt-
látt, þótt landvegir vorir séu gerðir greið-
ari yfirferðar? Virðist það misrétti, þegar
tekið er tillit til þess, að símareru lagðir
annarstaðar um landið á kostnað allra
landsbúa. En allir vita, að síma höfum
við ekki fengið enn. Og Lögrétta verður
rangeygð af því, að fé skuli vera veitt
til að byggja einn ofurlítinn brúarspotta
hjá oss Hornfirðingum.
Styrkurinn til strandferðanna er frá oss,
eins og öðrum, og vér höfum að eins úr
býtum borið vonbrigði og önnur óþæg-
indi. Því stæði Hornafjörður ekki á áætl-
un strandferðaskipsins, byggjumst við
aldrei við komu þess, og þá færu menn
fremur til Djúpavogs en ella, og yrðu þá
síður að hætta við ferðalög sín. Svo er
nú þetta, en það þarf að lagast, vonin
að Austíjarðabáturinn bæti úr því, dálítið.
Lögrétta bænir sig með þessum orðum:
»Sögumaður Lögréttu er greindur og á-
reiðanlegur, svo að engin dstæða er til að
rengja orð hans«.
Eg ætla mér heldur ekki að segja um
orð þeirra annað en þetta. En betur
þætti mér Lögr. farast, ef hun vildi gera
þá bón mína, að gefa upp sögumanninn
að þessu. Kannske sá maður hafi frætt
blaðið um staðhætti í Hornafirði, sem
lagði veginn þar svo snilldarlega í fyrra-
sumar, að Hornfirðingum þótti slíku gulli
illa varið, að láta það troðið fótum manna
og dýra? Einhver er það greindur og
ábyggilegur. En varlegt er það Lögréttu,
að »hyggja sér alla vera viðhlæjendur
vini«, því það tel eg ekki vinfengi, að
skrökva að öðrum og koma honum til að
mæla sér ógótt. Og finna mun Lögrétta
það, að hún á formælendur fáa í Á.-
Skaptafellssýslu, þegar hún flytur þann
boðskap, að Þorleifur hafi undir nafni
sýslunnar fengið fé úr landsjóði sér til
handa. Skyldi hún vilja standa við fram-
burðinn ? Hún sýnir vonandi að hún
þori það.
p. t. Reykjavík 21. júní 1909.
Hornfirðingur.
líl
'ær tijálp.
Hinn 24. júní 1909 verður talinn stór-
merkur í sögu þessa lands, þegar aldir
líða, því þann dag skeði sá atburður, að
blaðið Ingólfur steig fyrst upp úr brenni-
vínsdjúpinu, svo hollur og hressandi, eptir
að hafa í vínsins hollu laug skolað af sér
margra ára óhreinindi. Félag það, sem
sent hefur þetta hljómfagra óskabarn sitt
út á meðal almennings, er, að eg hygg,
réttast nefnt: brennivínsfélagið. Þetta hlýt-
ur að skoðast sem virðingarnatn, þar sem
stofnendur þess hafa með eldmóði og
sannfæringarkrapti svarið Bakkusi gamla
æfinlega tryggð og hollustu. Þeir vilja
nú styðja lftilmagnann í nauðum, og hef-
ur það aldrei þótt lastvert, enda hefur
gamli Bakkus nú tapað hylli hjá íslenzku
þjóðinni, og mátti því ekki seinna vera,
að uppvektust góðir og þjóðhollir menn,
til að setja stoðir við hans fúnu fætur.
Það sýnist líka, að þessi hjálpsemi sé meira
en nafnið tómt, þar sem fremstir í velgerða-
félagi þessu standa sumir af okkar ágæt-
ustu og djúphyggnustu embættismönnum,
sem rasa aldrei fyrir ráð fram í neinu,
enda bera heill okkar smælingjanna dyggi-
lega fyrir brjóstí.
Það er að vísu ótrúlegt, en þó satt,
að heyrzt hafa raddir í þá átt, að brenni-
vínsfélagið væri óheilbrigt að hugsunar-
hætti, og að enginn góður drengur gæti
svívirt sig með neinu frekara, en að lána
þvl fylgi sitt. Við þekkjum vel, að
sjaldan stendur á sleggjudómunum, þegar
nýr félagsskapur er myndaður. Félagsmenn
segja sjálfir — menn ættu sízt að leyfa
sér að rengja það — að markmiðið sé
meðal annars, að vernda menn gegn öll-
um lögum, sem innibinda hina minnstu
mannréttindaskerðingu ; persónulegt frelsi
er því þeirra æzta markmið. Þetta er
víst af alvöru mælt ? Er t. d. ekki mun-
ur, ef eg, eða aðrir, kynni vegna vanstill-
ingar að verða helzt til stórorðir í garð
brennivínsfélagsins eða einhvers meðlims
þess, þá er engin hætta á, að þeir, sem
hlut ættu að máli af þessum frelsishetjum,
færu að gera veður út af því. Nú má
ekki bera illsakir á mann að ósekju, varla
segja hreinan sannleika, án þess að eiga
á hættu að verða hýddur með vendi lag-
anna; og svo er strangleikinn mikill nú,
að eg má ekki taka blessaðan æðarfugl-
inn og borða hann, þótt hann finnist í
mínu eigin neti og þótt hungursneyð
kreppi að. Enginn má eiga nema eina
konu. Eg má ekki ríða mínum eigin
hesti um göturnar eptirjvild. Enginn má
hafa hund, nema greiða af honum háan
skatt. Ekki má senda hross til útlanda,
nema dýralæknirinn hafi rennt sínum tindr-
andi augum yfir hópinn, fyrir borgun.
Eða þá sóttvarnarlagaómyndin ! Eptir þeim
má enginn gera sér hægra íyrir,' og hrækja
á sitt eigið gólf.
Þetta nægir, þótt fátt sé af mörgu, til
að sýna fram á ágæti þess mikla félags,
sem ætlar með mildi, en alvöru, að reka
öll þau ákvæði úr lögunum, sem á ein-
hvern hátt hepta persónulegt frelsi manna.
Svo er eins að gæta, sem eptirtektaverð-
ast er, eins og áður er tekið fram:
Hverjar eru hetjur þær, sem lagt
hafa ótilkvaddir út í þessa baráttu? Er
það íslenzka alþýðan, sem að vísu má
nota þegar til kosninga kemur, en sem
ber hins vegar, sem vonlegt er, jafn óupp-
lýst, lítið skyn á stórmálin, t. d. fyrirsjá-
anlega bölvun aðflutningsbannsins. Nei,
leiðtogarnir tilheyra ekki þeim flokki.
Það eru okkar elskulegu og vitru embætt-
ismenn, sumir hverjir, sem þjóðin að vísu
fæðir og klæðir, en fær þekkingu þeirra
og ráðsnilli í staðinn, og er ltklega ekki
vangoldið. Alþýðan heldur því nú fram,
að hún í heilan aldarfjórðung hafi starfað
sleitulaust í þarfir bindindismálsins og
komist að þeirri niðurstöðu, að vínið væri
þjóðarböi. Hún hefur því með snjöllum
rómi skipað fulltrúum sínum að taka rödd
sfna til greina, og svo vanhyggnir hafa
þeir verið, að gera það. Þessu svara
hinir vísu brennivínsfélagsmeðlimir þann-
ig, að þeir hafi fengið allar nauðsynlegar
upplýsingar um þetta mál hjá Magnúsi
sínum dýralækni og einhverju nýstofnuðu
félagi í Noregi. Þeir hrópa því á móti
þjóð og þingi, og segja: Bannlögin verða
til niðurdreps þjóðinni; vér viljum nema
þau strax úr gildi, áður en þau vinna
fyrirsjáanlegt tjón. Þessu ættu allir að
hlýða, þegar svona menn skipa. Þeir
eru okkar leiðtogar og hafa þar á ofan
margra ára reynslu fyrir ágæti vfnsins.
Sumir þeirra hafa drukkið mestan hluta
æfi sinnar, og sjaldan orðið meint af.
Þeir hafa séð blessuð börnin sín svo spil-
andi fjörug og kát, fjörguð af vínsins á-
gætu áhrifum. Þeir þekkja hversu mikil
prýði er að blómlegum hlut, svipuðum
eplishelming, sem er á miðju andliti sumra
manna; þeir þekkja fjarverandi vini og
vandamenn, sem láta vínið lífga anda sinn
og lypta honum ofar jarðnesku moldarryki.
Margt, margt þekkja þeir, sem styður
ágæti vínsins. Er þá furða, þótt þeir vilji
grfpa til sinna ráða, þegar verið er að
reka þessa blessuðu björg úr landinu?
Þeir vilja enga ofdtykkju, enda taka
það ótvfrætt fram, að menn eigi að
drekka í hófl. Þeir ætla með sínum öfl-
uga og göfuglynda félagsskap, að fyrir-
byggja öll slys á sjó og landi, sem of-
drykkjan gæti valdið, þeir ábyrgjast öll-
um konum, að þær aldrei verði ekkj-
ur, eða þurfi að slfta sér út á gráti og
kveinstöfum, af því maðurinn þeirra hafi
dáið sem ofdrykkjumaður. Þeir vernda
öll börn frá þvf óttalega hlutskipti, að
standa hungruð og klæðlaus vegna drykkju-
skaparóreglu á heimilinu. Maður sér það
á honum Ingólfi endurborna, að freisis-
hetjur þessar, sem svo lítið hefur undan-
farið borið á í þessu máli, ætla að sjá
um hóflega brúkun vínsins, og þó er eins
og menn efist um, að þeir geti uppfylt
þetta stóra starf — embættismennirnir
sjálfir —.
Ungu slóðar þessa lands! Þið megið
nú bera kinnroða, þegar þið sjáið háaldr-
aða menn, sem um fjölda æfiára hafa
borið heill þjóðarinnar fyrir brjósti, fara
á stað út í baráttu í því máli, sem vit-
anlegt er, að mikið stríð kostar, þegar
það skal háð móti venþekkingu og ofsa
alþýðunnar. — Þeir eru nú aptur ungir
í annað sinn. Þeir deyja fyr en þeirgef-
ast upp, þegar heill fósturjarðarinnar er
í veði.
Börn og æskumenn ! í ykkur býr frarn-
tíðin. Konur og foreldrar, sem sendið
drengina ykkar á] menntaskólann! þetta
heittclskaða og virta forðabúr allra vís-
1
inda og menningar. Kvíðið engu ; rektor
skólans og góðskáldið, ásamt sumum
kennurunum, er í brennivínsfélaginu. Ekki
er því hætt við, að synir ykkar þurfi að
verða þurbrjósta. Kvíðið engu. Þið fá-
ið ekki syni yðar heim að vorinu sem
auma drykkjuræfla. Kennararnir gæta
hófsins; hjá þeim er skjól að finna fyrir
öllum vindum. Það þekkja þeir, sem inn
um menntaskóladyrnar hafa farið.
Eg vonast nú til, að menn og konur
virði svo mikils þessi orð mín, að hylli
brennivínsfélagsins eflist og margfaldist
ekki síður en undanfarna daga, sfðan það
var stofnað, enda langar mig til að bæta
nokkru við sfðar um félag þetta, og þá
mun eg benda á drykkjumenn — eg
ætlaði að segja hófsmenn á þeirra vísu,
sem nú standa herklæddir, hafandi Ing-
ólf fyrir skjöld. — Fagurt er útsýnið frá
beitilandi brennivínsfélagsins. Söfnum
okkur þar saman.
Reykjavík 1. júlf 1909.
Jóh. Jóhannesson.
•;■■ *
*
Aths. ritstj.:
Þjóðólfur er ekki að öllu leyti sam-
þykkur anda eða orðalagi greinarinnar,
en þykir hún að ýmsu leyti svo rösklega
rituð, að hann hefur ekki viljað synja
henni rúms.
Fornmenjarannsóknir.
Eins og getið var um í síðasta blaði
ætla þeir félagar Finnur Jónsson prófessor
og Daníel Bruun kapteinn að rannsaka í
sumar hoftópt í Ljárskógum í Dölum. í
fyrra sumar rannsökuðu þeir meðal annars
gamalt hof á Hofstöðum við Mývatn, og
hefur Þjóðólfi verið send svolátandi skýrsla
um þá rannsókn:
Hofið snír írá norðri til suðurs, og skipt-
ist, eins og flest hof, í tvent, afhús og
veizluskála. Afhúsið var um 7 metra á
lengd, skálinn rúmlega 36 metrar, lengd
alls hofsins 45 metrar. Dyrnar á afhús-
inu voru á vesturhlið, en á skálanum á
austurhlið, nálægt þverbálkinum, sem
greindi skálann frá afhúsinu. í skálanum
fundust greinilegar leifar af langeldum,
og fram með langveggjunum upphækkaðir
pallar til að sitja á. Nokkuð frá veggjun-
um, langsetis eptir húsinu, fundust merkt
til að staðið hefðu tvær súlnaraðir, sín
hvoru megin, er hefðu haldið uppi þak-
inu. Auk leifanna eftir langeldana fund-
ust gryfjur, sem virtist hafa verið eldað í,
á 2 stöðum inni í skálanum.
1 rústunum fundust ekki margar, en þó
nokkrar fornleifar og eru þessar hinar
helztu:
Bein af húsdýrum, einkum nautum, kind-
um og geitum, og líka af hestum og svín-
um og ýsubein, og hafa þessi bein verið
ákveðin af herra Herluf Winge, umsjónar-
manni við Dýragripasafnið í Kaupmanna-
höfn.
Mörg brýni.
2 sökkur (eða steinkylfur?).
Ýmisleg járnbrot; þar á meðal af 2
skærum, járnnaglar o. fl.
Einkennilegt verkfæri úr beini.
Allt, sem fanst, er afhent Fornmenja-
safni íslands.
Að lokinni rannsókn var rústin færð f
samt lag aptur, svo að engum steini er.
haggað úr sæti, og þakið yfir.
Bæjarbruni.
Hinn 6. f. m. brann bærinn að Kálfa-
vík f Skötufirði vestra. Varð eldsins fyrst
vart tim kl, 10 árdegis- og brunnu bæj -
hús öll á rúmri. klukkustund. Lausafjár-