Þjóðólfur - 27.08.1909, Blaðsíða 3

Þjóðólfur - 27.08.1909, Blaðsíða 3
ÞJOÐOLFUR. um, að »viljí hans er ekki lengur alvald- ur, né orð hans lagaboð« í trúmálum þar vestra, eins og lengi virðist hafa verið. En virða má það við manninn, að hann hefur spyrnt á móti brodditnum í lengstu lög, og ekki látið hugfallast, þótt óbyr- lega blési. Er og margt vel um mann- inn, þótt óbilgjarn hafi þótt og ofsafeng- inn um of við mótstöðumenn sína. Hef- ur honum opt og eigi að ófyrirsynju ver- ið brugðið um blint ofstæki og skort á stillingu og jafnaðargeði, er drottins þjóna má sízt bresta. En þrátt fyrir alla skap- bresti séra Jóns Bjarnasonar, eru þar vestra engir jafnokar hans i klerkastétt, og enginn, sem fær sé um að standa í því stímabraki, er hann hefur staðið í, eða halda þar uppi merki hans. Má og vera, að hann verði einna »síðastur á skansinum« til að verja gamla rétttrúnað- inn, bókstaflegu biblíutruna i fullri al- vöru og af sannfæringu, því að enginn efast um, að séra J. B. meini það, er hann segir. Og ekki er hann ámælis- verður, þótt hann verji virkið, meðan honum endist þróttur og verji það með þeirri aðferð, er honum finnst áhrifamest. Miklu gauðarlegra að gefa vörnina upp og ganga í flokk niðurrits-mannanna, »f ótta fyrir því, að verða ofurliði borinn, og talinn ófrjalslyndur, þröngsýnn kreddu- trúarprédikari. Annars væri full ástæða til að taka til athugunar útbreiðsluaðferð- ir og prédikanir sumra forkólfa nýju stefnunnar, og hvort ómaksins vert sé í raun réttri fyrir ríkið, að leggja hart á sig til að ala sérstaka stétt manna í landinu til að útbreiða og gróðursetja þann »kristindóm«, sem enga sérmenntun þarf til að flytja, þar sem hann er miklu meira byggður á eigin hyggjuviti og almennum siðfræðis- setningum, en á nokkru vísindalegu kerfi, eða ákveðnum guðfræðiskenningum. Hver meðalgreindur, óguðfróður maður, getur því verið góður og gildur prédikari nýju stefnunnar. »Nýja guðfræðin* er svo dæmalaust handhæg og svigrúmið svo gott og mikið í ýmsar áttir, þá er hver skýrir ritninguna eptir sfnu eigin hyggju- viti, eigin geðþótta, eptir því, sem hon- um finnst brotaminnst og skemmtilegast, án þess að vera fjötraður af ák/eðnum trúarreglum. En »nýja stefnan* hefur nú einmitt byr undir báða vængi. Hún dregur fleiri og fleiri með sér ómótstæði- lega og það suma hverja, er fastast hafa áður staðið á gamla grundvellinum. »KenningarfreIsi«, »sjálfstæð rannsókn ritningarinnar«, »ótakmarkað frjálslyndi í trúarefnum* og »drottinvald skynseminn- ar« o. s. frv., það eru orð, sem óma fyr- ir eyrum manna á síðari tímum. Og fjöldinn þyrlast með í þessum arnsúg, er »nýja guðfræðin« dregur í fluginu. Og flestum verður Ijúft að fylgja straumnum og láta nýja kenningarþytinn svipta sér fram og aptur eins og laufblaði, en spyrna alls ekki í þúfurnar og spýta í lófana, eins og séra Jón Bjarnason. En hvorir eru betri? Eru ekki öfgarnar beggja vegna og engu minni í hinum »nýja sið«? Fer svo opt, þá er um ein- hverja þýðingarmikla nýjung er að ræða, að umbótamennirnir gæta ekki jafnan hófs, og ganga feti framar en þörf er ó. Til þess að »nýja stefnan« hafi verulega holl og bætandi áhrif á kirkjulífið og kristna trú yfirleitt, verður hún að hafa einhverjar fastar skorður, erekki má ganga út fyrir. Það má ekki gefa svo lausan tauminn, að kenningin verði komin undir geðþekkni hvers einstaks. Framsóknin og apturhaldið, eða íhaldið réttara sagt, verð- ur að vera nokkurn veginn í jafnvægi, til þess að varna því, að of geyst verði farið. Öll gönuskeið eru til óbóta, ekki slður í trúarefnum en annarstaðar. Það veitti sannarlega ekki af að opna glugg- ana og láta hreint, nýtt lífslopt streyma inn í kyrstöðulopt bókstafstrúarinnar, en vind- urinn má ekki verða svo mikill, að hann svipti burtu þeim höfuð-máttarstoðum, er meginásar kristinnar trúar hafa hvíltoghvíla enn á í trúarmeðvitund alls þorra þjóðar- innar eða þess hluta hennar, sem enn lætur sér ekki á sama standa um þau efni, og sá hlutinn er fjölmennur enn. »Nýja guðfræðin« á að hafa vekjandi, lífgandi, en ekki veikjandi, sljófgandi á- hrif á trúarlífið. Hlutverk hennar er gott og göfugt í sjálfu sér, og allir frjálslyndir menn munu fagna þeirri hreyfingu, ef hún verður það, sem hún eptir eðli slnu á að vera: nýr andvari heilsusam- legra lílslopts i kirkjunni. Það er hollt og heilsusamlegt.aðlosa fólkið undanbókstafs- þrælkun óviðurkvæmilegra kenninga, en það verður jafnframt að gæta þess, að ganga ekki svo langt, að 1 öfgar fari, að alveg snarist um, því að það er þjóðfé- , laginu naumast hollt. X. Mverskir jarteinamenn. (Þýtt úr »Kringsjá«). Indland hlýtur að vera kynjaland. Dag- lega flytjast þaðan frásögur um tákn og kraptaverk, um menn sem ráða yfir öll- um lögum náttúrunnar, afnema verkanir þyngdarlögmálsins og leika sér með tíma og rúm, já, svo að segja afmá takmörkin milli lffs og dauða. Einhver hinn frægasti indverski töfra- maður er mjög vel lærður maður, að nafni Ihingan. Hann er ungur maður, milli tvftugs og þrítugs, fríður sýnum og rammur að afli. Hann er Brahmatrúar og heldur nákvæmlega hin ströngustu at- riði þeirra trúbragða. Hann lifir einung- is á jurtafæðu, neytir aldrei víns í neinni mynd og fastar hvern þriðjudag. Hann er ágætlega uppalinn, talar ensku mjög vel og er gæddur mikilfenglegu töfraafli. Lærisveinn hans Kanahayahal segir svo frá, að hann hafi séð hann skapa —- búa til úr engu — blóm, ávexti og pen- inga; hann geti látið göngustafi, tendr- aða lampa o. s. frv. líða áfram og hanga f lausu lofti, reki menn í gegn með sverði án þess að gera þeim hið minnsta mein með því. Sárin lokast aptur um leið og sverðið er dregið út og gróa á fáum sekúndum, og eptir eina mínútu eru öll vegsummerki horfin. Kapteinn Cyann, aðstoðarforingi hjá indverska uudirkonunginum, segirsvo frá: »Eg hef komið til Ihingans. Hann les hugrenningar manns, les bækur þó bundið sé fyrir augu hans, en það, sem mér þótti óviðfeldnast var að hann risti gat á tungu sína með hnífnum mínum og dró vasaklútinn minn þar í gegnum*. Frá öðrum töframeistara, Jakobi frá Simla að nafni, segir Kanhayahal á þessa leið: »Hann er 45 ára að aldri og heitir fullu nafni Ali Mohamed Juakub. Hann er lítill vexti og gulleitur á hörundslit. Hann klæðir sig eptir nýjustu tízku og að betla — eins og siður er margra ind- verskra töframanna, — dettur honum sízt 1 hug, enda er hann vellauðugur. Hann lifir á því að selja gimsteina, sem hann, að vísu, einu sinni var sakaður um að búa til með töfrabrögðum. I.enti hann í stórkostlegum málaferlum út af því og honum var fyrirboðið að selja hinum innlendu höfðingjam gimsteina. Auk gimsteinanna á Jakob þessi frá Simla miklar jarðeignir og hús, eða rétt- ara sagt höll, er hvað skrautbúnað snert- ir fullkomlega jafngildir höll undirkonungs- ins á Indlandi. í viðhafnarsölum henn- ar er hrúgað saman listagripum, er kosta ógrynni fjár, og mitt á meðal allra þess- ara auðæfa situr hinn smávaxni, gulbrúni maður, spjátrungslega klæddur og talar við mikilsháttar gesti, og þykir það sér- stök náð að fá að tala við hann. Við og við fer hann skemtiferðir, og fari hann þær sjóveg, leigir hann handa sér einum stórt fólksflutningaskip. Hann hefur 100 þjóna og 20 lögreglumenn, er gæta auðæfa hans, og þar að auki eru hin syfirnáttúrlegu* öfl, er hlýða boðum hans. Töfrabrögð hans eru þess eðlis, að þau enda geta komið hinum mesta efunar- speking í vanda. Mjög einkennilegir voru samfundir þeirra stórmeistaranna Ihingans, (sem áður er getið) og Jakobs. Fréttirnar af fundi þeirra minna mann ó- sjálfrátt á miðalda frásagnir um galdra- meistarana, er heimsóttu hver annan og neyttu allrar orku í því að bera hver af öðrum og villa hver öðrum sjónir rneð hinum ótrúlegustu töfrabrögðum. Frá fundi þeirra segir Kanahayahal á á þessa leið: »Eptir að töframeistarar þessir höfðu langa hríð skiptst á kurteisisorðum bað Jakob hinn unga keppinaut sinn að sýna sér vott um, hvað hann væri máttugur. Hinn látlausi Ihingan svaraði að hann ekki væri vel fyrirkallaður, en gerði þó ýms smávegis töfrabrögð, sem hér í Norðurálfu mundu vera kölluð furðuverk. Hann las t. d. hugrenningar Jakobs eins og á opna bók og lét göngustaf svífa í lausu lopti margar mínútur í senn. Jakob gamli brosti drembilega og spurði hinn svo snögglega: »Hvar er eg nú staddur?« »Hérna við hliðina á mér«, svaraði Ihingan, Jakob gekk þá að dyrunum og opnaði þær, og fyrir utan í lausu lopti sást ann- ar Jakob, nákvæmlega eins að útliti, er hékk þar á engu, grafkyr, nokkrar álnir frá jörðu. Sýnin hvarf svo eptir tvær mínútur liðnar. Næsta furðuverkið var það, að Jakob veifaði litlum staf fyrir framan augu Ihingans og á næsta augnabliki var hinn ungi töframaður umkringdur af ótöluleg- um grúa fiðrilda, og var svo þéttur hóp- 141 urinn, að hvorki sást í lopt eða veggj herbergisins. Svo talaði Jakob nokkur töfraorð og allt hvarf samstundis. Nú er Jakob þessu næst ætlaði með gest sinn inn í gestastofuna var allt þar inni * björtu báli, logarnir æddu og streymdu upp og niður um alla veggina og reyk. urinn þyrlaðist út um dyrnar. Jakob baudaði með hendinni og allt eldhafið hvarf samstundis. Hér endar frásaga Kanahayahals. (Meira). €rlcnö simskeyti til 1‘jóðólfs. Khöfn X. ágúst, kl. 8 e. h. Wellmann mistókst norðurheimsskautsförin. Stórveldin hepta Tyrki. Kólera, í Hollandi. Frá Danmörku. Fyrirhuguðum mannsafnaði (Folketog) gegn Christensen neitað um konungs- áheyrn. * & ❖ Um skeyti þessi er það að segja, að engum mun hafa komið óvart, þóttWell- mann, er verið hefur á Spitzbergen í sum- ar, mistækist norðurförin. Hann hefur ekki mikið álit á sér fyrir loptfarir. Að stórveldin hafa hept Tyrki, er ef- laust svo að skilja, að þau hafi hindrað það, að þeir segðu Grikkjum stríð á hendur. Fregnina um fyrirhugaðan allsherjar- mótblástur gegn Christensen, er eflaustsvo að skilja, að almenningur hefur ætlað að safnast saman og ganga fyrir konung til að lýsa óánægju sinni yfir Christensen og ef til vill hrópa hann niður, líklega af því, að hann hefur verið skipaður í nýja «39 Frændi minn þreifaði í vestisvasann. „Mitt er lfka farið!“ sagði hann. „Slítið þér hnefleikunum undir eins, annars verður yðar maður barinn til óbóta", sagði Jackson. Og við sáum, að þegar hinn hugrakki smiður gekk aptur fram á móti Wilson, þyrptist hópur af óróaseggjunum kring um hann með barefli í höndunum. „Fallist þér á, að hnefleikurinn verði látinn vera óútkljáður, sir Lothian?" „Já". „Og þér, sir Charles?" „Nei, alls ekki“. „En hringurinn er rofinn". „Það er ekki mér að kenna". „Jæja, eg sé ekki annars úrkosti, Sem leikdómari skipa eg, að hnefleika- mennirnir hætti viðureigninni og hafi sig á brott, og að veðfénu verði skil- að aptur". „Óútkljáð! Óútkljáð!" æptu nú allir, og að vörmu spori fór mannfjöldinn að dreifast í allar áttir. Harrison gekk nú til Wilsons og tók í hendina á honum. „Eg vona, að eg hafi ekki limlest yður tilfinnanlega", „Eg á bágt með að standa á íótunum. Hvernig líður yður?“ „Það suðar í höfðinu á mér eins og í sjóðandi katli. Það var rigningin, sem hjálpaði mér“. „Já, eg hélt einu sinni, að eg væri búinn að sigrast á yður. Eg óska mér annars aldrei þyngri þrautar". „Eg heldur ekki“. Og svo ruddu þessir djörfu menn sér báðir braut gegnum æpandi múginn, líktjog særð ljón innan um úlfahjörð. XIX. K <» 11 g s k 1 ö p p. Frændi minn vildi, að Harrison færi í rúmið sem fyrst, því að þó að srnið- urinn sjálfur hlægi að skrámunum, sem hann hafði fengið, hafði hann samt meiðst mikið. „Þú skalt aldrei framar gerast svo djarfur, að biðja mig um leyfi til að fara í hnefleik, Jack Harrison", sagði konan hans, sem sorgbitin virti fyrir sér ör-

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.