Þjóðólfur - 21.01.1910, Blaðsíða 2

IO
ÞJOÐOLFUR
En þess þarf ekki með. Hér vill
svo vel til, að ekkert er auðveld-
ara en að leiða óhrekjandi rök að
því, að aukaþings-hald nú i vor
eða sumar þarf ekki að baka larid-
inu neinn aukakostnað — stóran
né smáan.
Það muna allir, að bæði núver-
andi ráðherra og forsprakki Þjóð-
ræðisflokksins sáluga, og sömu-
leiðis Skúli Thoroddsen, forsprakki
Landvarnarflokksins, og auk þeirra
aðrir stjórnflokksmenn, hétu því
fasilega á síðasta þingi, er þeim
var ámælt fyrir að hafa svæft
stjórnarskrárendurskoðun í nefnd,
að frumvarp iil endurskoðunar á
stjórnarskránni (þar á meðal vænt-
anlega um kosn.rétt kvenna, af-
nám konungskosninga o. fl.) skgldi
tekið fgrir á nœsta þingi.
Hver vill efa, að þeir hafi mælt
þetta af heilum hug, og að þetta
eigi að efna á Alþingi 1911 (sem
ráðherra ætiar ekki að kalla sam-
an fyrri en i miðjum maí-m.)? —
Ekki eg. —
En af því leiðir þá, að þingrof
hljóta að verða og aukaþing haldið
1912.
En ef nú væri kvatt til auka-
þings, þá má taka stjórnarskrár-
breytingarnar þar fyrir og sam-
þykkja þær.
Þá verður þingrof, og málinu
ráðið til lykta á reglulega þinginu
1911.
Hér yrði þá aðeins skift um ár
— aukaþing haldið 1910 i staðinn
fgrir 1912.
Ekkert annað!
Á aukaþingi eigum vér vísa von
innan tveggja ára. Og enginn get-
ur sagt, að aukaþing 1910 þurfi að
kosta einum eyri meira en auka-
þingið 1912, sem vér þá slyppum
við.
Hér er þvi um alls engan auk-
inn kostnað að rœða, aðeins um
flutning aukaþingsins frá árinu 1912
til ársins 1910.
Það er alt og sumt.
Jón Ólafsson, alþm.
Opið bréf
til Jónasar frá Hriflu.
Frá J6h. Jóbannessjni.
(Niðurl). Nú tekst þú ferð á hendur
til Ameriku — með pennanum — og þekk-
ir þar auðvitað alt á svipstundu, eins vel
og boli básinn sinn. Fyrst byrjar þú
með miklum ákafa að róta upp í verk-
iegum framkvæmdum meðal frumbyggjar-
anna; þar sérðu mikilleik mannshand-
anna, hvar sem þú lítur, og glápir undr-
andi á þann framúrskarandi dugnað í
öllum greinum. En fljótlega áttar þú
þig og finnur, að þú ert þangað kominn
eingöngu í þeim tilgangi, að safna rusli
i skammamal þinn til heimabrúks; allar
framfarir víkja á svipstundu fyrir þeirri
ófyrirgefanlegu hugsjón, sem Ameriku-
menn hafa, þar sem þeir aðallega ham-
ast svona vegna peningaþorsta(ll) — þeirri
svívirðilegu yfirsjón er þér ekki mögu-
legt að mæla bót(!l). — En þekkingar-
snauði vesalingur! Ertu svo óhamingju-
samur, að bera ekki meira skyn á, hverj-
ar kröfur lífið gerir, jafnt til þjóða sem
einstaklinga, en þetta ? Og samt sem áð-
ur beitir þú þinni sterku eðlishvöt til
að bakbíta og svívirða framtakssömustu
þjóð heimsins. Mikill munur væri nú á,
ef þú hefðir mannrænu og þekkingu til
að rótberja ódrengskap og vesalmennsku
þinnar eigin þjóðar. En slíks er ó-
sanngjarnt að vænta, þar sem þú munt
vera fremur efnilegt liðsforingjaefni 1
þeim flokki.
Eftir að þú, með mikilli vanþóknun(H),
hefir lýst menningu Amerlkumanna og
þessum óþolandi peningaþorsta(!!) þeirra,
sem alt kafnar í, þá sveiflar þú þínu hand-
hæga illgirnis-áhaldi að amerískum rit-
höfundum, og færir þann höfuðgalla þeim
til reiknings, að aðalhugsjón þeirra með
því að semja skáldsögur sé sú, að þeir
hugsi mest um að gera þær svo úr garði,
að fólk vilji lesa þær og eignast. Það er
með öðrum orðum sama og að segja, að
hinn rétti búskapur bændanna ætti að
fara eftir þessum boðorðum : setja skaltu
svo jörð þfna, að hún gefi sem minstan
arð, eða verkaðu vöru þína eins illa og
þú getur og seldu hana þeim, er lægst
býður. — Þarna kemur engin peninga-
græðgi í ljós(ll). Öll andans verk eiga, eftir
þinni skoðuu, að vera þannig, að engin
vilji við þeim líta. Þessa skoðun áttu
víst a 1 e i n n, sem betur fer, því þrátt
fyrir mannlega spillingu, er öllum, að
einum undanteknum — meðfæddur sá
eiginleiki, að leysa verk sfn þannig af
hendi, að þau gefi sem mestan arð, og
af þeirri hugsun hlýtur að leiða vand-
virkni. Það er með öllu óaðskiljanlegt;
— það bera líka sögur þær, sem þú ert
að narta f, glögt vitni um. — Þú for-
dæmir peninga og hugsunina um þá, en
það kemur fremur óþægilega heim við
þekkingu þá, sem menn hafa á þér; en
það mun að vfsu satt vera, að þú munt
sem minst vilja fyrir þeim hafa. Þess
vegna ættir þú sfst að kasta sorpi þfnu
til þeirra manna, sem með erfiði og
ástundun þræla fyrir sfnu — og þfnu
daglega brauði. — Reyndu nú um tfma
eingöngu að þilja bænir og raula sálma
og muntu komast að raun um, að fóður-
bætir muni vera þér nauðsynlegur.
Amerfsku klakaklárarnir vinna 18 tfma
á dag — það er verkálýðurinn ? — En
að dagsverkinu loknu lesi þeir bækur
slfkar sem mfnar. Ef sá héldi þessu
fram, sem mark væri á takandi, væri
ekki unt að fá betri meðmæli með bók-
um mínum; — svo vel eru þær kyntar, að
jafnvel þrautlúinn verkamaður, sem þræl-
að hefir mestan hluta sólarhringsins, vill
feginn skerða sinn dýrmæta hvfldartima
til að lesa — einmitt þessar bækur — svo
mikil velvild til bóka mun eins dæmi.
En verst er, hafi þessi undirokuðu vinnu-
dýr orðið þjófar og ræningjar að lokn-
um lestrinum(!!). — En heyrðu, Jónas, er
dagurinn orðinn i8tímar í Ameríku?(l).
Mörgu hefir þú kynst í þessu undralandi,
og verður nú auðmannaflokkurinn næst
á vegi þfnum. Þú segir hann vera smekk-
lltinn, létt að vinna hann og halda und-
ir áhrifum sfnum. Um þessar upplýsing-
ingar þarf ekki mörgum orðum að eyða.
Að hann sé sraekklftill má vel vera, en
að auðvelt sé að snúa skoðun hans eins
og seglum eftir vindi, mun annað en auð-
gert. Þessi flokkur mannfélagsins er ein-
mitt sá, sem aðallega er drotnandi, og
það svo, að aðrar stéttir verða að beya
kné sín fyrir honum, ef þær eiga að
draga fram Iffið. Þetta vita allir heilvita
menn. Ef þessi flokkur — sem eg reynd-
ar ekki efa — les llka alment margum-
ræddar bækur, þá álít eg að vel sé farið;
— allar stéttir lesi þær — og eiga að
lesa þær.
Loks dregur þú tunguna inn í svip og
leggur af stað frá Ameríku, ettir að hafa
týnt þetta saman, í þeirri meiningu, að
ófrægja bækur mínar, þótt erfitt sé að
setja sumt af því í samband við þær.
Þér gengur ferðin vel með þessi spörð í
seglfestu; hvergi kemur þú við á leið-
inni, þótt vænta roætti, að þú hefðir kast-
að mæðinni við Askov-háskóla til að
heilsa þar upp á gamla vini(!!). Þegar
heim kemur tekur þú að kanna illyrða-
forða sjálfs þín; — en á dýpra mið ætt-
ir þú aldrei að róa, — því út fyrir lands-
steinana þarft þú ekki að sækja skömm
þína. Loks kemur heilmikið moldviðri
af einhverju, sem þú nefnir lýsingu á
bókum minum, og vil eg vísa þeim, sem
langa til að sjá, hversu fimlega þér tekst
það, að fá að láni brennivíns-málgagnið;
þar mun það varðveitast f spiritus, óborn-
um kynslóðum til fróðleiks(H).
Leitt er, hversu þér er meinilla við lýs-
ingar af sniðugum þjófum og þróttmikl-
um sjóræningjum, sem flestum mun þó
kærara að lesa um, en breyta eftir. En
þú verður vel að gæta þess, að lögrnáli
því verður ekki raskað, að sum skáld
dragi eingöngu fram skuggahliðar mann-
Iffsins, aðrir lýsa björtu hliðinni og enn
aðrir hafa það fyrir hlutverk og lffsstefnu,
að rífa leti og vesalmennsku upp með
rótum, og kreppa þeir mjög að stórum
smælingjum þjóðfélaganna, sem alt þykj-
ast vera, en eru þó ekkert, nema hornótt
birði hinna dugandi. Ekki ætti þér að
vera betur við þessa hlið skáldskaparins?
Enn eru vissir höfundar ótaldir, og efa-
laust þeir lökustu; æðsta hugsjón þeirra
er að ráðast á saklausa menn — helst
aftan að — sem hafa dugnað til að vinna
fyrir sér og sínum — með órökstuddum
dómum, án þess að bera hið minsta skyn
á það, sem þeir dæma um. í þessum
flokki álít eg sanngjarnast að telja þig.
Þú segir, að bækur mínar séu lesnar á
hverju heimili landsins; það vona eg að
sé rétt. En af hverju ? Er öll þjóðin að
lesa þær 1 þeim tilgangi, að búa sig und-
ir morð og rán ? (!!). Lítt hugsandi er,
að sama fólkið hafi svo spilt eðli, sem
af miskunn sinni gaf þér úr sínum fátæka
sjóði n oo krónur nýlega, svo þú gætir
haldið áfram að lifa ? Eða ætlar þú í
þakklætisskyni fyrir þessa óverðskulduðu
miskunsemi, að hefja þig 1 einni svipan
svo hátt yfir gefendurna, að telja þeim
trú um, að dómgreind þeirra sé svo ger-
samlega flúiu, að bækur þær, sem mest
eru lesnar til skemtunar, verði þess vald-
andi, að uppvaxandi kynslóðin hljóti að
verða allskonar illræðismenn ? — Finst
þér ekki öll sanngirni mæla með þvf, að
lesendurnir fresti, að minsta kosti f svip,
að taka slfkt vesalmenni, sem þig, fyrir
spámann.
Þér er óhætt, Jónas minn, að halda
þeirri sannfæringu áfram, að bækur mín-
ar séu gróðursettar hjá öllum lesendum
þeirra, og þótt þú nægir þá rót æfilagt,
mun enginn sjá tannför.
Þú segist hafa lesið bækurnar, enda
þótt eg hafi fulla ástæðu til að efast um
það. En sé svo, þá finst mér engin á-
stæða til að vænta þess, að að þú sért
með óspiltara eðli en aðrir lesendur. Eg
vona samt, að þú hafir það ekki upp úr
þessu brölti þínu, sem sprottið er meira
af vilja en mætti, að þú likist Hellerups-
drengjunum(ll). Það væri illa farið ofan á
alt annað. Enn er eitt: Ef sagnalestur
stjórnar jafn-mikið gjörðum lesendanna,
eins og þú heldur fram, þá hljóta þing-
mennirnir 1907—1909 að hafa lesið átak-
anlega sögu um soltinn og nauðstaddan
munaðarleysingja, þegar þeir veittu þér
landsjóðshjálpina. Sé þetta þannig, hefði
sú saga verið betur ólesin. — Þarna falla
skoðanir okkar alveg saman.
Þú ert laginn í þeirri list, að skrifa alt í
sama tón. Grein sú, sem þú hefur fengið
setta í »Eimreiðina« 1909 um Askow-
háskólann, sýnir hvers dóttir hún er. Eg
hlýt að upplýsa lesendur mina um eitt
atriði í nefndri grein, þar sem þú finnur
þig knúðan til að lýsa þvi yfir, að nem-
endur skólans séu hættir að bindast sam-
tökum um, að verða góðir og heiðarlegir
menn. Og þessi fagra(!!) ákvörðun var ein-
mitt tekin á þeim tíma, sem þú hékst við
skólann. Hversu ótrúir sem allmargir
kunna að verða heiti þessu, treysti eg þér
þó vel til að standa við loforð þitt i þessu
efni. Annars er grein sú, sem hér um
ræðir, af illum rótum runnin, og mun á-
stæðan, sem knúði þig til að hnoða henni
saman, vera sú, að þér hafi verið neitað
um meðmæli til æðri skóla; en til þeirra
vissu kennararnir manna best, að þú hafðir
ekki unnið. Þá hljóp heldur en ekki í
drenginn, og í svoleiðis kasti er greinin
rituð. Þess er óþarft að geta, að kenn-
arar þessa skóla eru einróma lofaðir —
af öðrum en þér — fyrir hæfileika og
Ijúfmennsku; en til þess að ná hylli þeirra,
þarf auðvitað að koma fram sem mönn-
um sæmir. Þessi grein er því með sama
huga rituð og með sama fyrirvafi, sem
bókamorðvélin(!!) í Ingólfi.— Allar góðar
vættir leiði höfundinn.
Þú álítur að síðustu, að eg muni ekki
vera með tullu viti(!l), og margt þessu
líkt tekur þú út þlnu auðuga forðabúri.
Satt er það, að menn, og það ekki svo
táir, hafi talið mitt vinsamlega bréf til
þín alt of meinlaust — og í þeirri tölu
er einn trúboði —, eg hafði aldrei hugs-
að mér að svara þér á annan veg, en í
allra mesta meinleysi; eg tel það misk-
unarleysi á þessum dýraverndunartímum.
Öfundssýki og illar hvatir skoða eg sem
sjúkdóm, sem hlýtur að vera þrálátur,
þar sem hann nær að festa rætur. Langt
er frá þvf, að eg sé þér reiður; þú hefur
skvett þessu frá þér 1 þeim tilgangi, að
gera þig kunnan, og állt eg óþarft að
öfunda þig af árangrinum. Nú hefir sést,
hvað í manninum býr!!
Reyndu nú framvegis að vinna íyrir þér
sjálfur, svo ekki beri nauðsyn til að leggja
þér eins og örvasa gamalmenni, og um
fram alt, að láta ekki oftar þurfa að
ganga hér um bæinn til að safna handa
þér ölmusu. Þetta er grundvöllur undir
sjálfstæði þitt, og ef þú ferð að ráðum
mfnum, mundi eg í nafni kærleikans
leiðbeina þér við útgáfu á Ameríkusögura,
sem allir vildu lesa. Eina bendingu vildi
eg gefa þér, en hún er sú, að af því fáir
lesa »Ingólf«, ættir þú að láta greinina
um bækur mfnar annaðhvort f tímarit eða
útbreiddara blað. Ætli það sé ekki
mögulegt?(!l)
Ef þú mættir missa tíma frá ritstörfum,
gæti svo farið, að eg við tækifæri ónáð-
aði þig litla stund viðvfkjandi sumu, sem
eg hefi látið ósvarað 1 grein þinni. Eg
hefi nú séð hvað lekur úr penna þfnum,
en röddina á eg eftir að heyra; hún er
máske svipuð.
Eg býst fastlega við, að þú hafir vit á,
an meta hvað meinlaust og vinsamlegt
bréf eg hefi skrifað þér. En flýttu þér
að svara mér aftur, áður en »Ingólfur«
verður grafinn(H). Dauðinn gerir þar boð
á undan sér(H).
Með ósk um góðan bata kveð eg þiff.
með hluttekningu.
Jóh. Jóhannesson.
Landsbankinn.
Frá Kaupmannahöfn var Þjóð-
ólfi ritað 8. þ. m. og kom það með
»Valnum« svohljóðandi:
„Bankamennirnir gefa enga skýrslu
opinberlega, tilkynna bara, að þar
sem alt sje í reglu, breytist ekkert
samband bankanna (Landmandsbank-
ans og Landsbankans)".
Með »Ceres« komu nánari fregnir
af þessu, er sýna, að þessi fregn
er rétt. 0