Þjóðólfur - 28.01.1910, Blaðsíða 1

62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 28. Janúar 1910.
JS 4.
Tóuskimi,
fe v í t og m ó r a u ð, kaupir
verslun
Gunnars Þorbjörnssonar.
Kannsiknarnejnðar-
skýrsian.
Loksins er skýrsla rannsóknar-
nefndarinnar á Landsbankann
komin út; kom loks ígærmorgun,
að sögn ei'tir margar og strangar
fæðingarhríðir, hefir enda ált að
vera tilbúinn oft og tíðum siðan
122. Nóv. ef trúa mætti ísafold.
Skýrsian er ekkerl smáræðis-
bákn fljótt á litið, einar 80 blað-
síður i sama broti og Stjórnartið-
indin og er hún undirrituð 20. þ.
m. af rannsóknarnefndinni svo og
hinum eldri meðlimum nefndar-
innar, þeim Indriða Einarssyni og
Ólafi i'aníelssvni, að því er snertir
þau atriði er þeir hafa rannsakað,
og virðist það svo sem það sé
aðeins fyrstu blaðsiður álitsskjals-
ins er tilheyrir þcim.
Eftir hók þcssari heiir af mörg-
um manni verið beðið meðóþrevju
til þess að geta kynt sér sem best
allar sakargiftir, og er i sjáltu sér
ekkert að því að finna, en þá ættu
þeir lieldur ekki að bíða með að
afla sér skýrslunnar hið allra fyrsta
en jafnframt gæta þess, að þar
er inálið aðeins rætt af öðrum
málsaðiia. í*að verður að iesa
skýrsluna með sömu augum og
dómari les sóknarskjal i máli, og
gæta vandlega að öllu því er verj-
endur scgja, og dæma síðan.
Pjóðólfur hefir litið til máls
þessa lagt, og mun reyna að skýra
œálið hlutdrægnisiaust, og tekur
þar ekkert tillit til þess hvaðhin-
um eða öðrum virðist. Svo hefir
hann gert og mun gera.
Hið fvTsta er verður að áfella
nefndina lyrir, er hinn óhæfilega
iangi dráttur á nefndarálitinu; sér-
bver borgari landsins átti heiiut-
ing á þvi strax við afsetning görulu
bankastjórnarinnar, að tá að vita
það ijós( og undandráttariaust
hverjar sakir voru á hana bornar;
en það drcgst í yfir tvo mánuði.
Nefudin finnur til þcssa og afsak-
ar dráttinn, en þær afsakanir sem
þar eru frambornar, eru þýðingar-
lausar. Og svo varðar almenn-
ing minna um þau atriði er bætt
Iiefir verið við skýrsluna síðan 22.
Növ. AUar athugasemdirnarjgeta
verið góðar og gagnlegar til al-
hugunar fyrir bankann eftirleiðis
út í það skal síðar farið — enjþjóð-
in þarf sérstaklega að lá að vita
fyrir hvaða sakir bankastjórnin
var rekin.
Er nefndarálitið þá ekki fnll-
komið?
Pað getur vel verið að svo sé,
og nefndin hafi skilað þvi svo, en
þetta sem stjórnin hefir látið prenta,
er að mestu sömu sleggjudómarnir
sem ísafold hefir áður flutt. Það
er sagt, að nær 400000 krónur af
lánum og víxlum sé tapað, en eng-
in sæmileg ástæða færð fyrir þvi,
þetta þarf ekki, og er væntanlega
ekki, nefndinni að kenna heldur
ráðherranum, er virðist vera frem-
ur sýnt um að leysa störf sín þann-
ig af hendi, að fáir eða engir uni
vel við.
Nefndin hefir getið [skýrstu til
ráðherrans, en hann liefir hagnvtt
sér skýrsluna á ýmsa lund, eftir
þvi sem hans stjórnvisku hefir best
þótt henta. Pannig heíir hann ver-
i ið að gæða lescndum blaðs sins á
ýmsum miðnr réttum útdráttum
úr henni, og nú loks sent hana út
tim land áður en hin fráfarandi
bankastjórn, eða alþingismenn hvað
þá aðrir hér i hæ fengu að sjá
hana.
Þetta er ásökunarvert, þvi hér á
landsmál að ræða er alla varðar,
og öll blöð landsins jafnt áttu því
að fá að kynna sér hana tii at-
hugunar, eu ekki aðeins ísafold.
En þetta hefir verið siðurinn hjá
ráðherra þessum.
Pá skal vikið að innihaldi skýrsl-
unnar.
Innsan^nr.
er þar fyrst, og er þar stutttega
skýrt frá staríi neíndarinnar og
fæðingu hennar og hinu næstn, sem
er tögsögulegt yfirlit yfir starfsfé
bankans, er ekkert að athuga.
Sjóður hankans
segir nefndin að hati verið tatinn
.'10. Apríl síðastt. og hafi hann kom-
ið nákvæmlega heim við það, sem
hann átti að vera samkvæmt bók-
um bankans. Hið sama er sagt
um verðbréfaeignina. Við gömlu
ínsteignalánin, sveitalán t>g ferðalán
heíir nefndin ekkert að athuga, og
hið suma má segja um handveðs-
lánin, nema hvað hún vill láta
vera sjálfskuldarábyrgðarmenn ineð
láni út á hlutabrét. Er eigi gott
að skitja þann hugsunargang nefnd-
arinnar, því eftir öðru að dæma,
virðist vera ástæða til þess, að líta
svo á, sem henni þætti sjálfskuld-
arábyrgðarllækjan nög, og vildi
ekkert auka hana. Og frá bank-
ans sjónarmiði er engin ástæða til
j þess. er um góð hlutabréf er að
ræða. Hver mundi t. d. ekki kaupa
j hlutabréf Talsimahlutafélagsins fyr-
j ir 75°/o? Þau mundu allir kaupa
! er peninga hefðu fyrir það verð,
og þá er enginn hætta að lána úl
I á þau, veðið er þar gott og tryggt
! enda tekur nclndin það fram, að
I hún telji þau sæmilega trygð. —
j Pessi smáatlmgasemd nefndarinnar
| virðist þvi eigi réttmæt, ef henni
yrði fylgt, yrði það aðeins til að
hnýta nokkra hnúta í viðbót við
sjálfskuldarábyrgðarlánaflækjúna.
Seólar Landsbankans.
ér næsti káfiinn og er hann að
fullu og öllu saminn af Indriða
Einarssyni skriístofustjóra, bæði
sver hann sig i ættina, og svo segir
nefndin það.
I. E. er þár að skýra attUr fýrir
lesendum nefndarálitsins nokkum
kafla úr sögu ritsins, og svo hvern-
ig seðlabækur séu færðar, og skýrir
frá því, að i seðlahóknm séu núm-
er seðlanna prentuð, en hjá Lands-
bankanum séú þau áð eiiis stithpt-
uð. Það er náttúrlega mikilvæg
upplýsing, en varla mun hún samt
gera neina stórbyltingu!!
I’á segir hann að i þessa bók
sé innfært hvér éða hvérjir uiidir-
riti hvern séðil. Þeítá er fært í
sérstaka hók í Landsbankanum, og
virðist það ekki vera néitt verra.
Þessi kafli endar með tveimur
tillögum.
Fyrri tillagan er iirii að einhvcr
úr hankastjórninni og einhver
starísmaður undirriti seðlaria. Sú
tillaga er hreyting á bankalögun-
um er að mörgu levti þðrf og góð,
en réttast væri þá, éf því væri
breytl. að gjaldkeri hankans einn
undirritaði seðlaria, það á eins að
duga hér, eins og t. d. Englands-
banka og mjög viðar. Snmir bank-
ar pventa lika nötn bankastjórnar-
innar í heild sinni, en gjaldkeri
undirritar. Sú aðferð er miklu
hrotaminni og réttari, þvi gjald-
kerinn her ábyrgð á sjóði barikans.
Hin tillagan er um að bankinn
fari að halda seðlabækur. Ekkert
höfum vér við það an athuga, að
seðlahækur þessar geti komið að
liði, en svo sýnist, að hér sé um
"skýlaust hlntverk landsstjórnarinn- !
ar að ræða.
Pað er landssjóður en ekki hank- j
inn er gefur seðlana út.
Pað er landssjóður er ábyrgist
seðlana.
Pað er landsstjórnin er geymir
j þá meðan þeir eru óundiiTÍtaðir og
afhentir hankanum gegn kvittun og
jafnmiklu i ónýtum seðlum, og
jatnframt fær hún skrá með núm-
erum vfir alla önýttu seðlana, og
á þessa skní kvittar landsstjórnin.
i Hvernlg a tandsstjórnin að full-
j vissa sig mn, að hún kvitti eigi oft j
fyrir saina seðlanúmeri ef að hún
! tietir eigi seðlahækur? Og lands-
! stjórnin ætti eigi að þnrfa að senda j
rannsóknarnetnd á hankann jtil j
þess að vita hvaða seðlanúmer eru
ónýtt, þar eð skrá vfir það frá
byrjun hankans liggur i stjórnar-
ráðinu.
Og þegar stjórnarráðið heldur
hækur þessar er það með öllu ó-
þartt að bæta starfsmanni við
Landsbankann til þessa starfajeins
og I. E. leggur til í tillögu þessari.
Bestu þakkir fœfiim við öllum
þeim er sóttu, og á einhvern hátl
studdu kveldskemtun þá er haldin
vai 16. þ. m. Ágóðinn hefur eim
og til stóð (sem var nœr 70 kr.)
gengið til hjálpar nokkrum þurf-
andi fjölskyldum bœarins.
Margir er unnu að nefndri skeml-
un, gerðu það endurgjaldslaust, o§
sendum við þeim öllum kctrar
þakkir.
Reykjavtk 9*/i 1910.
Forstöðunefhdin.
Landsbankinn á ekki að vírina
skrifaraverk fyrir landsstjórnina eða
fehrira aðstoðarmennina þar.
Nparisjóðurinn
er næsti katlinn, er kafli sá, að
rhestu almennar hugleiðirigár og
athugariir um hann. Meðal ann-
ars er þar tekið fram, að spari-
sjóðurinn ætti að hafa sjerstakan
varasjóð. Eri þýðing þess er eigi
auðsæ, þar sem Landsbankinn hefb'
varasjóð og ábyrgist sparisjóðinn
eins og annað, þvi sparisjóðurin*
er aðeins deild i bankanum.
Og af hverju íétti sjöðnririn að
myndast.
Ekki lánar sparisjóðurinn út fé,
heldur bankinn, svo ekki græðir
hann á lánum. Hann aðeins greiðir
vexti, en fær enga.
Annai's er það undra kátteg hug-
triynd, ef vera ætti sérstakur vara-
sjóður fyrir hverri deild bankans.
Að bera þar saman við veðdeild-
ina nær engri átt, því hún hefir
j sérstakan fjárhag fráskilin bankah-
| nm, og þvi eru reikningar hennar
i sér, eins og höf. hefir ef til vitl
! tekið eftir.
j Hinar aðrar tillögur þar, skal eigi
I farið út i að sinni, aðeins skal það
| tekið tram, að siðasta tillagan væri
óhcntug fvrir bankann, ef oft á að
gera upp sjóðinn og hafa nákvæmt
eftirlit.
Pá er tekið fram, að bækur
sparisjóðsins hati siðustu ár, eigi
verið gerður upp þanftig, að sam-
an hafi borið við höfuðbók um ára-
mót. Það er rétt að við sfðustu
áramót var um 48 kr. viHa, er
bankastjöm þötti eigi tilvinnandi
að leita að. í’að hefði hiklanst
kostað margar 48 krónur fyrir
bankann, að fmna i hverju villau
lá o« var því mikln hvggilegra að
borga mismuliþeiman þótt tap
væri, sem eigi var víst, heldur
en að eyða té í slika fásinnu sem
ieitina, enda mun nefnd sú, er að
þessum kafla vann, eigi hafa leitað
að þvi.
Úrsknrðorinn
á rcikningunum er næsta greinin,
; og því atriði er margsvarað, enda
snertir það atriði eingöngu endur-
i skoðunarineim bankans og stjórn-
arráðið, og má nær þvi telja það
I bankastjórninni£óviðkomandi.
(Framh.)