Þjóðólfur - 17.06.1910, Page 1

Þ JÓÐÓLFUR.
62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 17. Júní 1910.
25.
mótor-steinolíu í k ai
Þá sem eg sjálfur álít vera besta, eða þá, sem seljand-
inn segir að sé bestf
Auðvitað nota eg þá olíu, sem eg sjálfur af eigin reynslu veit
að er áreiðanlega langbest, nefnilega
Gylfie mótor-steinolia

frá
Skandinavisk-Amerikansk Petroleums Aktieselskab,
Kongens Nytorv 6. Köbenhayn.
Ef !þér viljið reyna Gylfie-mótor-steinolíu, mun kaupmaður yðar
útvega yður hana.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
♦ BOGI BRYNJÓLFSSON ♦
+ yfirréttarmálafiutningsmaður +
♦ er fluttur í Austurstræti 3 (fyrv. t
♦ afgreiðsla Þjóðólfs). ♦
i Tals. 140. Helma 1 1 — 12 og 4—5. J
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Fylgið fer vaxandi.
Samtal við Sig. alþm. Sigurðsson.
Það var blíðskaparveður á mánudags-
kveldið, er vér gengum til Sigurðar alþm.
Sigurðssonar til þess að heyra álit hans
á aukaþingskröfunni og hinum pólitisku
kröfum nú.
Og þegar veðráttan er blíð, þá eru
allir í betra skapi, og því betra að heim-
sækja menn þá.
»Aukaþingið! — i£ins og þú veist, þá
var eg fyrir austan er áskoranin var send,
og gat þá ekki af ýmsum ástæðum ekki
verið með, hélt líka, að nógur tími væri
er eg væri kominn heim. Eins og þú
veist hefi eg ætlað mér að fylgja í þessu
efni vilja kjósenda minna. Margir þeirra
eru með því, einstöku á móti, en flestir
láta það afskiftalaust«.
En vilt þú þá ekki bæta þér við á-
skoranirnar?
»Ur því áskorunin er send, kann eg
ver við það, en hins vegar álít eg það
sjálfsagt af ráðherra, að verða við áskor-
uninni, þar sem meiri hluti alþingis er
henni fylgjandi, og þingfrestunin er verið
hefir umtöluð, getur ekki á nokkurn hátt
komið til orða, nema sem hið mesta
gjörræði gagnvart þinginu*.
Álítur þú þá, að ráðherra geti ekki
annað en boðað til aukaþingsins?
Eg sé ekki, að það sé á nokkurn
hátt unt fyrir hann að komast hjá því,
nema þá með því, að hann rjúfi þingið
og efni til nýrra kosninga, og það álít
eg persónulega, að væri hið langbesta.
í fyrra er var kosið til þings, var ein-
vörðungu kosið eftir sambandsmálinu og
varð það til þess, að ýmsir þeir urðu
kosnir til þingsetu, er eigi eru góðir þing-
menn frá almennu sjónarmiði. Og það
er ekki nema eðlilegt, þvf eftir þeim
málum var ekki kosið. Þingið sjálft og
landið, hefði því mjög gott af þingrofi.
Og frá þessu má skýra?
Já — náttúrlega, eg sé sem sagt að
ráðherra geti ekki annað en annaðhvort
rofið þingið eða boðað til aukaþings.
Nokkrir hafa viljað draga það f efa, að
Skúli Thoroddsen væri með aukaþinginu,
þrátt fyrir grein hans, er prentuð var í
sfðasta blaði. En í nýkomnum »Þjóðv.«
tekur hann af skarið um það, og segist
weð aukaþingi vera, enda »var og eigi
Þvf að neita, að margt gott gat af auka-
þingi leitt.
Aukaþingsfylgið fer vaxandi. Fleiri og
fleiri þingmenn krefjast þess, og ráðherra
verður því að taka málið fyrir á ný til
nýrri og betri meðferðar.
Nú hefir aukaþingið óneitanlega meiri
hluta þingmanna með sér, og meiri hluta
þingsins ber ráðherra að hlýða, eða þá
víkja ella.
Játvaröur Englakonungur
og Pjólverjar.
Það hefur ekki síður verið talað um
dauða Játvarðar konungs í þýskum blöð-
um en enskum. Öll þýsk blöð hafa flutt
langar greinar um stjórn hans og stjórn-
hæfileika. Sérstaklega ræða blöðin um
áhrif hans og afstöðu til alþjóðapólitíkur-
innar; það er auðvitað sú hlið af starf-
semi hans, sem af ýmsum ástæðum hefur
haft mesta þýðingu fyrir Þjóðverja.
Þýsku blöðin eru svo að segja einróma
1 dómum sínum um Játvarð konung. Það
er sama hvaða flokk þau fylla, — öll tala
þau um hyggindi hans og hagsýni, og
telja hann hafa verið framúrskarandi dug-
legan 1 að efla og auka valdstöðu ríkis
síns. En skiftar eru auðvitað skoðanir
um það, hvort þessi pólitík hans hafi
verið af persónulegum rótum runnin eða
ekki. Enda þótt pólitík hans snerist
mestan hluta ríkisstjórnar hans gegn
Þýskalandi, viðurkenna þó þaulþýskustu
blöðin, að Játvarður konungur hafi ekki
gert svo af neinum fjandskap við Þjóð-
verja og keisara þeirra, heldur af um-
hyggju fyrir sínu eigin rfki. Ennfremur
lýsa blöðin því yfir, að fjandskapur sá,
sem kominn var milli Þjóðverja og Eng-
lendiuga út af einangrun þeirri, sem Ját-
varður konungur kom Þjóðverjum í með
samningum sínum, sé mikið að réna.
Það er nú nógu fróðlegt, að athuga póli-
tík Játvarðar konungs, eftir því sem þýsk
og ensk blöð skýra frá þessa dagana.
Yfirráðapólitíkin og vöxtur hennar er
aðalþráðurinn f sögu Englands á stjórnar-
árum Játvarðar konungs. Hún byrjaði
að vísú löngu áður en hann tók við völd-
um, svo ekki er hægt að, kalla hann
föður hennar. En hann var gagntekinn
af henni, eins og Salisbury gamli (1895)
og síðar einkum Chamberlain, settu hana
í framkvæmd. Hugmynd Chamberlains
hafði eiginlega tvær hliðar. Önnur var
sú, að tengja England og nýlendur þess
fastar saman með tollsambandi, sem í
rauninni hefðu útilokað öll önnur ríki
frá viðskiftum við breska ríkið, en hin
að tryggja nýlendurnar sem best og auka
þær svo mjög, að breska rfkið næði loks
yfir alla jörðina. Til að koma þessu síð-
ara atriði í framkvæmd, tók England að
hefja ýmsar styrjaldir. Fyrst 1896 móti
Mahlisn, til að vinna aftur hinar gömlu
nýlendur Egyftalands 1 Sudin og Efra-
Egyftalandi; síðan gegn Ashanthilandi og
Nigeria, og loks gegn Búum.
í þessum styrjöldum lögðu Englend-
ingar landflæmi mikil undir sig og juku
mjög veldi breska rlkisins.
En yfirgangur þeirra aflaði þeim aftur
á móti margra fjandmanna. Fyrst og
fremst Rússa, en sfðar Frakka, sem fund-
ust Englendingar skemma fyrir sér í
Norður-Afríku.
Þegar Marchand fór för sína til hvítu
Nílar og Fashada 1897, voru viðsjárnar
svo miklar, að stríðið var rétt skollið á.
En í síðasta augnabliki létu Frakkar
undan Englendingum, með þvf að þeir
sáu, að þeir yrðu ofurliði bornir 1 ófriði.
Ennþá hraklegri stjórnarósigur biðu Frakk-
ar 1899, þegar þeir ætluðu að leggja
undir sig soldánsríkið Onan við persneska
flóann. Þá urðu þeir með samningum
frá 21. Mars 1899 að láta af hendi öll
þau yfirráð, sem þeir höfðu f Níldalnum,
Dar Fur og Kordefan. Af því reiddust
Frakkar Englendingum svo ákaflega, að
í ráði var meðan á Búaófriðnum stóð, og
það var enda reynt, að fá Rússa í sam-
band við Frakkland, til að stofna als-
herjarsamband meðal stórveidanna f Ev-
rópu, til að reisa rönd við yfirgangi og
yfirráðum Englands. Af hvaða ástæðum
sú sambandstilraun strandaði, vita menn
ekki enn. Nokkrir segja að zarinn hafi
verið því mótfallinn. En þýsk blöð halda
því nú fram, að Þýskaland hafi komið í
veg fyrir það. Það er að minsta kosti
víst, að samkomulag var hið besta milli
Englendinga og Þjóðverja á síðari ríkis-
stjórnarárum Viktoríu drotningar. Og
þegar Bretastjórn fór að sjá, að hin svo-
kallaða »glæsilega smaugrune (splendid
Isolation) gat verið afar hættuleg á vorum
tímum, hversu voldugt ríki sem í hlut á,
þá bauð Chair.berlain jafnvel Þýskalandi
samband, er tryggja skyldi bæði ríkin
gegn ytri árásum. Þýskaland neitaði víst
því boði með hliðsjón af Rússlandi, og
virtist það hyggileg pólitík í þá daga.
En samkomulag var þá hið besta milli
þessara tveggja ríkja fram undir Búastríðið.
Þegar Játvarður konungur tók við völd-
um, var England gersamlega einangrað.
Samkomulag þess við Þýskaland var gott,
enda mjög gott, en viðsjárnar milli þess
og Frakklands og Rússlands voru svo
miklar, að stríð var enda ekki óhugsandi.
Eftir nokkur ár var þessu gersamlega
snúið við. Þessi breyting, öll hin nýrri
stefna í utanríkispólitlk Englands, er mest
að þakka Játvarði konungi persónulega.
Hann sá að England mátti ekki við
smaugruninni. Þýskaland hafði hafnað
boði Chamberlains, og síðan hafði ýmis-
legt komið á daginn, sem gerði samband
við Þýskaland miður æskilegt, svo sem
afstaðaj þýsku þjóðarinnar í Búastríðinu,
iðnaðarsamkepnin þýska, sem Englend-
ingar fóru nú að sjá að var hættuleg, og
slðast, en ekki síst, mikli vöxtur þýska
flotans.
Það var því ekki annað að gera fyrir
Englendinga en að reyna að vingast við
óvini sína og andstæðinga, Frakka og
Rússa. Englendingum veitti ekki erfitt
að vingast við Frakka. Játvarður kon-
ungur var þar hinn besti milligöngumað-
ur, því bæði var hann nákunnugur öll-
um helstu stjórnmálamönnum Frakka, og
naut auk þess mikilla vinsælda hjá frönsku
þjóðinni. Hann beindi nú pólitlk sinni
gegn Þýskalandi, til að gera sættina ljúf-
ari fyrir Frakka, og með aðstoð stjórn-
málamanna, eins og Delcassé, tókst hon-
um skjótt að fá þá til að gleyma hrak-
förunum við Fashoda, og með sambands-
samningum frá 1904 fékk hann Frakka
alveg yfir á band Englendinga.
Miklu erfiðara var að eiga við Rúss-
land. Hann vissi að sambandstilraunir
í þá átt myndu mæta mikilli mótspyrnu
meðal Englendinga, af siðferðislegum
ástæðum, og ef til vill enn meiri mót-
spyrnu meðal Rússa, því Rússar voru þá
sem ákafast að leggja undir sig lönd í
Asíu, og það var fyrirsjáanlegt, að þeir
og Englendingar myndu rekast þar á.
Játvarður konungurgsá fljótt, að slík til-
raun var árangurslaus, meðan ofstopi og