Þjóðólfur - 12.08.1910, Blaðsíða 3

ÞJ OÐOLFUR.
víðast, að ervitt sé um peninga. Lánin
virðast ekki slður klipin við nögl sér hjá
nýu bankastjórninni en hinni eldri, þótt
tryggingar séu góðar, og mörgum virðist
hin nýa bankastjórn heimta meiri trygg-
ingar, »eyða meira lánstrausti manna en
sú gamla«. Hér virðist hið fornkveðna
koma fram, »að hægra er um að tala en
i að komast«.
Okkur þykir útlit fyrir, að hin nýa
bankastjórn muni ekki ætla að verða
sparsöm á kostnað við bankahaldið. Við
höfum séð það í blöðunum, að hún hefir
aukið við mörgum nýum starfsmönnum
við bankann, sem sjálfsagt þarf að launa
með mörgum þúsundum. Menn hafa nú
þegar rekið augun í það, að samkvæmt
síðasta ársreikningi bankans hefir kostn-
aðurinn við hann orðið nær því 50 þús-
und krónur, þar sem kostnaðurinn árið á
undan (1908) var ekki nema lítið yfir 36
þús. kr. Er þessi mikli aukni kostnaður
hinni nýu bankastjórn að kenna ? Eða er
það af völdum ráðherrans og ransóknar-
nefndarinnar? Þér getið, herra ritstjóri,
uppfrætt almenning um það. Það virðist
þó vera allmikið fé 14,000 kr., sem þar
er eytt meira en áður var.
Sparsamur virðist okkur ráðherrann
ekki vera, heldur þvert á móti. Mörg
ný og sum hálaunuð embætti hefir hann
stofnað. Margir eru nýsettir hálaunaðir
fiskimatsmenn við síldarverkun, eða hvað
það er kallað, svo og stjórnendur vá-
tryggingarfélaga o. fl. o. fl. Að launa
íorstjóra samábyrgðar fiskiskipa með 3500
kr., virðist víst mörgum vera óhæfileg
eyðslusemi. Það eru sömu laun sem dóm-
ararnir f yfirdómnum eiga að hafa eftir
lögum og eins og hæst launuðu sýslu-
menn, sem eitt hafa 10—12 árum af æfi
sinni og miklu fé til náms síns.
Það sýnist bert á æði mörgu, að spar-
samUr er ráðherra vor ekki. Stjórn hans
ætlar að verða landinu • geysilega dýr.
RáðherranD og bláa bökin.
Eins og menn muna, þá hefir ísaf.
frætt lesendur sýna á því, að ráðherrann
B. J. hafi mótmælt því að verða tekinn
upp í Bláu bókina hans Kraks.
Til þess að vita hið sanna í þessu efni
höfum vér ritað útgefanda Bláu bókar-
innar og fengið eftirtylgjandi svar:
Kaupm.höfn 10. Júlí 1910.
Hr. ritstjóri Zóphóníasson.
Hið heiðraða bréf yðar frá 20. Júní þ.
á. til útgefanda »Vejviserins« höfum vér
meðtekið í fjarveru Hr. Kraks úr bæn-
um. Vér erum samt sem áður faerir um
að upplýsa yður um það hvernig málið
er vaxið, en það er þannig:
Ráðherrann sendi oss á sfnum
tíma æfisögu sínaleiðrétta án
nokkurs fyrirvara. Skömmu eftir
að »bláa bókin« kom út, fengum vér
gegnum umboðsmann vorn, mótmæli þau
er þér nefnið frá hr. Birni Jónssyni, með
þeirri viðbót að ráðherrann hefði í flýti
afgreitt umburðarbréf vort og eigi gætt
að titli bókarinnar.
Jafnframt getum vér skýrt yður frá því,
að nokktir Islendingar neituðu að þeir
yrðu teknir í bókina, nema þvf að eins
að titlinum yrði breytt, og að mótmæli
þeirra voru eðlilega tekin til greina, að
undanteknu þessu og öðru tilfelli, þar sem
mótmælin komu einnig ofseint til vor.
Virðingarfylst
fyrir Kraks Köbenhavns Vejviser
Hj. Gammelgaard.
Af svari þessu er það augljóst:
!• að ráðherrann hafi ekki
mótmælt upptöku f »Bláu bók-
ina fyr en eftir að hún kom út,
eða með öðrum orðum eftir að Þjóðólfur
hafði vakið athygli hans á því, að það
að væri óviðeigandi, að nafn hans stæði
þar.
2. að gagnvart útgefandanum hefir hann
sagt að hann í flýtinum hafi ekki athugað
titilinn, sem er trúlegt mjög, en ekki
næg afsökun, einkum það sem Fjk. benti
strax á þetta, og
3. að a 11 það, sem ísaf. hefir sagt um
mál þetta, er að meira eða minna leyti
rangt; en með þvf ísaf. telur sig heiðvirt
blað, búumst vér við því, að hún muni
leiðrétta það.
Vér sjáum hvað setur.
jjarnajrxislumál.
Eftir séra Jóh. L. L. Jóhannesson.
Svör til Brynjólfs og Finns og sr. Ófeigs,
og svo meira.
(Niðurl.). V.
Enginn maður -getur með nokkurri
sannmælgi sagt, að umræður og aðgjörða-
lausu safnaðarfundirnir séu svona daufir
af þvf að fólkið skorti frelsi til að hugsa,
tala og gjöra nokkuð, eða að andlegu
héraðsfundirnir og óuppbyggilegu stafi at
ófrelsi í kirkjufélaginu. Það er heldur
engin hætta á því að oss kirkjumönnum
yrði meinað að halda af sjálfdáðum ár-
legt kirkjuþing fyrir allt landið, ef vér
hefðum mannrænu til þess og áhuga á
því. Og það er enginn efi á því að al-
þingi myndi taka ályktanir slíks frjáls
kirkjuþings, allar sem nokkru varða til
greina, einkum þar sem þær væri vottur
um vilja til að starfa eitthvað sjálfir, Þegar
nú gætt er að öllu þessu, má kalla það
stórhlægilegt hjá prestunum fyrir aust-
norðan, að vera að biðja um og berjast
fyrir, lögskipuðu kirkjuþingi, er þó vitan-
lega aldrei gæti orðið nema ráðgefandi
samkoma. Eflaust myndi ríkisvald-
stuðningin svæfa það f góða værð, engu
síður en allar sjálfshvata aðgjörðir sóknar-
og héraðsnefnda, eða hver meinar íslensk-
um þjóðkirkjumönnum að mynda félög til
líknarstarfsemi eða að eiga sér ofurlítið
kristniboðsfélag er kostaði svo sem 1 eða
2 trúboða út í heiðingjalöndin ? Þetta
meinar enginn og þó er ekkert gjört, en
yrði eflaust í frfkirkju, og það er föst trú
mín að hún skapi bæði betri presta og
betri söfnuð. Þar er fórnfýsnin venjulega
svo miklu meiri.
Það er nýlega búið að nema úr lögum
hinn rangláta og vitlausa gamla gjaldmáta
til prests og kirkju, og setja í staðinn
annan nýjan sem bæði er réttlátur og á
viti byggður. Þessi lög eru að minsta
kosti hér í sýslu mjög vinsæl og svo mun
víðast vera hjá alþýðu upp til sveita.
Samt er verið í Kirkjublaðinu og víðar,
öðru hvoru að lasta lög þessi. Afleiðingin
af þessu og öðru slíku verður, að óvildin
til kirkjunnar einkum þó þjóðkirkjunnar
eykst óðum, og gjörir það landslýðinn
enn ófúsari til að fallast á prestkennara-
tillöguna. En þó nú svo verði, að hún
fái meðhald fjölda manna sökum fjárgróða
þess, er leiðir af sparnaði þeim fyrir
sveitasjóði og landssjóði, sem framkvæmd
hennar hlyti að hafa í för með sér, þá
verð eg samt að vera á móti henni, því
að eg álít, að miklu meiri gróði en þess-
um sparnaði svarar, fáist fyrir þjóðina við
það, að fórnfús og lifandi kristindómur
í fríkirkju, kemur í staðinn fyrir aðgjörðar-
lausan og dauðan kristindóm í þjóð-
kirkju.
Eg get eigi skilist svo við þetta merki-
lega mál, að mienast eigi á aðgerðir sfð-
asta alþingis í alþýðumentamálinu, þvf
þær virðast mér hneykslanlegar. Þingið
lætur viðstöðulaust stórar upphæðir til
æðri skólanna, svo sem gagntræðaskóla,
kennaraskóla, lagaskóla o. m. fl. Þetta
er nú að vísu gott, ef fjárhagur leyfir og
annað enn nauðsynlegra er eigi sett hjá.
En örlæti þingsins til barnafræðslunnar
var harla lítið. Það sker þar styrkinn
svo við neglur sér, að nú er hann minni
handa hverjum skóla heldur en var í fyrri
fjárlögum. Slfkt er afturför. Að vísu
mun styrkurinn til skólahúsa-bygginga
halda sér og vera sem áður x/3 af kostn-
aðinum, en það er of lítið. Hann ætti
að vera 2/3 kostnaðarins í hið minsta.
Menn verða að gæta þess að alþýðu-
raentunin er miklu fremur alment lands-
mál, en sérstakt sveitamál og þar
sem fjöldinn af fulltrúum gjaldendanna
eru bændur, hefðu þeir átt að muna
eftir alþýðunni er ber mestar byrð-
arnar. Þáð tekur samt út yfir alt,
með styrkveitingarnar til barnaskóla og
farkennara. Áður þurfti eigi hreppsjóður
að greiða nema hálft á móti landssjóði
af kostnaðinum við skólahaldið eða r/3
af heildinni, og mátti það eigi meira vera
en var þó nær sanni. En nú er heimt-
að að hreppssjóður leggi til jafnt á við
landssjóð, það er 2/2 af kostnaðinum.
Þetta er svo fráleitt að óhæfu má telja.
Þess hefði og mátt gæta að nýum gjöld-
um er áður tilheyrðu landssjóði, er nú
demt á sveitasjóði svo sem vegavið-
hald o. fl. Um alt land hafa menn
óskað eftir sem ríflegustum styrk til
alþýðufræðslunnar og nú þegar náms-
kröfurnar eru svo stórum hækkaðar og
sveitarsjóðum með því sköpuð mjög auk-
in útgjöld, þurfti náttúrlega að auka til-
lagið. En þá er það minkað, þvert of-
an í alt mannvit og sanngirni. Um þetta
verður eigi annað sagt, en að þingið
hafiíþessu máli breyttámóti
vilja þ j ó ð a r i n n a r o g brugðist
trausti hennar. Sömu óhæfuna að
bregðast trausti þjóðarinnar framdi síðasta
þing einnig 1 sumum öðrum málum til
dæmis með ráðherraeftirlaunin, er þjóð-
arviljinn 1 flestum kjördæmum landsins
hafði skýlaust heimtað, að væri afnum-
in; og nú við stjórnarskiftið var gott
tækifæri til þess, fyrir meiri hlutann að
vinna sér þar til frægðar og hylli. Þar
sviku þó þingmenn kjósendur hroðalega
og er von að öllum góðum landvarnar-
mönnum líki það illa; en auðsætt er á
ýmsu, að við landvarnarmenn hötum
fremur fámennir verið í þingi að sönn-
uro flokksmönnum og trúum, er til átti
að taka. Allir þurfa að vera orðheldnir
en eigi síst þingmenn við kjósendur sína.
Einnig má finna að því, við þingið, að
það lögleiddi eigi afnám konungkjörinna
manna, sem þó minni hlutinn núverandi,
hafði tekið upp í lagatillögur sínar og
þjóðin hefir heimtað. En þetta er nú
útúrdúr hjá mér og vík því aftur að
fræðslumálinu. Það verður þá að end-
ingu áskorun mín, til þings og stjórnar,
að þetta með fjárframlögin til barna-
fræðslunnar verði lagað á næsta þingi.
Alþýðumentunin er svo mikilsvert mál
að það má telja eina helgustu skyldu al-
þingis að hlynna vel að henni með nægi-
legum fjárveitingum og góðum lögum.
Hvað er að frétta?
Druknun. Síðastliðinn Sunnudag
druknuðu 2 menn í Miðá í Dölum. Þeir
hétu Eyjólfur Böðvarsson og Ólafur Stef-
ánsson, kaupamenn hjá sýslumanninum
á Staðafelli. Fóru þeir til baðs 1 nefndri
á, og að því loknu riðu þeir yfir hyl í
ánni á sund, féll annar maðurinn afbaki
f hylinn, en hinn ætlaði að bjargaði hon-
I3i
um, og druknuðu þeir báðir. — Synir
sýslumannsins voru þar viðstaddir og sögðu
frá slysinu.
Fiskiafli afarmill á Hrútafirði og
síldarveiði segir slmfregn frá Borðeyri 1
gær.
Þokur og óþurkar ganga sffelt nyrðra.
„Gjallarhorn ' er farið að koma út
aftur eftir 5 ára hvíld. Það sofnaði um
áramótin 1905—1906 þegar »Norðri« fædd-
ist, en nú virðast dagar hans vera taldir.
Fyrsta blað IV. árg. »Gjallarhorns« kom
út 4. þ. m. ogerjón Stefánsson ritstjórinn,
sem áður var ritstjóri þess og síðan um
tíma ritstj. »Norðra«.
Bæar-annáll.
Kapphlaup var háð á Melunum
31. f. m., og voru 9 þátttakendur. Ólaf-
ur Magnússon ljósm. rann 500 stikur á
1 mín. 2o4/5 sek.; Magnús Tómasson
1 mín. 222/s sek. og þar næst Guðm,
Þórðarson 1 mfn 25 sek.
Kappsund við Skerjafjörð var og
þreytt sama dag. Fjórar stúlkur tóku þátt
í sundinu, og varð Svafa Þorsteinsdóttir
fljótust. Hún svam 50 stikur á 1 mín.
20 sek. Abelína Gunnarsdóttir svam það
á 1 mín. 453/5 sek. og Sigríður Þorsteins-
dóttir á 1 mfn 57 sek.
105 stikur syntu þeir Gunnar Einarsson
á 2 mfn. 24^/5 sek., Ágúst Jóhannsson á
2 mfn. 2Ó3/5 sek. og Tómas Hallgrímsson
á 2 mfn. 29V5 sek. Þeir eru allir innan
18 ára, og var enn einn á því reki, er
tók þátt 1 því sundi. Af eldri mönnum
tóku 6 þátt í sundinu, og varð Stefán
Ólafsson frá Fúlutjörn fljótastur. Hann
synti 105 stikur á 1 mín. 422/5 sek. Næstir
honum voru þeir Benedikt Guðjónsson
verslunarmaður (1 mín. 562/5 sek.) og
Guðm. Kr. Sigurðsson úrsmiður (2 mín.
22/5 sek.).
Sunnudaginn kemur verður þreytt um
sundbikar Ungmennafélagsins, sem er
góður gripur úr silfri.
SkipaferðÍF. »Vesta« kom frá út-
löndum 9. þ. m. Bjarni Jónsson frá Vogi,
Guðm. Finnbogason mag. og Jón Krabbe
skrifstjóri í Khöfn voru meðal farþeganna.
»Oceana«, þýska skemtiferðaskipið, kom
hingað í gærmorgun og fór f nótt.
Biskup kom heim úr visitasfuferð
um Norðurland síðastl. Laugardag. Flýtti
hann ferð sinni vegna veikinda konu
sinnar, sem er enn mikið veik.
Guðm. Björnsson landlæknir fór
með »Ceres« 7. þ. m. til útlanda og ætl-
ar meðal annars að sitja á stórþingi Odd-
fellowa, sem háð verður í Kaupm.höfn
5—7. Sept.
Matthias Þórðarson fornmenja-
vörður er nýlega kominn heim úr ferð
um Norðurland.
Þlnglýsingar u. Ágúst: íslands-
banki selur Jes Zimsen konsúl, Magnúsi
Benjamínssyni úrsmið, Gísla Finnssyni
járnsmið og Einari J. Pálssyni trésmið
húseign sína nr. 4 við Norðurstíg með
öllu tilh. Dags. S. þ. m.
Uppboðsafsal til íslandsbanka fyrir hús-
eign Gunnars kaupmanns Einarssonar nr.
4 við Norðurstíg með öllu tilh. fyrir 20,000
kr. Dags. 8. þ. m.
Uppboðsafsal til Landsbankans fyrir
húseignum nr. 18 B og 18 C við I.auga-
veg fyrir 12,500 kr. Dags. 19. f. m.
Dánir. 29/7 Magnús Stefánsson gam-
almenni á Litla-Seli.
5/s Solveig Friðriksdóttir ekkja á La»f-
ásveg 43.
S. d. Hjörleifur Guðmundsson barn í
Barnahælinu.