Þjóðólfur - 30.09.1910, Blaðsíða 1

62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 30. September 1910.
JÍ42.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
♦ BOGI BRYNJÓLFSSON $
X yfirréttarinálafiutningsmaður X
♦ Austurstræti 3. • X
♦ Tals. 140. Helma 11 — 12 og 4—5. ♦
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Xaupeníur blaðsins
er búferlnm flytja, eru beðnir að
tilkynna það afgreiðslumanni, svo
að þeir geti fengið blaðið regln-
lega.
€r jiörj á 10 milj. krónum
til stofnunar veðbanka?
Sumir menn, sem vér höfum haft
tal af, eftir að kunnugt hefur orðið
um lán það, sem landsjóði stóð
til boða frá Frakklandi, eru þeirrar
skoðunar, að landið hafi enga þörf á
svo miklu fé. Þeim hefur blöskrað
að heyra io miljónir krónur nefndar,
geta] ekki hugsað sér, hvað ætti að
gera við alla þá fúlgu. Komi svo
miklir peningar inn í landið, segja
þeir, fljóti hér alt í gulli, og það, að
leiða svona mikið fjármagn inn, verði
þjóðinni til böls en ekki blessunur,
venji hana á eyðslu og iðjuleysi og á
endanum lendi alt í óspilunarsemi og
óreglu og alt fari á höfuðið.
Vér skulum nú með línum þessum
faera þessum mönnum heim sanninn
um það, að sé veðbanka komið á
stofn með því skipulagi, sem menn
hafa hugsað sér að væri á „Sam-
vinnubankanum" og áður hefur verið
lvst hér í blaðinu, þá er svo langt
frá því, að þessar io milj. krónurséu
ofmikið fé handa landinu, að það tkki
nœgir einu sinni til þess að veita
fasteignamönnum landsins lán út á
eignir sínar svo sem þeir þurfa og
með þeim kjörum, sem viðunanleg
eru.
Ef litið er á landsbankareikningana
fyrir síðastliðið ár, má sjá, að við árs-
lok 1909
eru óborguð lán í 1. flokk
veðdeildarinnar . . . 1,885,800 kr.
í 2. flokk..............2,954,600 —
- 3- —..................663,000 —
eða samtals 5,503,400kr.
og íslands banki hefir
lánað út með veðdeild-
arkjörum...............950,000 —
samtals 6,453,400 kr.
Gera má ráð fyrir, að síðan um ný-
ár hafi svo mikið verið lánað út í
Landsbanka veðdeildinni, að öll lán
með veðdeildarkjörum séu um 7 milj.
kr. nú sem stendur.
Þessar 7 milj. kr. eru lánaðar út á
fasteignir með því að lána upp og
niður 2/s virðingarverðs fasteignanna.
— Væri nú ekkert búið að endur-
borga af þessum lánum, þá svarar það
til 171/2 milj. kr. virðingarverðs. En
þar sem nú mikið mun vera búið að
borga af sumum þessum veðdeildar-
lánum, er víst ekki ofmikið í lagt þó
að reiknað sé, að virðingarverð það,
sem svarar til þessara 7 milj. króna
lána sé sett um 20 milj. kr.
Setjum nú svo, ik) allir fasteigna- j
menn, sem veð eiga í Landsbankan- 1
um og Islandsbanka með veðdeildar-
kjörum, færu í „Samvinnubankann" og j
fengju lán þar. Ætlast var til, að j
sá banki lánaði út á jarðeignir 4/5
virðingarverðsins, en 8/* út á húseign-
ir. Segjum, að hann lánaði nú ekki
nema 'i\>. að meðaltali út á fasteign-
irnar. Þá þyrfti samvinnubankinn að
hafa 3 i af 20 milj. kr. eða 15 milj.
kr. til þess að geta fullnægt þessum
mönnum einum. Ef bankinn veitti nú
ekki meiri lán en sem svaraði 3/s virð-
ingarverðs þessara fasteigna, þyrfti
hann samt 12 milj. krónur, að ótöld-
um öllum þeim, sem enn eiga óveð-
settar eignir og mundu sækja eftir
lánum til þess að efla búnað sinn á
einhvern hátt, ef lán stæðu til boða
með þeim kjörum, er þeir gætu undir
risið, svo og að ótöldum þeim hrepps-
og sýslufélögum, sem lán mundu taka
í þannig lagaðri lánsstofnun.
Þetta sýnir, að ekkert veitir af þess-
um 10 milj. krónum, til stofnunar veð-
banka eins, og er ekki nóg þegar
fram líða stundir.
En hvað verður svo af þessum pen-
ingum, munu margir spyrjar
Því er fljótsvarað. Þeir fara til
Landsbankans og íslandsbanka til
endurgreiðslu veðdeildarlánanna. 7
milj. kr. eru það. — Megnið af hinum
3 milj. kr. mun fara til sömu banka
til greiðslu á víxlum og ábyrgðarlán-
um.
Nú verða bankarnir að leysa inn til
sín bankavaxtabréf, sem úti eru, og
að mestu liggja á útlendinga höndum.
Þar fara 7 milj. kr. aftur, því að
bankavaxtabréfin eru jafnmikil að upp-
hæð og hin ógreiddu lán veðdeild-
anna. — Hinar 3 milj. kr. fara hjá
bönkunum, ef peningarnir lenda þar,
til þess að losna við skuldir hjá er-
lendum bönkum. íslands banki skuld-
ar um 2 milj. kr. erlendum bönkum j
samkv. síðasta árs reikningi og Lands-
bankinn um 1 milj. kr. — Þarna er
þá rúm fyrir 3 milj. kr. og þar með
ráðstafað þessum IO milj. krónum,
sem fengnar væru að láni til stofnun-
ar veðdeildarbanka.
Niðurstaðan verður, að þessar 10
milj. krónur eru ekki til annars eða
meira en að laga það ólag, sem nú
er á peningamarkaðinum ísienska.
Fasteignamenn fá viðunanleg láns-
kjör og þurfa ekki að eiga það á
hættu, að eignirnar séu teknar af
þeim og seldar á nauðungaruppboði
fyrir hálfvirði eða rninna, og bank-
arnir íslensku komast úr skuldum við
útlandið, og geta þar af leiðandi orð-
ið sjáífstæðar peningastofnanir.
Að eins húseignirnar á öllu land-
inu eru samkv. síðustu skýrslu virtar
til skatts á 18l/s milj. króna, auk allra
jarðeigna.
Skyldu þessar eignir ekki geta not-
að eða hafa þörf fyrir 10 milj. krón-
ur? eða 3 milj. kr. í viðbót við það,
er þær nú standa að veði fyrir í veð-
deildunum.
Utanförin.
Loks hefir hann, ráðherrann okkar,
lagt af stað til Kaupmannahafnar á kon-
ungsfund. Oft hefur það staðið til áður,
en ekkert af orðið, ráðherrann hefir þá
altaf orðið fyrir því óhappiþ.!), að verða
skyndilega veikur.
En nú loksins tókst förin.
Þær voru ekki fáar sagnirnar, er gengu
af utanförinni og ýmsu, er ráðherrann
snerti. Þannig var um eitt skeið, nokkru I
fyrir utanförina, altalað um bseinn, að
ráðherra ætlaði að beiðast lausnar og
benda á hr. Björn bankastj. Kristjánsson
sem eftirmann sinn, þar til Alþing kæmi
saman. Vér fyrir vort leyti höfum aldrei
lagt trúnað á sögur þessar, og höfum
því virt þær að litlu, þótt þingmenn úr
meiri hlútanum hafi sagt oss og virtst
leggja þar á trúnað, að minsta kosti á
afsögnina. En svo mikill varð samt trún-
aður á sagnir þessar, að nokkrir þing-
menn meiri hlutans áttu fund með sér og
og sendu sr. Jens próf. Fálsson heim til
ráðherra til að fá að vita hið sanna í
þessu efni, og svaraði ráðherra á þá lund,
að hann »vænti þess að Guð gæfi sér
heilsu til þess að vera við, að minsta
kosti til þingsc. Og ' þótt svarið væri
ekki vel skýrt, þá urðu þingmenn að
láta sér það lynda.
Svo kom utanförin, og þá gaus upp
aftur gamla sögnin um að ráðherra ætl-
aði að leggja niður völd, en þó með
mikið minni krafti. Og þótt undarlegt
sé — þá er eins og fólk viti ekkert hverju
það á að trúa, eins og það trúi ráðherr-
anum til alls, en nú kvað það alt eins
vel geta orðið sr. Jens próf., er ráðherra
bendir á, en að honum ólöstuðum kysu
víst margir heldur, að hr. B. Kr. yrði
fyrir valinu.
Á Þriðjudagskveldið í síðastliðinni viku
héldu þingmenn meiri hlutans fund með
sér, þar sem þeir ræddu ýms mál er fyrir
lágu. Á meðal þess var hið svonefnda
enska mál, skýrsla hr. Einars Benedikts-
sonar o. fl.
Þingmönnum þótti, eins og ýmsum
fleiri, það ófært, að þeir Eggert Claessen
og Sveinn Björnsson yfirréttarmálafærslu-
menn sætu i nefndinni, þar sem að þeir
væru mjög við fyrirtækið riðnir, og gætu
því ekki skoðast sem óvilhallir nefndar-
menn. í tilefni af því skoruðu þeir á
ráðherra
1. að lýsa því yfir, að honum væri það
að öllu ókunnugt, er hann skipaði nefnd-
ina, hver afskifti E. Cl. og Sv. B. hefðu
af fyrirtækinu og
2. að þeir væru reknir úr nefndinni.
Til þess að jafna þetta, hafði ráðherra
l það á þá lund, að hann lét Ól. Bj. lýsa
! því yfir í ísafold, að ráðherra hefðuverið
ókunn afskifti þeirra E. Cl. og Sv. Bj.
| af málinu, og þar sem hann ekki gat
staðið sig við að víkja þeim úr nefndinni,
þá lét hann skýra þingmönnum frá, að
nefndin gæfi skýrslu í næstu viku — og
kvað skýrslan vera tilbúin, sbr. Lögréttu
28. þ. m., og hætti svo störfum, og létu
þingmenn við svo búið standa.
En nú hefir ráðherrann veitt
f é 1 a g i — enska bankanum — 1 e y f*i s-
b r é f samkvæmt nýprentaðri skýrslu, er
félagið hefir gefið út, en á hvern veg það
leyfisbréf er háttað, skulum vér láta ósagt
um að svo stöddu. Einhvern tíma mun
það þó augljóst verða.
í vetur bað ráðherra flokksstjórn meiri
hlutans um að semja fyrir sig lagafrum-
vörp, er leggjast ætti fyrir næsta Alþing.
Flokksstjórnin viidi eigi, eins og eðlilegt
var, verða við þessari ósk ráðherrans,
taldi það hans verk og aðstoðarmanna
hans í stjórnarráðinu.
En afleiðing af þessari neitun varð sú,
að nú veit ráðherran ekkert hvað hann
á að leggja fyrir þingið, og hefir ekkert
um frumvörp hugsað. Þetta hirðuleysi
ráðherrans barst á góma á fyrnefhdum
þingmannafundi, og voiu sumir þingmenn,
t. d. Skúli ritstj. Thoroddsen, allþungorðir
í tilefni af vanrækslunni.
Svo fór ráðherrann utan, og höfum vér
fyrir satt, að alt það sem hann hefir
unnið að undirbúningi þingmála, sé
1. að biðja hr. skrifstofustjóra Indriða
Einarsson að athuga tollmálin, meðal
annars hvar eigi að taka áfengistollinn, og
2. að afhenda hr. Klemens landritara
Jónssyni allar þingsályktunartillögur, er
voru samþyktar á sfðasta þingi með
þeim ummælum, að hann gerði við þær,
það sem honum sýndist.
Svona er nú lagaundirbúningur, svo
ekki siglir hann með frumvörpin, bless-
aður, enda kvað nú eiga að semja laga-
frumvörpin flest ytra. Nýr sjálfstæðis-
vottur það.
En hvert er þá erindið?
Það er víst fyrst og fremst að fá þing-
inu frestað, til þess vill ráðherra hafa öll
útispjót. Ætlar ráðherra að dvelja ytra
2—3 mánuði, segir Þjóðv. eða jafnvel alt
til næsta þings.' Þykir það máske ffnna,
og svo eru Danir svo undur góðir, sbr.
ummæli haus í forsetaförinni, og danska
kvenfólkið hið besta í heimi.
Og að þingfrestun er nú ráðherrann að
starfa. Hann vill skipa sér ráðherrapeð,
og á þeim ætlar hann að lifa.
I'm þjóðkjörna liðið varðar hann ekk-
ert, aðeins ef hann fær meiri hluta í
sameinuðu þingi með nýu ráðherrapeð-
unum sínum.
Jón Jensson og Bril-
louin konsúll.
Þjóðólfur 9. þ. 111. flylur skýrslu
lir. Jóns Jenssonar yfirdómara um
lóðarsölumál hans og konsúls Frakka
hér, hr. Brillouins. Það er óþaríi,
að l'ara mörgutn orðum uin málið,
áður en kærusamningur þeirra og
samþykt byggingarnefndar ltevkja-