Þjóðólfur - 18.04.1917, Blaðsíða 1

LXIV. árg.
Eyrarbakka 18. april. 1917.
Nr. 6
l3 j óðólfur
kemur venjulega út hvern föstudag.
Arg'angurinn kostar innanlands 4 kr.
til uæstu ársloka en 5 kr. erlendis.
Afgreiðslu annast póstafgre’ðslu-
maður Sigurður Gruðmundsson en inn-
heimtu og afgr. á Stokkseyrj og Eyrar'
bakka annast verzlm. Jóhannes Kristi
jánssou. Auglýsingár í blaðið verða að
vera komnar til Jóh. Kristjánssonar,
verzlm. á þriojudagskvöld.
Jafnvægi atvinnu-
veganna.
í öl’lum menningarlðndum, þar
sem þjóðiíi liflr á fleiii en einubi
atvinnuvegi, ev þa& eitt og sðab
skylda þings og stjórnar, með vit-
urlegri löggjöf, að viðhalda jafn-
vægi milli þeirra atvinnuvega, sem
álitið er að són þess verðir að
þeir leggist ekki í auðn.
Hér á laudi lifir mestur hlnti
þjóðatinnar á tveimur atvinnu-
greinum, landbúnaði og flskiveiðum.
Pað væri því eðlilegt 02 tótt-
látr, að þing og stjórn hét' hefði
nánar gætur á þessum atvinnu-
greinum landsmanna, svo frarnan
lega að það er ekki moining lög-
gjafanrta að önnur atvinnugreinin
leggist alveg niður.
Því heflr löngum verið haldið
fram af fjölda manna, að aðaltekj-
ur landsjóðs kætnu frá sjávarút-
vegnum, en landbúnaðminn væri
einungis byrði fyrir landið. í sara-
bandi við þennan ovðróm heíir
verið bent á það, að sumar fram-
leíðslugreinif landbúnaðarins (sméix
ið) hafi verið verðlaunað og þá
loks hafl borgað sig að framleiða
það. Líka heflr verið minst á
það, að styrkurinn til Búnaðarfé-
lags Islands væri beinlínis fátækra-
styrkur til landbúnaðarins, en þá
rödd hafa sjávarútvegsmenn sjálfir
kveðið niður, með því að fyrir
sjávarútveginn heflr verið sett. á
stofn lík stofnun og Bunaðaifélag
Islands er fyrir landbúnaðinn.
IJað sorglega við þetta tal þeirra
martna, er svo hafa litið á, að
landbúnaðm inn íslenzki bæri sig
ekki, or það að þeir hafa 1 mörg-
um atriðum haft rétt fyrir sér.
Landbúnaðurinn er svo langt á
eftir sjávarútvegnura, að hann
heflt' þuvft a fátækrastyrk að
halda, og bcendui hiifa vnriö svo
nægjusan ír, að þeir aafa tékið
þessu með þökkum, i stað þess
að faca aðra greiðari og' staðbetri
umbctfde'ð. F’eir hafa með þo ín-
mæð; hoi ft á það, að fólkið íer
frá þoim og flytst í kaiíþstaðina
og verður þar að misjafulega nýt-
um mönnum rnargt, en sumt líka
að vesalingum og öreigamönnum.
Ein megin oisökin að því, hve •
langt landbúnaðurinn stendur að
baki sjávarútvegnum íslenzka er
sú, að peningastofnanir landsins
hafa gert. alt sitt t.il að hnekkja
landbúnaðinum en rnagna sjávar-
utveginn. I fljótu bragði sýnist
þetta, ekki svo, en í raun og veru
er því þannig farið.
Bankarnir hafa nefnilega lagt
má segja alt sift veltufé í sjávari
úfveginn, og með því gert sjávar-
útvegsmönnum hægt fyrir að hefja
maguað atvinuustríð við landbún-
aðinn. Mór þykir sennilegt (sn
um það vantar skýrslur) að allur
iandbúnaðurinn íslenzki hafi ekki
eins mikið veltufé og eitt útgerð'
arfélag í Reykjavík, sem þó gerði
ekki út nema einn botnvörpung,
hvað þá þau útgerðarfélög, sem
gera út mörg fiskiskip.
Vegna þess hve ójafnt fjármagni
er skift milli þessara atvinnuvega,
getur þing og stjórn naumast
ætlast til þess, a,ð sá hluti lands-
manna sem stundar landbúnað,
greiði til landsþarfa neitt likt og
sjávarútvegsmenn, enda mun vanta
mikið á að svo sé, en sennilegt
áð bændur gœtu eiumitt látið
mikið af hendi rakna til lands-
þarfa ef ekki væri jafn hrapallega
gjört upp á milli atvinnuveganna,
hvað fjármál snertir, samgöngur
og ,fleira.
Fáir, hygg eg, að verði þess var-
ir, rneðal sveitamanna, að þeir
sjái ofsjónum yflr gróða úlvegs'
manna og sjómanna þö að atvinnui
rekstur þeirra borgi sig mæta vel
og margir þeirra hafl orðið stór-
auðugir á fáum árum. Er þó
vitanlegt að sveitamenn þurfa ár-
lega að kaupa mildð af sjávan
mörmum og er ekkert við það að
athuga þó verið sé hátt, ef sveita-
menn fengju um leið vel borgaða
sína vöru.
í sambandi við þetta vil eg
geta þess, að eg hefl lika örsjald'.
au heyrt útvegsmenn og sjómenn
minnast á verðhæð landvörunnar
íslenzku eða öfunda sveitamenn
yflr gróða(H) þeirra, en einhver
tegund fólks, einhver miilistótt eða
stéttir eru til hór á landi, sem ár
og síð hnýta í landbúnaðarmenn
fyrir ágengni og ásælni í viðskifti
utn og of hátt verð sveitavörunn-
ar. Og útlit er fyrir að einmitt,
þær stóttir sem þann söng syngja,
hafl ekki lítið að segja, því ein'
mitt nú 4 síðustu t mum heflr
stjórnin aftur og aftur gert til-
raun til aó hriekkja r.arkaðsverði
íalenzkra landbúnaðait,furða. Má
í sambandi við það minna á hinar
þrálátu tilraunir að lækka mjólk-
urverðið í Reykjavík og nú síðast
smjörútflutningsbannið, samninga-
verðið Breska og smjörverðlagið.
Það liggur í augum uppi, að
atvinnuvegur sem hangir á hor-
rim, eins og landbúnaðurinn ís->
lenzki, og getur í raun og veru
hvorki dafnað nó dáið, getur
ómögulega kept við sjavarútveginn
eins og nú standa sakir. Kaup-
gjald verkafólks er orðið margfalt
við þaí sem var fyrir stríðið, og
er þó annað verra, fólkið fæst ekki
hvað sem í boði er. Útlendu síld-
arkongarnir láta greipar sópa um
það, og löggjöfln þorir ekki að
hagga við þeim. Skyldi annars í
nokkuru landi, hjá nokkurri þjóð
líðast annað eins, að útlendir
prangarar fá hér ágætt tækifæri
að setjast að og reka hér atvinnu-
veg, sem gereyðileggur elsta og
bezta atvinnuveg landsmanna, en
um leið dregur að sér fjölda fólks,
sem hæpið er að hafi stundar>
hagnað af atvinnunni, en fullvíst
er um að líður framtíðartjón, þó
um einhvern hagnað væri að ræða
um stuttan tíma.
Eg get ekki skiJið að íslenzkur
sveitabúskapur beri sig þetta herr-
ans ár 1917, ef bændur eiga að
fá, samkvæmt tilboði Breta að
kaupa vöruna, fyrir bezt.u ull 3
kr. kílóið og lakari 2,80 kílóið.
Fyrir kjöt kr. 120 pr. tn., sem
verður nettó varla yflr 70—90
aura pr. kg., og smjörið. sam-
kvæmt veiðlaginu Reykvíska, kr.
3—3,30 pr. kg. að frádregnum ca.
10 °/o sölukostnaði. Að mínu áliti
hefði getað komið til mála að
sveitabændur hefðu getað keft við
sjávarútveginn með kaupgjald
verkafólks, ef afurðaverðið hefði
orðið þetta; Ull 4 kr. kg., 1. fl.,
2. fl. kr. 3,75 kg. Kjöt 2 kr. pr.
kg., bezta t.egund og smjör 4 kr.
pr. kg. Þessu verði mætti senni-
lega ná, ef að • í fyrsta lagi duglegi
ir enndrekar ferðuðust um Amer-
íku og kyntu sér þar ullarsölu og
notkun ullarinnar, heíðu vöru
sýnishorn og kyntu vöruna fyrir
Amerikumönnum, sem nú hljóta
að hafa fulla þörf fyrir hana. Eða að
Englendingar gæfu eftir að ullin
flyttist til Norðurlanda, eins og
þeir gerðu síðastl. haust. og varð
þá til mikilla hagsmuna fyrir Is-
lendinga.
í öðru lagi að Bretar gæfu eftir
að kjötið yrði flutt til Norðurlanda
eins og þeir gerðu síðastl. haust.
Kjötverðið þar er nú afarhátt, og
því viss ma.rkaður þar fyrir kjötið.
Líka gæti komið til tals, að flytja
kælt kjöt til Englands, ef flutningl
ar þangað teppast ekki, því verö
á kældu kjöti kvað nú vera geysi
hátt þar. En í þriðja lagi þurfa
landbúnaðarmenn vinsamlegast að
fara þess á leit, að stjórnin leggi
•kki hömlur á að þeir fái að selja
vöru sína óáreittir, hvar sem
markaður fæst. fyrir hana, ef hún
fæst flutt vegna skilmála sem
Bretar kunna að setja, eða hafa
sett.
Smjörverðlagið er nýtt og kem-
ur varla til mála að það ekki
hækki. Hór á landi er full þörf
fyrir viðbit, en engin ástæða að
setja verðið svo lágt, að enginn
vilji framleiða vöruna til sölu.
Ef Yerðlagsnefndin hefir með
smjörverðlaginu ætlað að forða
Reykvíkingum frá hungri og þrótt-
leysi, þá hefði hún líka átt að
setja verðlag á hrísgrjónasekkinn,
sem kaupmennirnir voru að selja
í maímán. síðastl. fyrir 70—80
kr. hver 100 kg., en sem þeir
vitanlega gátu selt með hagnaði
fyrir 40—45 kr. Eg vona að sá
þróttur sé enn í sveitabændum,
að þeir fremur takmarki smjör-
framleiðsluna en auki hana, svo
framarlega að smjörverðið verður
sett undir 4 kr. pr. kg. fyrir
rjómabúsmjör, því hæpið er að
selja smjör fyrir 3 kr. pr. kg., en
kaupa útlent mél við því verði,
sem nú er á því.
Nei, kaupfélög og samvinnufé-
lög verða [nú að taka höndum
saman og halda verðinu uppi.
Vonandi hjálpa bankarnir til þess,
þegar þau (félögin) hafa vöruna að
bakhjarli sem víst er um að fer
hækkandi, jafnvel þó friður verði
saminn. Öll kaupfélög og sam-
vinnufélög bænda ættu að halda
fund í Reykjavík, og það sem fyrst,
og ræða þar þessi vandamál sín
0. fl., t. d. skipakaup fyrir sam-
vinnufélögin, og umfram alt ættu
inenn að varast að gera nú þegar
sölusamninga um vöru sína, því
verðið fer ekki síður hækkandi
nú en síðastl. ár. Og engin ástæða
er til að örvænta að ræðismaðui
Breta hér, Mr. Cable, geri ekki
sitt til að við fáum einmitt að
flytja bæði ull og kjöt til hinna
venjulegu markaðsstaða, Noregs
og Danmerkur,
Embættismenn hafa komið því
til leiðar, að aukaþing var kallað
saman til að létta vandræði þerrra
og fáir eða engir bændur hafa
talið það eftir. Útvegsbændur og
fiskimenn hafa fengið kjör sín
bætt með nýjum samningum við
| Breta, og dagiaunafólk nýtur þar
! vitanlega góðs af.
En bændum er lagt við stjóra
eða reka fyrir diifakkeii að feigð-