Þjóðólfur - 30.04.1918, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR
65. árgangur.
Iíeykjavík, 30. apríl 1918.
6. tölnblað.
ÞJÓÐÓLFUR kernur út einu sinni í
yiku. Kostar til ársloka kr. 4,00i Gjald-
dagi fyrir lok júlímánaðar. Afgreiðslu
annast Björn Björnsson bðkbindari,
Laugaveg 18, sími 286.
„Grloppan".
Mikilli eftirtekt og umtali
hefir það valdið, að alþingi
varð við þeirri beiðni hr. Hann-
esar Hafsteins, að varamaður
hans, hr. Sigurjón Friðjónsson,
settist í sæti hans. Þjóðólfur
ætlar ekki að ræða um gerðir
þingsins i því máli að sinni.
Það var annað í sambandi við
þenna úrskurð þingsins, er ég
ætla að vekja máls á.
Eg hefi einhvers staðar séð
eða heyrt það kallaða »gloppu«
i stjórnarskrá vorri, er hún
kveður ekki skýrt á um það,
að lahdkjörinn varaþingmaður
sitji á alþingi i stað aðalþing-
manns, er hann getur ekki
gegnt þingstörfum, hvort sem
það stafar af heilsubilun eða
öðrum forföllum. — Það var
önnur »gloppa« í henni, er ég
hér vildi minnast á.
Stjórnarskrár-galli sá, er ég
á hér við, er i 32. gr. hennar,
þar sem kveðið er á um, að
alþingi skeri »sjálft úr, hvort
þingmenn þess séu löglega
kosnir, svo og úr því, hvort
þingmaður hafi mist kjörgengi«.
Það er merkilegt, að þing-
menn breyttu ekki þessu ákvæði,
er stjórnarskrá vor var endur-
skoðuð á þingunum 1911 o'g
1913. Reynsla undanfarandi
þinga hefði mátt hafa fært lög-
gjöfum vorum heim sanninn
um, hve óviturlega dómsvaldi
í þessum efnum er fyrir kom-
ið. Gáum að, hverjum er i
rauninni falið þetta úrskurðar-
vald um lögmæti þingkosninga
og kjörgengi löggjafa. í orði
kveðnu er það alþingi alt. En
i reyndinni er það selt þeim
meirihluta-flokki eða meiri-
hluta-flokksbrotum, er i það
og það skifti fara með völd eða
ráða úrslitum mála í samein-
uðu þingi. Meirihluta-flokkar
eru þar gerðir dómarar i sjálfs
sin sök, og hefir löngum þótt
illa trygð réttvísin, er menn
verða að hlíta sliku. Fáir
myndum vér nú á dögum þora
að selja þeim sjálfdæmi, er vér
deildum við. Auðsætt er satnt,
að einstaklingur þorir eigi að
beita eins dóms- eða úrskurð-
prvaldi sínu og t. d. harðsnú-
inn og 'fjölmennur meirihluta-
flokkur í byrjun kjörtímabils.
Sú sveit er næstum því almátt-
ug» allar syndir hennar frá
fyrsta þingi kjörtímabils
gleymdar og moldu orpnar
eftir sex ár, er landslýður geng-
ur til næstu alþingiskosninga,
enda þarf andstöðu- og minni-
hluta-flokkur vanalega ekki að
seilast svo langt aftur fyrir
sig eftir kúlum til skothríð-
ar á hendur meirihluta-
flokki. Það má ganga að því
vísu, að langoftast verði skor-
ið úr kosningakærum, eftir því
sem meirihluta alþingis er
haldkvæmast, hagsmunir hans,
en ekki gildandi stjórnarskrár-
ákvæði um lögmæti kosninga
og kjörgengi þingmanna, réðu
úrslitum. Úrskurðarvald í slík-
um málum er, með öðrum
orðum, fengið í hendur áreið-
anlega hlutdrægum dómara, er
sama sem einskis konar ábyrgð
verður á hendur komið.
Eg vænti þess, að flestir fall-
ist á, að slíkt skipulag er með
öllu óhafandi.
Á fósturjörðu þingræðisins,
Englandi, gilda þau ákvæði,
að sérstakur dómur sker úr
því, hvort taka beri til greina
kosningakærur eða eigi. Skipa
þann dóm dómarar í efstu
dómstólum ríkis.
Lik ákvæði þyrfti að lögleiða
með oss íslendingum, er hent-
ugt færi gefur.
Landsbankaútibúið austan fjalls.
(Bréf úr Árnessfiiugi).
Á sýslufundi Árnesinga, snemma
í þessum mánuði, var borin upp
af sýslunefndarmönnunum, Gunn-
laugi Þorsteinssyni, dannebrogs-
manni á Kiðjabergi, og Guðm.
Lýðssyni, bónda á Fjalli, og sam-
þykt með 13 atkv. gegn 2 svo-
feld tillaga:
„Jafnframt því sem sýslu-
nefndin lætur í ljós ánægju
sína yflr heppilegu vali á stað fyr-
ir Landsbankaútibúið hér í sýslu,
leyflr hún sér að æskja þess, að
útibúið verði látið taka til starfa
sem allra fyrst*.
Er þessi samþykt, í fylsta sam-
ræmi við fyrri óskir sýslunefndar-
innar um, að flýtt verði stofnun
Landsbankaútibús í héraðinu. Um
hitt atriðið, að útibúinu er heppi-
lega valinn staður á Selfossi, þarf
eigi framar vitnanna við, þar sem
bankastjórn, landsstjórn og nú síð-
ast sýslunefnd þeirrar sýslu, sem
hér á aðallega hlut að máli, hafa
komist að einni og sömu niður-
urstöðu í því efni, enda er það
mjög eðlilegt, því að á Selfossi
eru krossgötur fleiri kaupstaða-
fara en á nokkrum öðrum stað á
Suðurlandsundirlendinu.
Ólafsvallamálið.
Þess var getið í seinasta blaði,
að þingmenn Árnesinga hefði flutt
þingsályktunartillögu um, að al-
þingi skoraði á stjórnina, að selja
ekki Ólafsvelli. Því máli var síð-
an vísað til landbúnaðarnefndar.
Um það hefir birzt svohljóð-
andi nefndarálit:
Nefndarálit
um tillögu til þingsályktunar um
sölu Ólafsvallatoríunnar.
%
Frá landbúnaðarnefnd.
Nefndin hefir athugað þetta mál
og leyfir sér að benda á þessi at-
riði:
1. Jörðin Ólafsvellir, ásamt hjá-
leigunum, er ekki í ábúð þess
manns, er æskir kaupanna, og get-
ur sýnilega, aldrei orðið það, þar
sem hann er gamall maður og
löngu hættur búskap. Það getur
því naumast koniið til mála, að
hann nái kaupum á jörðinni.
2. Nefndinni hafa borist upp-
lýsingar um það, að komið hafl
til tals að nota jörðina til skóla-
seturs, enda er henni vel í sveit
komið til þess. Hér er því um
almenningsnot að ræða; og er sú
ástæða ein út af fyrir sig nægileg
til þess að fyrirbyggja sölu.
3. Þegar Skeiða-áveitan er full-
ger, fær jörðin mjög stórt svæði
af landi síuu undir. áveitu, og er
það að mestu véltækt engi. Það
er því sjáanlegt, að hér er um
mikla framtíðarjörð að ræða og
mjög dýrmæta eign fyrir Landssjóð.
4. Skoðun viðkomandi sýslu-
nefndar á þessu máli virðist vera
svo mjög á reiki, að naumast er
hægt að byggja neitt á henni,
þar sem sýslunefnd nær einhuga
leggur á móti sölunni árið 1916,
en nú fyrir skömmu samþykkir
sölu með 8 atkv. gegn 5.
Af framantöldum ástæðum ræð-
ur nefndin hv. deild til að sam-
þykkja tillöguna óbreytta.
Alþingi, 22. apríl 1918.
Stefán Stefánsson, Einar Árnason,
formaður. skrifari.
Einar Jónsson. Pétur Þórðarson.
Sigurður Sigurðsson,
framsögumaður.
Mál þetta var til umræðu á
föstudaginn. Þórarinn Jónsson
vildi vísa málinu til stjórnarinnar
með rökstuddri dagskrá, en það var
felt með miklum meiri hluta at-
kvæða. Var tillagan um að selja
ekki, samþykt með 23 greiddum
atkvæðum. 2, Þórarinn Jónsson
og Jón Jónsson á Hvanná, sögðu
nei. Jón Magnússon, forsætisráð-
herra, greiddi eigi atkvæði.
Nokkrar umræður urðu um mál-
ið. Flutti Benedikt Sveinsson góða
ræðu gegn sölu Gaulverjabæjar og
Ólafsvalla.
Annars er það ávalt óforsjálni
að selja slíkar jarðir. Hvaða ein-
staklingur myndi farga úr eigu
sinni jörð, er hann vissi, að eftir
örfá ár myndi hækka afskaplega í
verði, nema ef hann mætti til?
í slíku myndi, að minsta kosti,
talin lítil hagsýni.
Sýslumaður Árnesinga, hinn setti,
hr. Bogi Brynjólfsson, hefir skrif-
að grein um Ólafsvallamálið í
Morgunblaðið, þar sem hann slæst
mjög hvatvíslega upp á hr. Ágúst
Helgason í Birtingaholti og síra
Ólaf Magnússon í Arnarbæli o. fl.
Hefir menn furðað mjög á þess-
ari grein, enda er þannig frá henni
gengið að vitsmunum og þeli, að
óskandi væri, að dómarar landsins
létu sem fæst eftir sig birtast af
slíkum ritsmíðum.
Fræðslumál.
Erindi eftir messu i Hrepphólum
I. april 1918.
Eg hefi stundum í vetur verið
spurður um álit mitt í fræðslu-
málum okkar, einkum barnafræðsl-
unni. Eg hefi orðið þess var, sem
vænta mátti, að skoðanir manna
eru þar á reiki og ekki allar á
eina lund. Nú vildi eg einu sinni
í heyranda hljóði segja ykkur í
fám orðum mitt álit um það efni.
Ykkur, mörgum að minsta kosti,
er Ijóst, að það er mikið vanda-
mál. Eg vildi, að ykkur væri öll-
um Ijóst, að uppeldi barna og ung-
linga er um leið okkar mesta nauð-
synjamál. Þetta virðist að vísu
liggja svo í augum uppi, að ekki þurfi
að eyða orðum að því að sýna
fram á það. Þó að við, sem nú
lifum, hverfum öll undir græna
torfu, þá lifir samt íslenzka þjóð-
in; kynslóð kemur eftir kynslóð.
Ef nýja kynslóðin tekur hinni eldri
fram, þá er þjóðin í framför, ann-
ars ekki. Þó að kynslóðin, sem
nú er að vaxa upp, geti lifað betra
lífi, en sú, sem uppelur hana, fyr-
ir þá sök, að betur er búið í hend-
urnar á henni heldur en okkur,
er það ekki nein framför, nema
því að eins, að unga kynslóðin
búi enn betur í haginn fyrir þá,
sem eftir hana kemur. Gufuskipa-
stóllinn okkar, rjómabúin, vatns-
Veiturnar, girðingarnar, eru ekki
framfarir íslendinga, heldur vottar
um framfarir þeirra; vottur þess
að fslendingum hefir vaxið vit
og þróttur. Ef Danir eða einhver
önnur þjóð hefði lagt það alt upp
í hendurnar á okkur og gefið okk-
ur það, þá væri það hvorki fram-
farir né framfaravottur; við vær-
um þá sömu amlóðarnir eftir sem
áður; en af því að það er alt sam-