Norðri - 31.08.1855, Page 3

79
sem þó meb mörgu móti eigum hægra ahstöbu.
Framfarir Ameríkumanna, eru svo stórkostlegar,
aí) vjer sem erum hin mesta verzlunarþjób í heimi
og höfum mestan skip&stól, erum nd orbnir á ept-
ir þeim, og kúga þeir oss nú til ab feta í fót-
spor sín. Vjer getum því ab eins stabib jafn-
fætis þeim og áveburs, ab fylgjum dæmi þeirra
og tökum upp' sömu endurbætur og þeir hafa
fram á. Og þegar menn meb athygli lesa skýrsiu
sagbra manna, komast menn ab raun um, ab hin-
ir aubsjenu yfirburbir Ameríkumanna á sjónum,
eru í nánu sambandi vib yfirburbi þeirra á Iandi.
þ>ab er ekki ab eins í sjómannafræbinni og sigl-
íngunum, ab þeir votta atgjörfi sitt, heldur og í
öllum vísindagreinum og íþróttum, sern efla íje-
lagsins heill og framfarir og ala upp stórar þjób-
ir. I skýrslu þeirri, vjer í fyrra haust gáfum,
samkvæmt ritgjörb Kays, um vibarullaryrkjuna í
löndum Breta í Austindíum, sýndum vjer ástæb-
urnar fyrir því, ab vibarullaryrkjan í því iandi
ekki gæti verib ab óskum, og því ekki stabib
jafnfætis þeirri í Sambandsríkjunum; og áb or-
sakir til þessa yrbu ab vera mest innifaldar í þessara
Ianda ólíku sjórnar háttum. I Sambandsríkjunum
er meginn hluti þjóbarinnar frjáls og menntabur,
þar á mót í Austindíum, veit mestur þorri manna
ekki hvab frelsib er, og hvers sál jafnfjötrub er
sem líkaminn. Meban menn í Austindíum leggja
allt kapp á ab selja vibarull sína meb jafnlágu
verbi sem Sambandsríki Vesturheims, koma þau
á ýmsum umbótum í yrkju þessari, svo ab þeir,
sem keppast vib þá í kaupunum, eru nú miklu
lengra á eptir enn nokkru sinni ábur. Herra
Wallis segir frá hvernig yrkjendur vibarullarinnar
kappkosta meb öllu móti ab komast eptir hver
tegund vibarvaxtar þessa sje bezt og útgengileg-
ust, og hvernig þeir fái aflab hans sem mest, og
geti jafnframt fullnægt óskum og þörfum sjálfra
þeirra og skiptavina þeirra. Öll þjóbin leggst
sem á eitt, ab menntunin útbreibist sem mest
um öil Sambandsríkin, svo ab hinir andlegu krapt-
ar eru í framförum mebal allra stjetta. Vjer
Endlendíngar höfum einstaka mikla hugvitsmenn
og þjóbhaga og fjölda atorkusamra vinnumanna,
en í Ameríku, er eins og öll þjóbin skiptist
í þessa tvo fiokka. I Sambandsríkjunum eru
fljótin þegar þakin gufuskipum, dalirnir alsettir
verksmibjum, járnbrautirnar liggja yfir Iandib
þvert og endilángt sem ribab sje net, þar eru
bæir og borgir, sem bera lángt af Norburálfunnar,
— ab undanteknum þeim á Englandi, Hollandi og
Belgíu, — bvar heimili allra íþrótta eru, sem
venjulega einkenna hverja þjób. þab er engin af
íþróttum og listum Norburálfunnar, sem ekki sje
í Vestarheimi, og hvar þær eru stundabar meb
meiri storku og meira fylgi enn í Norburálfunni,
og þótt 100 ár eba meir sjeu libin síban þær
voru þar uppfundnar. Meb ótta hljóta önnur lönd
ab sjá frarfl á þá tíma, er sú þjób á fyrir hendi,
sem er innifalinn í tómum Franklínum, St*phen»
senum og Wattere, þegar menn hugsa til þeirr-
ar deyfbar og fáfræbis, sem grúfir enn yfir mörg-
um Norburálfu þjóbum, og þó ab þær hafi meb-
al sín einstaka afbragbsmenn, sem gæddir eru
stökum yfirburburn, þá samt, mega þeir ekki jafnt
hinum mörgu, já, heillri þjób, sem gædd er hin-
um miklu vitsmunum, atgjörfi, þoli og vinnu-
hörku, er ekki ab eins er orbib ab vana, heldur sem
þjóbarebli Ameríkumann, þá er því síbur ab furba
þótt framfarir liennar og velmegun sje í hinum
mesta blóma. Framfarir Sambandsríkjanna, seg-
ir herra Whitworth, eru ekki svo seinar á leib
sinni, já, svo ab öldum skipti, eins og hjá öbr-
um þjóbum, heldur fleygir þeim áfram meb dæma-
lausum hraba, og eiga verksmibjurnar mikinn þátt
í því. Meb hinum mestaáhugaog kappsmunum,
eru menn og dag af degi ab fullkomna þær. Hinir
vinnandi menn eru svo menntabir, hvab þá æbri hluti
þjóbarinnar, ab þeir kunna ab meta ab verbugu hinar
hræríngafræbislegu (Mechanisku) framfarir, svo ab
þeir meb fögnuli heilsa verksmibjunum, sem meb-
ölum til þess, ab leysa þá úr ánaub vinnunnar.
Herra Whitworth, sem sjálfur er afbragbsmabur,
og einn mebal hinna fyrstu í Munchester* hver
ein er mebal hinna helztu borga á Englandi og
hvar mestur er dugnabur og eljun, víbfrægir kapp
og eljun Ameríkumanna í því, mebal annars, ab
hagnýta sjer landsins geysi miklu aublegb, er fáa
á sína maka. Kríngumstæbur þessar, í sambandi
vib menntunarinnar almennu útbreibslu, hefur þjób-
ina á hib æbsta stig mannlegra framfara, og kenn-
ir henni jafnframt, ab skilja og meta, ab verb-
ugu stöbu sína og ákvörbun eins í hinu einstak-
lega sem því gjörvalla, þetta stybst og vib hina
dæmalausu aubveldni, meb liverri vísindin breib-
ast út gegnum prentsmibjuna, sem er ab öllu
frjáls, og hvab herra Whitworth segir ekki all-
lítib efli hinar yfirgnæfandi framfarir Norbur-
Ameríkumanna.
Hjálpar uppsprettur lands þessa eru ómæli-