Íslendingur - 21.12.1860, Page 7

151
um einum innanhandar að fá á lyfjabúðum, enda má og
í viðlögum í stað þeirra við hafa gott kamfórubrennivín
eða hvannarótarbrennivín, sem og á allan hátt er langtum
hollara, en hið almennt brúkaða einiberjabrennivín. Brúki
menn kamfórudropa, er skamtur af þeim 20 til 30 dropar
í einu, en af hvannarótardropum gefa menn 40 tii 50, eða
allt að 60, í vatni nokkrum sinnum á dag. |>að er auðvit-
að, að börnum verður að gefa eptir aldri langtum minna.
(sjá L’ Aniiée scieutiflque par Louis Tigurie, 1848, bls. 364.
Styrj a (Accipenser sturio).
Fyrir nokkrum tíma rak suður í Njarðvíkum fisk, og
sökum þess að fisktegund þessi fæst sjaldan eða aldrei
hjer við land, ætlajeg að lýsa honum, þótt liann sje al-
gengur annarstaðar. Ilann er nefndur í náttúrusögum
Accipenser sturio, eða hin almenna styrja; er hann grá-
Ieitur að lit, að lögun líkur háf, og er mestur liluti grind-
arinnar brjósk, en hvað tanklin snertir, er það einkenni
styrjanna, að líkjast meir beinfiskum að því, að tanklin
eru einungis föst á innri enda tanklaboganna. Höfuðið
er þakið beinplötum. Sumar tegundir, t. d. Acc. huso,
hafa einungis beinskildi utan á höfðinu. Höfuðið mjókk-
ar fram, og endar í trjónu; neðan til á henni framanverðri
eru fjórir þuklteinar (Föletraade; »kampar<c); blástursliol
eru 2 hvoru megin, og rjett fyrir aptan þau eru augun.
Neðan til á móts við augun er kjapturinn; liggur hann þvers
um, víður nokkuð og tannlaus, og getur hann teygzt fram
og niður. Einkennilegt er styrjunum, að skrokkurinn er
settur skjaldaröðum; eru þær 5; hin fyrsta og stœrsta eptir
miðjum hryggnum; þar næst tvær, sín hvoru megin eptir
miðjum hliðum, og loks hinar tvær, sín hvoru megin við
kviðinn. Skrokkurinn milli skjaldanna er settur smábein-
plötum; eru skildir þessir sexstrendir, eða nær því hring-
myndaðir, og hæstir eptir miðju. Styrjur hafa tvo eyr-
úgga, tvo kviðugga, 1 bakugga, 1 gotraufarugga, og sporð
líkan að lögun og á háf, en settan skjölduin aptur á yzta
enda. |>essi flskur er 3 álnir að lengd, en styrjur geta
náð 6 álna lengd. |>essi styrjutegund er bæði í Austur-
sjónum og Norðursjónum, en sjaldan í stórhópum. |>ar á
mót er það eðli margra hinna annara styrjutegunda, að
vera í hópum, og ganga þær vanalega upp í ár og fljót í
marzmánuði. J>að er einn af atvinnuvegum þjóða þeirra,
er búa við mynni fljóta þeirra, er renna i Iíaspiska og svarta-
liafið, að veiðafisk þennan, því flskurinn er sjálfur góður til
301
mjög við þennan fund, og lofaði að hepta grimmúð sína, sem
mest hann gæti. Honum tókst það og allvel; þjónarnir
urðu í fyrstu smeikir við, er Badawan var skipaður um-
sjámaður þeirra, en eigi leið á löngu, áður en þeir sáu,
að þeir áttu náðugra og hóglífara en nokkru sinni fyr;
því að hinn heiðvirði Ahou Kasim treysti eðaljezt treysta
svo árvekni líadawans, að hann lokaði sig inni í lierbergi
sínu vikum saman til íhugunar.
Eitt ár leið, og átti þá Radawan sex þúsundir gull-
peninga; hafði hann fengið þá sumt að gjöf, sumt í kaup
sitt, og nokkurs hafði hann aflað við smáverzlun. Ilann
tók nú að hugsa um hina þritlegu konu sína og krakk-
ann, og langaði til að hverfa lieim aptur, þótt lífshætta
væri. Einlivern dag rœddi hann um þetta við húsbónda
sinn. Bóndi mælti:
»Jeg hef fengið góðan þokka til þín, son minn, enda
þótt jeg sjái, að grimmúð þín sje eigi til svo mikillanota,
semjeg ætlaði í fyrstu. Jeg vildi gjarnan halda þjer; en
þú hefur góðar ástœður, til að hverfa lieim aptur, og jeg
matar, og fæst þar að auki úr sundmagahans hið svonefnda
»Husblas«-límtegund, og er það bezt úr tegundunum Ac-
cipenser Guldenstádtii, Acc. stellatus Og Acc. Rutlienus.
Árlega á að vera flutt frá Pjetursborg 300,000 pund af
»Husblas«, og má af því nærri geta, hve mikið veiðist af
fiski þessum.
Reykjavík 15. des. 1860.
O. V. Gíslason.
Atliugasemd.
|>að getur enginn efi leikið á því, er jeg hafði ætlað
öllum, eða flestum, sögulesnum Islendingum orðið kunn-
ugt, að það hlýtur að vera rangt, sem stendur í Olavii
Njálu, 121. kap., bls. 185: »ok mun þer kringra atliafa
Ijósaverk at búi þínu enn at Öxará í fásinninu«, í stað
þess, að svo stendur líkast til í rjettum liandritum sög-
unnar: .... »atbúi þínu at Öxará í fásinninu;« hitt nær
engri átt, að ímynda sjer Skarphjeðin hafa átt við Öxará
við þingvöll, því að þingmenn munu aldrei liafa fengizt
þar við skyrgjörð og þess konar, heldur ber þess að
gæta, að þorkell hákur bjó að Öxará í nú svo nefndum
Ljósavatnshreppi (sjá Johnsens jarðatalsbók, bls. 322, nr.
162), svo hjetbœr þorkels, og þartaldi Skarphjeðinn lion-
um kringra að vera búrsnati, heldur en að starfa í þing-
deildum. Við þessa athugasemd má bera saman Land-
námu útgefna 1829, bls. 174; þar segir berlega, að þor-
fiðr máni Áskelsson hafi numið land með fram um Ljósa-
vatnsskarð og búið að Öxará; hafl hans sonur verið þor-
kell, faðir þorgeirs goða, en sonur þorgeirs var þorkell
hákur; erþað víst, að allir þessir feðgarliafa búið að Öx-
ará; minnir mig einnig, að Ljósvetningasaga beri hið sama
með sjer, víst á einum 4 stöðum. Að svo fyrirmæltu leyfl
jeg mjer að bera undir herra Jón þorkelsson og aðra forn-
frœðinga, hvort þeim, sem eiga Olavii Njálu, sje eigi ó-
hætt að afmá þetta »enn«, sem villir textann á fyrnefnd-
um stað, og lesa Öxará, sem bœjarnafn þorkels þorgeirs-
sonar, en 28. blað þjóðólfs í ár bls. 110, síðari dálkur, kom
mjer til að rita þessar línur.
H-
Innlendar frjettir. Veðurátt hefur verið í
vetur og allt fram á þennan dag hin bezta, sem fengizt
getur um þennan tíma árs. Ur llangárvallasýslu er oss
302
ætla, að þú þurfir eigi mjög að liræðast hættu þá, er þjer
sje af því búin«.
Radawan rjeð þá af, að hverfa lieim aptur til Cairo;
en áður en hann lijeldi burtu, vildi hann forvitnast um
húsbónda sinn; því að hann hafði eigi getað fengið að
vita, liver hann var, eða hvernig hann aflaði auðs síns.
Hann var maður hreinn og beinn, og sagði hann þvi hús-
bónda sínum einarðlega, livað sig langaði til að fá að vita.
Abou Kasim þykktist alls eigi við það, en svaraði:
»Jeg get eigi sagt þjer æfi mína; það yrði of langt
mál. Enjeg skal þó segja þjer, hver atvinna mín er;jeg
er vizkusali«.
Radawan kynjaði allan á þessu, og mælti: »Er þá
vizkan á reiðum höndum til sölu ?«
»Nei«, svaraði Abou Kasim, »og því neyðist jeg til,
að selja hana við háu verði. Jeg heimta þúsund gull-
peninga fyrir livert spakmæli«.
»Herra«, mælti Radawan, »jeg hef sexþúsundir gull-
peninga; taktu eina þúsund, og seldu mjer eitt spak-
mæli«.