Íslendingur - 19.03.1861, Blaðsíða 4

188
á hjer á landi. J>ingtíðindin bera þetta ljóst með sjer,
og er þó slíkri aðför engin bót mælandi, því það getur
hver heilvitamaður sjeð, að það, sem gat þrifizt hjer á
fyrri öld, og bar góðan árangur (o: læknakennslan), það
má og geta tekizt nú á vorum tímum, sje fremur stutt
að því, en bandað á móti því, eins og gjört hefur verið.
Eins er það mjög ísjárvert, þegar málsmetandi menn, vilja
hamla mönnum frá, að kvarta um fyrir stjórninni um sín-
ar bráðustu nauðsynjar, enþettavarþó gjörtáþessuþingi;
því báðir þeir menn, er nú voru síðast nefndir, bönduðu á
móti því, að stjórninni væri send bœnarskrá um þetta lífs-
nauðsvnjamálefni, og fór V. Finsen þar um svo látandi
orðum: »Jeg gct eklci álitið annað, en að stjórninni muni
koma notikuð óvænt bœnarskrá um þetta cfni, þar sem
menn sjá af auglýsingu hennar til þingsins, að þetta
mál er þ egar komið langt á veg, þannig að út litur fyrir,
að það muni bráðurn komast í kring, og fmnst mjer því
nú óþarfi, að gjöra vppástungu um hið sama (sjá alþ.tíð.
1857, bls. 559). J>að virðist að hafa verið ætlun sumra
manna, bæði á þessu og hinu fyrra þinginu, að loku yrði
skotið fyrir alla læknakennslu bjer á landi, og því ljetu
sumir menn sjer mjög annt um, að stinga upp á því, að
biðja einungis um, að læknaembættunum yrði fjölgað, og
að spítalasjóðirnir væru hafðir til þess, því þá var út
sjeð um allan fjárstyrk til læknakennslunnar, og hún al-
gjörlega fallin um aldur og æfi. Til að koma þessari
stefnu inn á þetta þing, varð alþingismaður herra Magn-
ús Andrjesson í þetta sinn; hann tók nú upp uppástungu
Finsens 1855 um, að hafa spítalasjóðinn til að launa
læknum með, hvort sem hann nú hefur verið fenginn til
þess af öðrum, eðatekið það upp hjá sjálfum sjer. Lög-
frœðingur Jón Guðmundsson, er ætíð hefur fylgt þessu
máli vel, sá við þessu, og því sagði hann í rœðu sinni:
)<Það er þá komið hjer aptur þetta varaalkvœði, sem
hjer kom á þingið 1855, og stendur nú á atkvœðaskránni
undir tölulið 3, eptir hinn heiðraða þingmann Arnesinga;
þessi sama varavppástunga lcom hjer í hittiðfyrra, og
þá börðust nokhrir nefndarmennirnir, og einkum fram-
sögumaðurinn, sern þá var í málinu, við hana og móti
henni á heilum löngum fundi; en þó lauk svo, að bæði
hann og flestallir nefndarmennirnir gáfu atkvezði sín
rneð henni, og þannig varð lienni smokkað í bœnarskrána
til konungs; mjer var þá vegna stöðu minnar hamlað
að tala á móti henni; þessari sömu varauppástungu hef-
ur nú verið laumað inn til vor aptur — mcnn fara
37f>
Marga lesti leiðir tíðum af illum vana í œskunni, sem
liœgt væri að gjöra við, ef foreldrar og kennendur gæfu
þeim gaum í tíma; þarf þó á engu að taka svo stöðugan
og mikinn vara, sem hínum hætíulega vana, að halla til
um sannleikann, því hann eyðir með tírnanum, eins og
nagandi ormur, sæðinu til sjerhverra mannkosta. Lygar-
inn er sannkallaður vöndur á mannfjelagið; vinum hans
stendur ótti af honum, aðrir hafa andstvggð á honum, og
allir forðast liann sem nokkurs konar ólytjan. WUliams
tók eptir þessari hinni illu ástríðu hjá syni sínum, og
gjörði sjer allt far um, að kœfa hana niður. Edward
Ijet sigrast af þessari hættulegu tilhneigingu; gjörði hann
það stundum til að bera af sjer einhverja ávirðing, sem
liann skammaðist sín fyrir, en stundum af rælni, eða til
að þykja fyndinn. Framan af kom faðir hans honum til
að blygðast, þegar hann komst að því, að hann hafði ó-
satt sagt; en að síðustu neyddist hann til, að beitameiri
hörku við hann, og sagði honum jafnan, að hann skyldi
taka Anthony sjer til fyrirmyndar i sannsögli, Williams
minntist opt á, að jafnan hefðist eitthvað illt af sjerhverj-
nær um, hvernig á þvi stendur — og getur þó hver
maður, sem nokkuð vill íhuga hana, sjeð,aðef húnfengi
framgang hlyt.i aflciðingin að verða sú, að spitalasjóarnir
yrðu fyrir það svo limlestir, að meðþeim yrði um mjög ang-
an tíma ekkert gjört til verulcgra umbóta læknaskhun-
inni hjer á landi, því til þess aÖ bœta verulega úr lenni
til frambúðar, verða allir að sjá og skilja, að inrlcnd
læknakennsla og spitalastofnun er hið cina úrræðiði.
Vjer höfum þá í stuttu máli sýnt, hvernig með læaia-
skipun og læknamálefni lands þessa hefur verið farð á
hinum fyrri þingunum, og hvaða stefnu menn hafa tek-
ið í þeim. Um mál þetta á liinu seinasta þingi viljum
vjer eigi tala í þetta sinn; vjer viljum fyrst sjá, hve'nig
stjórnin tekur undir það; en þegar mennyfirlíta það, lem
gjörzt hefur hingað til, þá verður því eigi neitað, að njög
liafa skoðanir manna í þessu máli farið í ýmsar áttir, og
hefur það orðið málinu til meslu fyrirstöðu og læknaslip-
uninni til niðurdreps, eins og raun gefur vitni. Vjer löf-
um fyrir rúmum 20 árum sagt löndum vorum það, aí sá
eini vegur til að koma íslenzku læknaskipuninn í gott iag,
væri, að stofna spítala og læknakennslu hjer á landi, og
með því mannfjöldinn er mestur í kring um Reykjavik,
og hjer eru allar aðrar vísindastofnanir landsins, er auð-
sjeð fyrir hvern heilvita mann, að hvorttveggja á hjer að
vera, og hvergi annarstaðar. J>að er siður allra þjóða,
að hafa slíkar stofnanir á þeim stöðum, þar sem mann-
fjöldinn er mestur og mest sœkir að, og þegar menn hafa
komið með það sem mótbáru, að landið eigi hefði gott
af því, er væri í Reykjavík, þá er slíkt skammsýni ein,
og ekkert annað. J>að er auðvitað, að væri spitali og
læknakennsla i Reykjavík, yrði allt landið að lokunum að
hafa not af því; þvi að læknaefnin mundu bráðum dreif-
ast út um landið í allar áttir, og reynsla sú, sem hjer
fengist við spítalann, hlyti að koma öllu landinu að gagni;
og livað meira er: spítalinn ætti líka að geta veitt mót-
töku ýmsum sjúklingum með langvinna kvilla frá öllum
áttum landsins, og öllu landinu væri þannig á allan hátt
bezt borgið, ef hann gœti orðiö sem stcerstur og bezt úr
garði gjörður.
Eins og nú á stendur í landi voru, þar sem fólkiö
hrynur niður hópurn saman, án allrar hjálpar, er það mik-
ill ábyrgðarhluti, fvrir þá menn, er hafa staðið á móti
slíkum stofnunum. Vjer höfum, eins og áður er sagt,
fyrir löngu vísað mönnum á liinn rjetta veg, og illaverði
þeim, er hafa bent mönnum út af honum; afleiðingarnar
376
um ósannindum. »Tíðum«, sagði hann opt, »getur hina
stórkostlegustu óhamingju, enda þótt vjer sökum skamm-
sýni vorrar alls eigi sjáum það, leitt af því, hversu lítið
sem hallað cr til um sannleikann. Að segja ósatt er og
virðingarleysi fyrir sjálfum oss. Kostaðu kapps um, aðvera
ávallt virðingarverður í augum sjálfs þín; vertu jafnan veg-
lyndur, ráðvandur og tryggur; með einu orði: gjörztu
þess verður, að heita maður, og muntu þá aldrei hafa
neina ástœðu til, að grípa til lyginnar; þú munt miklu
fremur láta þjer þvkja sóma að, að segja öðrum hugsanir
þínar. Ef þú hirðir eigi um þessa föðuráminning, muntu
j baka þjer fyrirlitningu, vanvirðu og óhamingju«.
Vera má, að Edward hefði látið sjer segjast við
þessar fortölur föður síns, hefði eigi móðir hans, eins og
vantvar, farið að mýkja úr og beraí bœtifláka fyrir hann.
Osannindi Edivards þótlu Emilíu annaðhvort vera gam-
anyrði, og hló dátt að þeim, eða fvmdni, er átti að vekja
þá ímyndun bjá öðrum, að hann væri mesti vitsmuna-
maður, eða þá hernskubrögð, sem hann hefði engan illan
tilgang með. I þessu gat hún haft satt að mæla. Ei'