Íslendingur - 22.03.1862, Blaðsíða 1

ANNAÐ ÁR.
22. inarz.
O
(Aðsent).
Til ábyrgðarmanns »filendings«.
Jeg veit, að þú munir minnast þess, hvað opt við í
fyrri daga áttum tal um ýmsa þá hluti, er snerta lands-
ins gagn og nauðsynjar, en þó ekki hvað sízt eða hvað
ógjarnast um, að fá stofnaðan lagaskóla á ísiandi, og
hef jeg lengi beðið þess, að þú hreifðir þvi máli í »ís-
lendingi«, og sýndir löndum okkar fram á rjett vorn og
nauðsyn i þvi efni, og hvaö er í húfi, ef íslendingar ekki
leita allra ráða til þess, svo fljótt sem auðið er, að geta
af sjálfsdáðum og að öllu leyti gjört þá menn úr garði,
sem þó, þegar rjett er að gætt, ættu að standa hvað næstir
til að halda uppi rjetti og kröfum þjóðar vorrar, til að
efla og glœða meðvitund hennar um hin þjóðlegu ein-
kenni laganna og helgi þeirra, vernda hina sönnu þjóð-
ernis-tilfinning, og styrkja þau bönd, ertengja landsmenn
saman í eitt þjóðfjelag.
En hjer er nú ekki tími til að fara tengra út í það
mál, og verður það að bíða betri tíða, enda treysti jeg
því, að bæði þú og þeir aðrir, sem mest og bezt liafa
hugsað um, hver heillaþúfa að innlend lagakennsla og
íslenzk lagamenntun gæti orðið oss íslendingum, látið sem
fyrst til yðar heyra um það mál. * En mjer datt nú laga-
skólinn í hug, af þvi að það hefur, eins og þú veizt, ver-
ið einhver bezta ástœða þeirra manna, er fastast hafa
mælt i gegn honum, að lagaembættin á íslandi væru svo
fá, að engin líkindi væru til, að svo margir yrðu til að
ganga á skólann, að takandi væri í mál, fyrir þá skuld
að setja á fót jafnkostnaðarsama stofnun, og lagaskólinn
mundi verða. íslendingum væri líka fullborgið og bezt
borgið með »latínsku júristunum«, sem uppspretta allrar
vizku og menntunar, háskólinn í Iíaupmannahöfn, sendi
út til íslands í hópatali, og ef til þyrfti að taka mætti þá
altjend fvlla í skörðin með »dönsku júristunum«, sem und-
antekning og neyðarúrræði'«. En hvernig gengur? j>að
eru ekki full 8 ár síðan, að eitthvaö 50 manns voru að
1) íSjá skýrsla kouúíigsfulltrúa um lagaskólann til alþíngis L»6y.
lesa latínsk lög við háskólann í Ivaupmannahöfn; nú eru
þeir orðnir fullum helmingi færri, og allan þennan tíma
hafa lagaembætti á íslandi staðið óveitt árunum saman,
og ekki verið svo mikið um, að ncin »undantekning og
neyðarúrræði" hafi verið til að skipa í skörðin, svo að
jafnvcl hinir áköfustu mótstöðumenn lagaskólans hafaorð-
ið að grípa til þess »óyndisúrræðis«, að setja þá menn í
embættin, sem annars hvorki hafa þótt húshœíir nje kirkju-
grœflr í lagalegu eða nmboðslegu tilliti, enda þótt þeir
sumir hverjir hafi reynzt á við hina suma tvo. ðJú eru
þá 7 embætti laus, og enginn sœkir, eða enginn er til að
sœkja. þetta sjá l)anir, þó ekki líti út fyrir, að sumir
Islendingar vilji eða geti sjeð það. þeir segja þá: »skjót-
umst nú, nú er lag«, en þar er hanki á. Vilji þeirverða
embættismenn á íslandi, eiga þeir, eins og þú veizt, að
kunna íslenzku.
það er nú það. þeir eiga að kunna íslenzku, geta
skilið og talað við þá, sem þeir eiga að stjórna, og þeir,
sem þeir stjórna, eiga að geta skilið og talað við þá. I
gamla daga var nú ekki farið svo hart í það mál; en
Ivristján konungur áttundi, sem íslendingar munu seint
gleyma, gleymdi heldur ekki rjetti íslendinga í þessari
grein. Ilann skipaði þá, eins og kunnugt er orðið, svo
fyrir í brjefi til rentukammersins sæla dags. 8. apr. 1844,
að sjerhver sá, sem vildi verða embættismaður á Islandi,
skyldi vera svo fœr í íslenzkri tuDgu, að hann að minnsta
kosti skildi mál manna og gæti mælt á þá tungu svo vel,
að alþýða skildi mál hans, enn fremur var það ákveðið,
»að þeir, sem scektu um embætti á Islandi, skyldu skyldir
til að láta bónarbrjefum sínum fylgja áreiðanlegan vitn-
isburð um, að þeir Itynnu tungu landsmanna«. það má
fullyrða að konungsúrskurður þessi var geflnn af góðum
hug, og að tilgangurinn auðsjáanlega var sá, að engum
erlendum manni skvldi verða veitt embætti á lslandi,nema
full og óræk vissa væri fyrir því, að hann væri svo fœr í
islenzkri tungu, að hann fyrir þá sök gæti gegnt em-
bættisskyldum sínum svo vel og trúlega, sem heimtandi
225
Kristniboð Davíös Livingstones f Suður-Afríku.
(Framh.). Auk þessa vitjuðum við þeirra, sem sjúkir
voru, gáfum þeim fœðu og fleiri hhlti, sem hungraðir
voru og ekki sjálfbjarga. Við reyndum til að hœna þá að
okkur með því, að hjálpa þeim og lina líkamlegar þján-
ingar þeirra. Vinaratlot, hvað lítil sem þau eru, vinsam-
lcgt orð, góðmannlegt augnatillit er, — eins og hinn hei-
Iagi Xaver hefur sagt — verulegur þáttur í skrúða kristni-
boðandans. Menn eiga ekki að láta sjer á sama standa
golt álit jafnvel hinna lökustu, ef það kostar ekki meira
en hýrt viðmót; tali þeir að eins vel um mann, þar sem
tleiri koma saman, fá menn þegar orð á sig, og það
lijálpar til þess, að ryðja kristniboðinu veg til þessara heið-
ingja. Sýni menn mótstöðumönnum kristninnar hluttekn-
ingu f evmd þeirra og vandræðum, þá verða þeir aldrei
óvinir manns. J>að er hjer sem annarstaðar, að »kærleik-
ur elur kærleika«.
Meðan Livingstone dvaldist hjá Zíaku-ama-þjóð við
226
Kolobeng-fljót, kynntist hann, eins og ræður að líkindum,
við höfðingja þeirrar þjóðar. Hann hjet Sechele; hann var
vitur maður — segir Livingstone — varð vinur minn, og
Ijet skírast eptir fárra ára undirbúning og frœðslu. Ann-
ars voru þvi nær allar afþjóðum þeim, er L. kynntistvið
þar í landi, nokkuð seinar á sjer og tregar til kristni, en
í veraldlegum hlutum voru þær vel glöggvar og greindar;
kvikfjárrœkt höfðu þær, og allgóða meðferð á skepnum
sínum, og margt var þeim kunnugt um ástand og lifnað-
arhætti villidýra, er allt saman lýsti nákvæmri eptirtekt hjá
\ þessum heiðnu þjóðum; enda er Livingstone sannfœrður
um það, að þær þurfi ekki að standa svo langt á baki
norðurálfubúum, eður menntuðum mönnum annarstaðar á
jörðu, þegar stundir hði fram og þeir hafi notið tilsagn-
ar að því skapi. »Af 5«í/Mana-þjóð höfðu mörg hundr-
uð manna tekið kristna trú, áður Livingstone kom þang-
j að, og var það fyrir framgöngu Moffats, enda hafði hann
I varið til þess 30 árum, látið prenta biflíunaá þeirratungu,
' o. s. frv. Áður en Moffat kom þangað, voru Betjúanar
177