Íslendingur - 22.03.1862, Blaðsíða 3

179
sjer á eptir frægb -og frama í föðurhúsum, og hafi svo
íslenzk embætti fyrir fótaskemil, til þess að geta komizt
þess fljótar upp embættisstigann i Danmörku. Iíomi þeir
til íslands svona, eins og jeg vil, þá bið jeg þá að koma
blessaða og sæla, hvort þeir eru danskir eða hverrar {ijóð-
ar sem þeir eru.
En þú kannt nú að hugsa, að ekki þurfi að gjöra
ráð fyrir því, að þeir, sem embætti fái á íslandi eptir-
leiðis, verði ekki nógu góðir í ísienzkunni, þar sem lögin
virðast að heimta svo mikið í því efni, sem menn með
nokkrum rjetti geta krafizt af útlendum mönnum. Ekki
veit jeg nú það svo gjörla. þó hafa menn það fyrir satt,
að nú sje farið að læra íslenzku og lesa Jónsbók á nokkr-
um mánuðum, og víst er um það, að búið er að veita
»einum Danskinum« Gullbringusýslu, og hefur hann sjálf-
sagt haft áreiðanlegt skýrteini fyrir því, »að hann væri
svo Ieikinn og liðugur í íslenzku, að hann geti talað og
skilið það, sem vanalega kemur fyrir í daglegu lífi, o. s.
frv., og hefði lesið og látið reyna sig í Jónsbók«, enfyrst
að þú verður einn af sýslubúum hans, þá kynnirðu að
geta látið mig vita einhvern tíma við tœkifœri, hvort hann
hefur ekki týnt neinu niður i íslenzkunni, síðan hann
»gekk undir prófið«.
En hvað um það, sjaldan er ein bára stök, og er
það nú segin saga, að 3 eða 4 aðrir danskir »latínskir
júristar«, og þar á ofan beinharðir »laudabilistar«, sjeu i
óðakappi að læra íslenzku og lesa Jónsbók, og svo mikill
vígahugur kvað vera í þeim sumum, að þeir hafa ekki
þreyju á að bíða, þangað til þeir geta látið vitnisburðina
um kunnáttu í íslenzku fylgja bónarbrjefunum um em-
bættin, heldur senda þeir bónarbrjefin beint til stjórn-
arinnar, en hafa þó góð orð um, að láta vitnisburðina
koma með seinni skipunum, eptir svo sem tveggja mán-
aða tíma, eða þar um bil. Svo eru þeir hárvissir um, að
fá staðizt prófið. Jeg skal nú ekki þar um þrátta, hvort
að hver óvalinn danskur maður getur gengið svona í
skrokk á íslenzkunni og henni Jónsbók gömlu, svo að
hann verði fœr um á jafnstuttum tíma, og þessir menn
ætla sjer til námsins, að fullnœgja þeim kröfum, sem
gjörðar eru til þeirra, sem vilja öðlast lagaembætti á Is-
landi. Ef svo er, þá samgleðst jeg brœðrunum hinu
megin við pollinn hjartanlega í því, hvað þeim er sýnt
um, að nema hina öldnu tungu feðra sinna, og óska, að
þeim mætti sern fyrst gefast kostur á, að nema hana í
skólum sínum, svo að þeir þurfi ekki að vera að liafa
fyrir því svona í endalok vertíðar, og eptir að þeir eru
22‘J
þó hugmynd um skaparann og annað líf eptir þetta. Allt,
sem þeim finnst ekki eðlilegt, eða geta eigi leitt Ijós rök
að, eigna þeir guðdóminum; þannig segja þeir almennt:
nUndarlega hefur guð skapað alla hluti»; sömuleiðis: »Sá
eða sá dó eigi úrsótt; guð sendi honnm dauðann*; »hann
er farinn til guðanna*, og fl. þ. En það ber og við, að
þeir blanda guði saman við einhvern jarðneskan höfðingja;
þannig hitti jeg einn mann, sem sagði mjer, að einu
sinni hefði hann drepið 5 manns. »Mikill skelmir ertu»,
varð mjer að orði; »hvað mun guð segja, þegar þú kem-
ur fyrir hann»? »Ekki annað en það, að jeg hafi verið
rækalli sniðugum, mælti hann. Jeg átti svo nokkurt tal
við hann út af þessu, og þá komst jeg að því, að sá, sem
hann kallaði guð, var einn af höfðingjum þar í landi, er
hjet Sekómi, og menn þessir, er hann hafði ráðið af dög-
ura, voru óvinir Sekóma*.
það er ætlun Livingstones um þessar villimanna-
þjóðir í Afríku, að ckki muni kristui deyja út hjá þeim,
sem hafa tekið við henni, þó kristniboðendur bætti að
búnir að »ganga undir« öll hin »prófin«. En jeg treysti
Konráði prófessor Gíslasyni manna bezt til, að dœmaum
þetta, og gefst honum nú kostur á að reyna, hvað Danir
eru fljótir að læra »að tala og skilja íslenzku og lesa
Jónsbók«.
Eins vildi jeg nú samt óska, og það er, að löndum
mínum, sem dvelja í Kaupmannahöfn, mætti gefast kostur
á að heyra, hvað ljett brœðrunum dönsku er um að nema
íslenzku, þó ekki væri til annars en þess, að »latínsku
júristarnim okkar gætu lært af því, hvernig þeir eiga að
fara að komast niður í henni Jónsbók á stuttum tíma.
Enda kvað allflestir íslenzkir stúdentar í Kaupmannahöfn'
hafa ritað herra prófessor Konráði Gíslasyni brjef þess
efnis, að hann vildi fara þess á leit við dómsmálastjórn-
ina, að hún skipaði svo fyrir, að prófið í íslenzkunni yrði
eptirleiðis haldið í heyranda hljóði, og að settir yrðu við
það tveir prófdómendur auk prófanda sjálfs, og skyldi að
minnsta kosti annar þeirra vera íslendingur. Mjer þykir
ekkert vafamál, að þetta muni fá framgang, því fremur
sem mjer er sagt af sannorðum manni, að Konráð hafi af
sjálfsdáðum ætlað sjer að fara þessa á leit við stjórnina,
enda er jeg sannfœrður um, að sá maður, sem nú ræður
mestu um málefni íslands, muni gjöra allt, hvað í hans
valdi stendur, til þess að þessum sanngirniskröfum lslend-
inga verði veitt áheyrn. Hef jeg og það fyrir satt, að
hann láti sjer mjög svo annt um, að rjettur Islendinga í
þessu máli sje ekki fyrir borð borinn, og að hann hafi átt
mestan og beztan þátt í því, að svo vel og greiðlega var
tekið undir bœnarskrá alþingis 1855. Mjer skilst heldur
ekki betur, en að konungsúrskurður 27. maí 1857 heimili
dómsmálastjórninni fullt vald til, að skipa svo fyrir um
I prófið í þessu efni, sem henni líkar, því þetta er ekki
' nema breyting á tilhöguninni á prófi því í íslenzku, er
áðnr greindur konungsúrskurður ætlast til að fyrst um
sinn verði haldið af kennaranum í norðurlandamálum við
Iíaupmannahafnarháskóla. þarf þá ekki að fá nýjan kou-
ungsúrskurð um þessa breyting á prófinu, svo jeg vona,
að ósk mín rœtist, og löndum mínum í Kaupmanuahöfn
veitist sú ánœgja, -að fá að heyra, hvernig prófið gengur
fyrir þessum, sem senda ætla vitnisburðina um kunnáttu
sína í íslenzkunni með seinni skipunum.
Nú er þá eptir að vita, hvernig fer. En takist þess-
um dönsku »latínsku júristum«, að skjótast svonaí gegn-
um íslenzkuna og hana gömlu Jónsbók inn í þessi fáu
' lagaembætti, sem eru á íslandi, þá segi jeg, að það eru
karlar, sem kunna að búa til lagaskóla handa oss íslend-
230
koma þangað og kenna, ef þeir að eins fái biflíuna út-
lagðaásitt tungumál, og annað það, ef þeir komast í verzl-
unarviðskipti við menntaðar þjóðir, svo atvinna þeirra lifni
við og iðnaður lærist og eflist meðal þeirra.. Hann er og
fastur á því, aðjafnskjótt sembúið erað kristna einhvern
þjóðflokk, þá sje rjettast að láta hann sjálfan sjá fyrir
trúarefnum sínum úr því, svo hann geti sjálfur vanizt á,
að neyta krapta sinna; og að hinir nýju trúarboðendur,
sem þangað koma, eigi ekki að nema staðar hjá þeirri
þjóð, sem annar kristniboði hefur á undan verið, heldur
halda á fram, þangað sem aldrei hefur neinn slikur á und-
an komið, boða þar trúna og ávallt öðrum þræði kenna
þeim nauðsynleg veraldarstörf, og koma þeim i verzlunar-
sainband við menntaða menn; með því móti muni kristn-
in breiðast fljótast og bezt út á meðal hinna afar-mörgu
þúsunda, sem enn þá ráfa um á jörðunni sem viiltar hjarðir
á miirkum.
þessunæst viljum vjer minnast lítið eitt á það, hvermg
það atvikaðist, að Livingstone fann ýmsar þjöðir og hjer-