Norðanfari - 01.05.1864, Blaðsíða 1

\ÖRM\FAM.

M
flsíí.
|ie§s §kal cim getið §em gjöi't er.
í nóvemberblabinu af Norbanfaia 1863
No. 41-44 blabs 94- 96 geta menn lesib rit-
gjörí) nokkra cptir höfund þann, er nef'nir sig
Ó Ó. og fielir hann valib ritgjöríi sinni þessa
ylirskrift: „llvaban kennir þef þennan, jiórb-
nr andar hjer liandan“. þó hann segist hafa
ritafe hana í október 1862, þí er næsta iíklegt
ab ártalib 1862 sje ritvilla í stabin fyrir 1863,
því þó þab hafi borist, ab hann hafi sagst
hafa verií) rekinn til ab auka og laga upp-
kastib, þá er ckki líklegt ab til þess hafi geng-
ib heiit ár, fyrst lagfæringin tókst ekki betur
en nú er fram komib. Tilefni ritgjörbar sinn-
ar, segir hann sje hin afarlanga þula í blab-
inu Norbanfara No. 6-7 meb fyrirsögninni:
„þess verbur getib, sem gjört er“. Hjer er nú
aplur No. 6-7 ab hkindum ritvilla í stabinn
fyrir 7-8, því í blabinu Norbanfara fyrir apríl
1862 No. 7 - 8 er ritgjörb meb þessari fyrir-
sögnt< og er þab sumt í benni sem hiifundur-
inn O. Ó, mun hafa þekkt sjálfan sig í betur
en í nokkurii skugg^já; því varla er þess til-
getandi ab hann hafi ætlast til ab geta villt
svo sjónir fyrlr lesendum Norbanfara, ab þeir
skyldti ekki geta borib sína ritgjörb samanvið
hiria fyrri, sem á sumum stöburn sýnist ab hafa
orbib honum næsta nærgöngul og vibkvæm allt
svo tilfmningarlaiis, sem hann virbist vera.
Ó. 0. segir urti ritgjörb þessa: Mikib inni-
lialdsins sýnir þvílíkan menntunarskort^ og svo
sjerstaklega ósvífni, ab jeg hefbi svarib fyrir
ab höfundurihti vildi íáta þennan ágalla sinn
berast um land allt og jafnvel útyfir hafib.
þab er nú engin furba þó ab 0. Ó. þyki
ritgjörb sú lýsa menntunarskorti, því hún er
a!',^sj®an*e&a ekki samin eptir hugsunarregluin
sjalls hans; þegar hann er utan stóls ab tala
um prestslegt einbætti og kirkjuleg málefni.
Jeg ritabi nú grein þá, sem Ó. O. þykist vera
ab svara og hrekja, ekki fyrir þá í Hofstaba og
Flugnmýrarsóknum, eins og líka allir heilvita
menn, sem þekkja sko'unarháit þessara safn-
aba á sameiningarmálinu, geia sjeb á grein-
inni sjálfri; heldur ritabi jeg hana bæbi í inínti
cigin og margra annara nafni, sem álituin hin;
umræddu brauba saníeiningu vel gjöilega, ei
hjeldum þar á móti, ab þab væri upphafleg;
mikib ab kenna skakkri abferb og ofmiklu af
skiptaleysi hlutabeigandi prófasts, ab' vibkom
andi sóknarmenn skyidu verba svo æfir út a
licnni, því jeg ætla ab biskup liaii ekkert vita
um þab í fyrstu ab sameiiting þessi væri sókn
armönnnnum þver nanbug, því annars mttnd
hann valla hafa lagt þab tíl ab sameina brau
þessi nema vissan tíma fyrst um sinn tii reynslu
jeg ritahi áminnsta grein engan vegin eii
K°ngu til ab láta í ljósi álit mitt og margr
annara bæbi gagnstætt skoban hlutabeigand
sóknarmanna og afskiptaleysi vibkomandi pró
fasts; heldur öllu l'remur til ab lýsa óánægj;
minni og rnargra fleiri yfir liirbuleysi sumr
presta og eptirlits og abgjörbaleysi þeirra
sein um þab eiga ab sjá, ab prestsembættin
sje þjónab nokkurn vegin rækilega, því vje
álítum, ab þar af væri sprottib ab nokkruleyl
bæbi þetta ólag og maygt annab tleira íllt, o
skal jeg fá tækifæri spara til ab reyna a
syna og sanna þetta álit vort framvegis.
Jeg ritabi nú ab sönnu ekkert annab ur
þctla hirbu - og afskiptaleysi en þab, sem je
lieyrbi mý marga menn mæla liver vib annar
cn mjer þútti þCir hafa gvo niikib til síns máb
ab þab væri úumflýan|ega naubsynleg.t a
kirkjustjórnendurnir rjebu bót á því.
þab hefur nú engín orbib til ^ab svara rii
gjörb þessuri á prenti á undan U. 0. nem
hann gjera minn, sem einu sinni sagbi í hor
um Norbanfara. „þess er ei æiíð get^ se,
gjört er“ og var þab líkindalega sagt af hor
um, því hann er sjálfur einn af hinum hirbi
sömustu prestum, setn jeg þekki, og því nokl
ttr vorkun þó hann hetfei heldur óskab s
þrískiptingin á prestunum hclbi getab veri
meb nöfnum; en jeg er nú fyrir löngu síba
búinn ab afsaka mig vib lianti og lians líka
á prenti, svo sem jeg vona ab duga muni því
liann X veit kirkjulögin ekki síbur en jeg.
þub karin tiú suii.um ab þykja ylirsjón ab
jcg nafngreindi ekki strax einhvern af iiintim
hirbLiminnsiii prestum og lýsti lionum sem ná-
kvæmast öbrum til vibvörunar;, en bót liggur
til fleetra brota; og; liefur nú Ó. Ó þab er ab
skilja, liann sjera Ólafur Ólaísson á Ilafsteins-
stöbum minnt mig á ab fara svo ab eptirleibis;
því fyrst hann hafbi ekki hyggindi til að þegja
vib þeim áburbi, sem iiann varb ab tinna ab
hann átti sjálfur svo mjkib í, á meðan hann
var ekki nafngreindur, og fyrst hann bafbi
eklti þá mannúb vib prófastinn sinn ab þegja,
þar liann inátti þó vita ,ab próf'astinum gat
ekki komib þab vei, að sjera Ólaii Ólafssyni
á Hafsteinsstöbum væri lýst nákvaunlega á
prenti einsog hann hefur verib og er sem prestur,
þá virbist vel til fallib, ab jeg byrji þá abfcrb
á sjáll'um honum, sem liann sýnist ólyiirsynju
ab hafa bent mjer á.
Um leib og jeg svara þá einstöku atribum í
ritgjörb hans, sem fá eru þó svara verb, mun jeg
afdráttar lítib sýna þab hjcr „svart á hvítu,“
sem svo margir mæla bæbi hátt og látt af
munni fram, sem sje: ab tlest þab, sem iiann
kallar oflieimt eða ósannindi í ritgjörb ininni
um hirbuieysi sumra presta, og ekki einungis
þab, lieldur líka sumt annab lakara en þar er
um getib, eigi í fyllsta skilningi heima hjá 0.
Ó. sjálfum sem presti, eða tneb öbrumoríum:
ab jeg hafi beinlínis liaft hann sjálfan í huga
meb þessunt orbum í ritgjörb minni. „En það
er ef tilvill vafasamt hvort hinum lökustu er
þeirrar endurbótar aubið, sem þeir þyrftu á ab
halda til ab geta verib sannariega hæfir til ab
vera í prestlegri stöbu þegar á allt er litib.
f>eir í Hofstaba og Flugumýrar sóknum
geta nú átt vib hann Ó. Ó. sjálfir um það,
hvab líkindalega hann hafi getib þess til, ab
jeg hafi skrifab um þessa brauba sameiningu
fyirir þá, þegar borin er saman mín skoðun
og þeirra á því, livab sameiningin hali verib
naubsýnleg og gjörleg; líka er bonum skylt ab
sanna þeim en ekki mjer, hverjum þeir hafi
bobib sjálfa sig og nokkrar „gtjóna hálftunnur
sem aukapinkil.“
Mjer er þab nóg ab jeg hefi í höndum óræka
sönnun l'yrir því, ab jeg heti aldrei verib vib-
ribin þetta sameiningannál þeirra ab öbru leyti
en því, sem jeg skrifabi um þab í áminnstri
ritgjörð, og aubsjáanlega meira móti en meb
þeirra skobnn; og því vil jeg ekki dyljast
þess ab jeg þykktist stórlega vib, þegar ,pró-
fasturinn minn sagbi mjer í álieym sjeraÓlat's
í Vibvík ab sjer hefbi verib sagt, aðjeginundi
hafa spanab þá npp fyrir austan vötnin og
skrifab fyrir þá uni saneiningarmálib, jcg varb
ab þykkjast vib prófaslinn af því liann vildi
ekki segja til sögumannsins, svo jeg jafnvel
dróttabi því loksins ab honum, ab sögumabur-
inn væri eingin til; en þegar jeg hefi nú sjeb
ritgjörbina hans Ó. Ó. þá er mjer fullur grun-
tu' á, ab hann muni hafa verib sögumabur
þessa tilhæfulausa áburbar á tnig, hafi sögu-
mabtirinn annars verib nokkur; þab liggur
annars í augum uppi ab mjer sje heimilt ab
gruna þann, sem mjer þyki líklegastur um
sögu þessa, meban piófasturinn kynokar sjer
vib ab segja mjer sögurnanninn.
Afsakanir þær, sem Ó. Ó. til færir fyrir
afskiptaleysi prófastins í sameiningar málinu,
eru mí sjálfsagt þab snotrasta á ab sjá í rit-
gjörb hans; og jeg liefbi líka getab álitib þær
vel meintar, ef ab öll óánægja út af braubasam-
einingunni fyrir austan vötnin væri nú um
garb gengin; en af því ab slíku er því mibur ekki
ab fagna, þá er eins og hanu hafi skotib þess-
ari athugasemd inní grein sína, rjett til ab
koma því upp, ab hjer um bii þribiungur bænd-
anna í annari sókninni hafi aidrei komib til
sinnar kirkju sfban braubasatncining þcssi
komst á verklega; og þó Ó. 0. kunni að vilja
láta það heita svo, til ab hafa sem flesta líka
17
sjer, þá viia þab allir kunnugir og lijer uær
lendis, ab þessi vanrækt þeirra á kirkjugöngu
keimtr ekki til af neinnri óvild vib prestinn,
heldur af eintómri gremju þeirra út af því ab
braubin voru sameinub þeim ab fornspurbu.
t>ab kallar Ó. Ó. hraparlega mótsögn ab
bera sjer þab í munn, að sá sem öldungis þeg-
ir, berji tilburbina nibur meb drambsenii og
ofurvaldi; en þetta samband orbanna er hvergi
í minni ritgjörb, en þar er sagt: „ab þegar
einllver óánægja komi upp f söfnubunuin þá
sje þab skylda hjerabspiófastsins, ab leita eplir
hinum sönnu orsökum óánægjunnar, og reyna
til ab sannfæra alþýbuna og koma henni á
rjetta leib ef hún hefur rangar meiningar*. En
ef nú prófasturinn gjörir ekki þessa skyldu
sína, hcldur úivegar strax án nokkurra undan
genginna tilrauna skipnn æbri ylirvalda ab
hlýba, þá þykir suinuni það kenna meinabar, ab
vilja ekki legeja sig nibur vib ab sannfæra al-
þýbuna ; og líkjast embættis ofurvaldi ab skipa,
án þess ábur ab liafa rcynt til að sannfæra.
Annars má meb sanni segja, að embættis va!d-
inu sje beitt optar oflint cn ofstrangt á þess-
um dögum; en ef vel á ab fara, þá mun opt-
ast hollast og liyggilegast ab ábur sjer reynt
til ab sannfæra þá, sem á móti mæla, en dugi
það ekki, þá ab framfylgja lögunum með rögg-
semi og rjettvísi.
Eyrst ab Ó. Ó. álti svo bágt meb að kom-
ast út af þessu atribi án þcss ab þykjast finna
mótsögn og komast í mótsögn sjálfur, þá hefði
verið óhættast fyrir hann að halda vib sinn
fyrsta skilning á því, þegar liann var nýbúinn
ab lesa ritgjörbina og menn höfbu eptir hon-
um ab hann hefbi sagt: „hjer er raeb dramb-
semi og ofurvaldi verib ab sneíba aumingja
prófastinn fyrlr þab, hvernig liann bar sig ab
hjerna um árib, þegar sóknurmennirnir mínir
klögubu mig, því aumingja mennirnir höfbu
öldungis rjett fyrir sjer, þó þeir kæmust ekki
upp meb það“, og þó ætla jeg ab slíkur sleggju-
dómur hans ( ölæbi sínu iiafi veiib ósanngjarn
á prólastsins síbu, því jeg gjöri ekki ráb fyrir
öðru enn ab Ó. Ó. hali þá lofab piófastinum
öliu góbu þó hann hafi lítið eba ekkert ent af
öllum þeim loforbum sítuiin.
Ó. Ó. kallar það ósannsögli höfnndarins
að prófasturinn hali látib í Ijósi löngun sína
eptir freinstu bæjunum af Hofsstabasókn; en
þetta er borib fram í greininni eins og skimp'-
ingar annara manna, en ekki eins og sögn
höiundar-ins, enda mun hægtab sanna ab þessi
ori rómur liaii koinist á löngu á uudan ritgjörð-
inni; prófasUirinn veit það víst betnr sjálfur
heldur enn hann Ó. Ó. hvert þessi orbrómur var
sannur eba ósannur; en hvort sem heldur var,
þá hefbi þetta atribi aldrei átt ab slanda í rit-
gjörbinni, því þab miðabi ekkert til ab sanna
eba npplýsa abalefni liennar, og þó honum
hefbi þótt braubinu ójafnt skipt og látib þab
einhverjum í ljósi, þá var hann fyrir þab ekk-
ert lakari inabur, „því svo er margt selt og
keypt ab sitt lízt hverjum“. t það virbist ann-
ars mjög ósennilegt að Ó. Ó. sje svo innlífab-
ur prófastinum, ab hann viti hvab Iiann htigsar
eba ekki, því ef svo væri, þá mundi Ó. Ó. ef-
laust vera sómasamlegri prestur en hann er
þab var víst sönn óheppni fyrir prófastinn
eins og alla þá sem þóttust þurfa einitversjor-
svars vib á móti ritgjörb ininni, ab hann Ó. Ó.
skyldi einn verfca til þess ab taka málstað hans
og þeirra, jeg segi hann Ó. Ó. sem hefur þanu
orbrórn á sjer hjá mörgum, sem hann þekkja,
ab þab sje likast til allt satt sem hann segir
vera ósatt, en þar ámóti engin hæfa í hinu,
setn hann segir eins og sannteika. Skyldi Ó.
0. vera nokkub náskyldur lionum Sölva Helga-
syni?
þegar Ó. Ó. fer ab segja sögu af ein-
hverri stúlkn, sem orðib hafi fyrir átölum £
húsvitjan af því hún hafi átt 3 börn í lausum
leik, þá þykir mjer sjálfsagt að sú saga sje
tilorbin í skálda ímyndun sjálfs hans; en þab
mun mörgutn þykja næsta óhcppib, ab hanu