Norðanfari - 01.09.1864, Blaðsíða 2

3G
ætlum ab sjc cnn óupphafin og beitt viö alla
þá, sem Iiún nær til og var&ar ckki minna
en 100 rdl. sekt á þeira, sem brj<5ta á móti
henni. Samhljóba þessari áminnstu Iöggjöf,
virbist oss tilskipan frá 3. júní 174G, sem
ásamt íleiru tekur þa& fram: ab þeir som gipí-
ast mega, skuli vera færir um aö veita börn-
um og hjúum t i I ii I ý ö il eg a uppfræfcing
og forstöbu. Astæöurnar fyrir þessum laga-
boöum viröast oss á góöum rökum bygg&ar,
og gcta vel átt vib þarfir og ástand þessa tíma,
einasta aí) hib síöara væri nokkuft nákvæmar
framtekiö, og því engin ófæra aí> binda gipt-
ingafrelsiÖ viÖ þau takmörk, sem gcta náö til-
ganginum aö tryggja liiö opinbera fyrir ofmikl-
um þyngslum og enda Iialiæri, sem af því
getur lcitt, aö hleypa fjelitlum, hælislausum
persónum í hjónaband, cnda óhlutvöndum svalls-
og óráösmönnum, sem vanta ílesta eÖa jafnvel
alla þá kosti, sem eru skylyrÖi fyrir, aö þeir geti
staöiö mcö heiÖri í hjúskaparstjcttinni, sjer og
öörum til uppbyggingar.
þegar litiö er til þess hvernig hagar til
lijer á landi, ætlum vjer, eins og dæmin sanua,
aö þaö sje einasti vegur fyrir þá af bænda-
stjettinni, sem innganga hjúskap, „aö þeir geti
vcitt börnnm og hjúum forstööu“, aö þeir liafi
fastann atvinnuveg, sjeu dugnaöar-
og ráÖscttir menn og eigi svo mikiö í lif-
andi gripum og lausura aurum, aö þeir geti
boriö sig eptir þcim atvinnuvegi, scm þeir
ætla sjer aö lifa af, og virÖist oss því aÖ þeir,
sem til svcila eru, þurfi aö liafa fasta bygg-
ing, ef þeir eru ckki sjálfir jaröeigendur (eÖa
þcirra) fyrir 3—Æ hundruö í jörÖu og eiga
3—4 hundr. í fríöti, en viö sjóarsíöuna mætti
þaö vera nokkru minna, eöa 2—4 hundr. í
jörÖ og aö því skap't minna í fríöum peningi;
tómthúsinenn, sem ekki geta átt sjer staö, nema
viö sjóarsíöuna, eigi íbúöarhús og nauösynleg
á’uÖld til aö gcta bjargast af sjónum; iiand-
verksmenn, sem ætla sjer cingöngu aö liSa af
handverkinu, gcta cptir því sem hjer hagar
til, ekki þrifist nema v;Ö sjóarsíöuna, þurfa
því aö ciga íbúÖarliús auk smíöatóia.
Vjer leyfum oss því aö skora á hiö heiör-
aöa alþing, aÖ yfirvega nákvæmlega þetta vanda-
mál, og meö þegnsamlegri bænarskrá til vors
allra miidasta konungs, aÖ biöja um, aö hin
tilvitnaÖa tilskipun 3. júní 1746 veröi meÖ nýju
lagaboöi nákvæmar útlistuö og aukin þamiig:
1. Aó þeir af bændastjettinni, sem giptast
og eru ekki jarÖeigendur, hafi til sveita lög-
lega bygging fyrir 3—5 hundr. í jörö og eigi
3-4 hundr. í fríöu, en viö sjóarsíÖuna 2—4
hndr. í jöröu og 2 hundr. minnst í fríöum peningi.
2. aö tómthúsmenn eigi íbúöarluís og nauö-
synieg áhöld til að geta leilaÖ atvinnu sinnar
af sjónum.
3. Aö handverksmenn cigi íbúöarhús, auk
smíöatóla“.
Inngangsumræöa í ináli þessu fjell þann-
ig, aö nefnd var sctt; cn hún var ekki búin
aÖ semja álitið þegar þingi var slitið, og þess •
vegna ekki knnnugt aÖ hvaða niðurstöðu nefndin
lcomst. Bænarskrá sama cfnis var lögð fyrir
þingiÖ 1863, sem flutningsmaÖur tók aptur
líklega, vegna þcss hann hefir sjeÖ fram á, aö
henni mundi engin gaumur veröa gefinn af
þingmönnnm.
Svona hefir þessu máli jafnan óhcppilega
reitt af þegar þaÖ hefir verið boriö upp á
þingum vorum, og það jafnvel þó margir
af binum byggnustn og beztu þingmönnum
tækju vel undir ínálið 1861 og teldu það mcÖ
„merkilegri máluin“. |>aö er ináskje ekki til-
tökumál, þó þeir af þingmönnum, sem launaö
er úr opinberum sjóði og ætíö er aukin skamtur
viö jafnóðum og þeir boröa upp, taki sjer ckki
nærri, þó búendur lifi ekki hvern dag í vel-
lystingum pragtuglega, cöa veröi fyrir óþægi-
lcgu hmitukasti; aptur þykir ástæða til aÖ gruna
þá af þingmönnum um gæ7,ku, sem sjálfir búa
í sveitum og vita í hvaöa peninga kröggum
alþíðan á, )aÖ þeir skuli rísa upp á apturfót-
um til aö berja niður, þaö sem beinlínis miöar
til aö verja búcndur fyrir úkljúfandi sveitar-
vandræðum, scm hvaö mest eru sprottin af
Iiinu ótakmarkaöa giptinga frelsi, cinsog sumir
af þingmönnum viönrkenndu (sjá þingtíð. 1861
bis. 230 — 235). f>ví var af suinum bariö viö
á þingi, að árangurslaust væri aö íta máli því,
sem lijer ræöir um, vegna þess að það áriö 1859
lieföi fengiö svo óblíöa undirtekt hjá stjórninni.
þingiö hefir optar en einusinni hrósaö sigri
yfir því, að hafa sargað ýmislegt út hjá stjórn-
inni, sem hún haföi í fyrstu neitað, því mátti
þá ekki halda þessu „merkilega1* máli til streitu?
Vjer getum fullvissað þingiÖ um, aö þaö er
ekki of vinsælt hjá þjóðinni, þó þaö gjöri ekki
leik aö því, hvað cptir annað aö traðka þeim
málum hcnnar, sem fyrir þaö eru lögö, og sem á
jafn miklu standa eins og þetta mál, sem hjer
ræðir um, ogþað af alveg, aö oss viröist, skakkri
skoöun, aö ófært sje aö takmarka aö nokkru
giptingafrelsiö, og þaö sje binn einasti og bezti
vegur aö brinda efnahag búenda af horríminni,
aö Iileypa ölluin af handaiuífi hindrunarlaust í
hjónaband til aö geta börn undir slit og dauða
á skaut hrcppanna, til að fjölga sem mest fólk-
inu; þessa sömu skoðun hafði bjáninn, sem
hleypti upp fjenu á undan fóörinn og feldi
svo allt þegar aö liarÖnaði, og st(>Ö uppgnæpur
eptir meö skaðann í heimgjald fyrir heimskuna.
Aptur á hinn bóginn nnin landsbúum þykja
þingiö sæmiltíga hlíföarlítiö, að dcmba á þá
einu gjaidinu eptir annað, þangaötil annaöhvort
bognar eöa brestur, meö því aö troöa frara
þýðingarlitlum, óhagkvæmum cöa alveg ónýtum
málum t. a. m. jaröamatsmálinu, vegabótamál-
inu og málinu um hcgning fyrir illa meöferö
á skepnum og íl. og Ioks málinu um fyrir-
myudarbú, sem cptir því scm tilhagar hjer á
landi, naumast mun gjöra gagn fyrir 2 sk. hversu
mikið fje sem kreyst veröur út úr búendum til
aö koma því á fót, og virðist oss því, aö lands-
búar ættu aö vera samtaka í, að hugsa þetta
mál vel út í æsar áöur cnn þeir fara aö safna
fje til slíks tækifæris.
Vjer getum sagt með fullum rökum, aö
biö ótakmarkaða giptingafrelsi er mjög óvinsælt
bjá öllum þorra landsbúa, því þegar vandræö-
in hafa skollið á, veröur þaö oplast næst hendi,
aö hlaupa í lurg á prestum fyrir giptingarnar,
af því menn vilja ekki láta sjer skiljast, að
þcir standa þar illa aö vígi, þar sem þeir hafa
ekki viö nógu greinilega löggjöf aö styöjast;
og hafi prestar leitast viö aö bægja cinhverj-
um bjánanum frá að bcndlast viö konu,
þegar þeir sáu fram á, að óblessan mnndi af
því stafa, þá Iiefir, sem dæmin bafa sýnt,
slcgggjan vcrzlega valdiö, ætíö veriö viö hönd-
ina aö rciða að höfíum hinna geistlegu.
Vjer skorum nú fastloga á alla, sem, láta
sig nokkru varöa hagsmuni landsmanna, aö
íliuga vamllcga þetta mál, scm hjer cr umtals-
efnið, og senda til næsta þings greinilegar og
vandlega Imgsaöar bænarskrár úr öllum Iands-
ins hjerööum, til þess af nýju, aö reyna að fá
aístýrt, meö liagkvæmu lagaboði, þciin ófagn-
aði, sem af hinu ótakraarkaða giptingafrelsi
leiöir yfir land og líö.
Til þess að sneiða hjá málalenging, vilj-
um vjer benda á það, scm vor IögfróÖi þjóð-
vinur konferensráö M. Stepbenscn hefir ritaö
um giptingar óráðsmanna og jarðnæöisleysingja
Ilandbók fyrir hvern mann § 14 bls. 42—51;
og jafnframt óskum vjer, aö menn vildu fylgis—
laust meta ástæöurnar í liinni fordæmdu bænar-
skrá hjer aö framan og hvort niðurlags atriðin
fara fram á annaö og meira cn þaö sem út-
heimtist til þess að liið umheöna nýja lagaboð
nái tilganginum, og veröi ekki til athiæis, eins
og niðurstaðan á máli þessu, sem þingiö soin-
aöi svo sætlega viö áriö 1859.
P. J.
(Jin rcfavoidar uieð liransaiigum.
í>ú baöst mig vinur minn! í brjefi þínu,
aö jeg segði þjer frá, hvernig okkur gcngur
aö eyða refum mcð eitrinu, og liverja aö-
ferö við liöfum viö það. Skal jeg nú scgja
þjer það sein jeg þckki í því efnl.
{>aö er ílestra mcining að Bkransaugun“
(refakökurnar) sjeu hentugasta og bezta eitur-
tegund til aö eitra með fyrir tóur. Skal skera
þau vel smátt líkt og tóbak, og sá þeim svo
í kjöt þaö, sem ætlaö er til eitrunar, kjötiö
skal saxa, og láta svo í bclgi, og sá svo þar
í þeim skornu kransaugum milli Iaga, líkt og
þegar saltaö cr kjöt, (hefir sú aðferö reynzt
bctri og bægari en hin, aö skera skurði í licila
limi eöa skrokka, og sá þar í eitrinu eins og
surnir gjöra). Eitnr kjötiö skal búa til á
haustin cða sncmma vetrar, og ílytja þaö svo
á þarm stað sein tóur ganga helzt um, en ckki
hundar, og urða þaö eða grafa á sljettu há-
lcndi eöa holtum, þar sem ekki keinur mikil
fönn ofan á það. Bezt cr aö kjötiö tíldni áö-
ur en þaö er rifiö upp, scm ekki skal gjöra
fyrr en komið cr vetrarfar, og fariö er aö
minnka um jörö og lítið cr orðið nm vatn;
því »keö getur, að tóa læknist ef liún liefir
jetið lítið, en nær strax í vatn. Betra er aö
hafa ócitrað kjöt í báðum endum belgsins svo
tóa venjist á aö jeta áöur hún kcnnir eiturs-
ins, jetur hún þá óhræddari citrið. Ekki má
láta mjög mikiö af eitrinu í kjötiö, því þá
verður þaö rammt; þaö mun láta nærri, aö
setja 1 pd. af kransaugum f 3—4 lambsbelgb
Af því kransaugun eru hörð og vilja hrökkva
þegar þau eru skorin, má Icggja þau í bleyti
í vatn einn eða tvo daga, en hella aptur vatni
því í eiturkjötiö. Ekki þarf aö flytja eitur-
kjötiö langt upp á heiðar, ef það cr ekki rifið
upp fyrr en orðið er jarölaust, því þá eru
ficstar tóur niður um bvggö og byggöarhálsa,
einkum bitvargar, sem halda sig nálægt fjenu;
einungis er aö varast aö hundar jeti eitriö, því
þeir drepast af kransaugum, cins og. öli dír
sem blind eru fædd. Fyrirtæki þetta heíir
heppnast svo vel bjer, aö varla missist nokk-
ur kind vegna bítis, Iivorki sumar nje vetur,
sem þó áöur bitust svo tugum sldpti, árlega
á mörgum bæum og brá þannig viö, þegar
bniÖ var að eitra í tvö ár,
það cru því öll líkindi, aö cf citrað væri
fyrir tóur um allt land, að gjörsamlcga mætti
eyöileggja þær.
RitaÖ í Mýrasýslu 26. janúar 1861.
II. P.
Brjcf írá 14aiipinaiiiiaiiöfn.
(Skrifað 25. febrúar 1864).
(Níönrl), Af lýsi kom frá Grænlandi áriö 1861,
8,200 tunnur; áriö 1862, 9,000 tunnur; ogárið
1863 5,750 tunnur. ViÖ uppboÖiÖ á næstliönu
vori, var tunnan seld af sellýsi, á 41 rd. 32 sk.
til 47 rd. 44 sk. og viö uppboðið í haust var
tunnan seld fyrir 40 rd. 41 rd. 64 sk. Aflival-
Iýsi var tunnan seld á 38 rd. 80 sk.
Frá Græniandi voru fiutt 30,500 aclskinn
áriö 1861, 38,300 skinn áriöI862, og 34,000
skinn árið 1863. Af þessu má sjá aö Græn-
lendingar myría margan kóp, þegar þeir hafa
árlcga svona mörg skinn til verzlunar, afgangs
þörfum þeirra, sem eigi eru Iitlar. þeir haía
báta sína úr selskinni, tjaldiö eða sumarbústab
sinn, klæönað og skófatnaö) og til átu hafa þeir
það á hungurstímum.
Viö haust og vor tippboÖið seldnst stæöstu
skinn af brúnskjóttum seiiun, og af kiimpum
á 2 rd. til 4 rd. Gráskjótt skinn og skjöidótt