Norðanfari - 18.03.1865, Blaðsíða 1

4. ÁIS
AKUREYRI 18. MARZ. 186.).
M 8.-9,
LEIÐR.JETTING.
(dagselt 14.—12.— G4).
/ desemberm. blaðsins Norðanfara aetti
í öðrum dálki 1. bls. í 18. línu í staðin
fyrir „Auíhentiam* (ritvissa) að vcra: Aut-
henticitet; í neðanniálsgr. á sömu bls. og
í saina dálki 4. 1. a. n. í staðin fyrir
_stjórnfræði“ les stjörnufrseði. A sörnu
bls. í 3. dálki í 4. 1. í staöin fyrir „Cve-
riker“ les Guerikes eða Gueriks.
E.,Th.
SVAIt MÖTl SVARI.
Vinur og veindarmaíur „stóru bókavinnar“,
Iieíir rní ritaft 2 gieinir í „Nortanfara“, uin
hverjar með sanni má segja, ab þær eru eitt
af því, sem er ágætt sýnishorn þess, livernig
eklti á að rita. Allii'r frágangurinn á grein-
um þessum er svo Ijótur og hroSalegur, ab
þeim hefti rjetiast verif) svarab meb fyrirlitn-
ingar-þögn. En þeuar á þaf) er iitif), aS
liií) góba málefni trúar vorrar á í hlut, þá
getur traublega nokkur mabur, er játar kristna
trú, horft á það meb köldu blófci, ab hif) dýr-
mætasta hnoss rnannlegs anda, náðarbobskap-
urinn, sje al’giepsandi vörgum „dregib nifcur í
sauiinn*. Jeg 'sagbi f grein minni gegn „Bóka-
fregni.ini“, at) hún ,,lýsti gjörræfsi og ofmiklu
bráf)læti“; mildari orí) urtu henni ekki valin.
þó hefir höfundur hennar næstum a’tlaö ab
rifna af reibi. Hann hefir borib sóttina fyrir
híenuna; hann liefir tekií) ujp þykkjuna fyrir
viiikonu sína, stdru bókina. þess vegria ska!
jeg nú ,,lesa a!!t mef) fullum stöf'um“. Báfcar
ánrinnstar gieinir lil samans teknar eru fullar
af brokavinfi og sjálfsþótta , mótsögnum og
útúrsmíningnm, óvelsæiui og ósannindum. Ab
þessi lýsing sjo rjett, er aubvelt af) sanna. Fyrst
ber hofundur greinanna nrjer þau ,,lie!beru
úsannindi* á brín, ab jeg liali uppnefnt liann.
En á meban liann ekki geíur hrundib því, aís
5 sjeu 5; á meban hann ekki lýsir því yfir í
Norbanfara, ab hann liafi tekib upp nýtt inark,
— livort sem þab þá yrfci iambmark, sóramark
efa brennimark , stendur mjer á sama. Og
á mcfan hann er sá ódrengur, ab gangast ekki
vib skeyti sínu: þá h:ka jeg ekki vib ab kenna
hann vib mark sitt og ab kalla liann til liægb-
arauka f i m m s t a f a m a n n ; þetta er honurn
ekki heldur noin hn'eysa. þessu næst fer hann
i geinni greininni ab vefja og vafla og bera á
inóti því, er hann hefir ábur fullhermt. Hann
gegist ekki hafa sagt annab, en ab þetta sje
;,stefna bókarinnar“. Hvaba stefna þá? þetta
á hann eptir ab leysa úr, Hann befir aldrei
fyrri nefnt neina stefnu; bann hefir í fyrri
greininni meb fullum orbum sagt, ab M. E.
,,hafi loitt ab því Bíiörg' ©8' í»fflrag röls,
ab gufspjall þab, sem eignab er postulanuin
Jóhannesi, sje eigi ritab af honnm, og ab
■ýatí^Ia* trúarlœrdiimar 1 gnðspjaili
Jtessw sjera eltUI úyggjatnilIlann
hefir þannig, eins og allir sjá, tulab um stóru-
bókina í lieild SÍSBEkÍ og lagt áherzlu á
hin Esnöi'gjg og SiíIssgíH riik bókarinnar.
Hann hefir einnig óbeinlínis lagt dórn á inni-
luild og truarlærdóma gubspjallsins, þó liann í
sómu andránni látist „ekki vilja ab sinni ieggja
neinn dóm á innihald þess“. Hann hefir skor-
ab á alla ab jesa þessa „herrans bdk“. Ilver,
sem kann dálítib ab lesa rniili línanna, á hægt
tneb ab sjá, ab fimmstafamaburinn hefir bók
þessa ab ágæíum og mælir fram meb henni.
Og þegar hjer vib bætist, ab „engitin sjáisjer
fært ab hrekja hana meb rökum'1: þá er em -
iun inabur svo skyni skroppinn, ab liann sjai
ekki, í hvílíkum liávegum fimmstafamaburiim
hefir stóru bókina1!
þegar þessar umræddu 2 greinir eru nú
borriar sarnan, þá er í augum uppi, í hvo kát-
lega móisögn ab höfundur þeirra er kominn
vib sjálfann síg, og hvab kátlegra er, hann er
kominn í þann hringsn úning, sem í hugs-
unarfrsebinni kallast „circulus“; en alit, er
þannig hringsnýst, þegar sanna á eittlivab,
þab verbur hringa- ebur hringiandi-viiiaust.
Alira verst ferst þó höfundinum, þcgar hann
fer ab reyna ab brasa þab „dilemnia11 saman,
meb hverju hann hyggst ab'geta kvíab oss á
milli þessara tveggja greina: „ab af því eigi
einn einasti af klerkum vorum ebur kenni-
februm haíi orbib fil ab rita tnóti bókinni, síban
hún kom út, þá hljóti menn ab taka þetía sem
vott um þab, ab margir af gubfrsjbingunuin
fallist á skobun höfundarins, ebur ab minnsta
kosti sjái sjer ekki fæit ab lnekja hana meb
„rökum“. þetta er skammarlegur, ósannur og
ab öllu búnu rammskakkur ályktunarmáti.
Skammarlegur er hann, því annab tveggja eiga
— cptir dilemmati höfundarins — kleikarnir
og kennife'urnir ab vera failnir á skobun M.
E., þab er, otbnir abrir eins trúarníbingar og
hann, ebur vera þau varmenni og vitfyrringar,
sem ekki geti meb rökum hrakib stóru bókina.
Ósannur cr hann, því einhver hinn merkasti
gubfræbingur2 *, sem rjettum og sljettum vcifi-
skaía cr ófært ab kljá sjer vib, var búinn meb
óruótinæianlegum rökum absanna ritvissu (Genu-
initet og Autliehti.eitet) Jóhannesar gubspjalls,
þegar finimstafamat urinn fór ineb þessi ósann-
indi, sem hann staglast á enn í seinni grein
sinni (sjá hálfyrbib í þjóbólfi í októbermán.
næsti. árs). Eammskakkur er hann, allt á
meban sá vegur og þab fangaráb, er Danir
tóku, er öiitnn í hendi, er viija. þeir álíta,
sem sje, stóru bókina s . o illa ur garfci gjöría,
ab hún sje ekki svara verb. (þannig er nú hrun-
inn k 1 a m b r a v e gg u r greinasmibsins). And-
lega stjettin mun því ekki kunna fimmstafa-
nianniimm neinar þakkir fyrir þafc skarn, sem
hann liefir revnt afc kasla á liana. þá fer
greina höfundurinn ab víta mig fyrir ýmsar
spurningar, er liann segir, ab jeg hafi framsett,
og Iiaíi ekki liaft vit á ab svara. liann gætir
þess ekki, gjörræbingurinn, ab þess háttar
1) þafc er armars merkili’gt, afc þegar Iririar dýrmætu.
kristi[)dón>sbi&kiir koinu lit frá kenuifefcruuuiu í Hi'ykja-
vík, J>4 sást engin bókafregn nje niefcmælandi áskorun
frá greinasmifc vorum; en þegar trfiarvillubók Magnúsar
kom hingafc út, þá varfc flmmstafamafcurinnjeliUi alllítifc
fcginn kálf.tlnngunum.
2) þttfc glefcnr mig, afchinn iærfci höfnndur „hálfyrfcis-
ins“ í „þjófcólfl" gcngur efnmitt fram eptir sömu röfc
í röksoiudaleÍLslu sinni, eins og jeg. og byggir saunanir
síoar á söir.n hugsunarreglum og ályktunum. þafc er
annars furca, afc hin hnndmörgu Argusar-augu mót-
stöfcuinaims infns skyldn ekki sjá og nota sjer af prent-
villunni í 3 dálki greinar ininnsr, þar sem ekki á afc
vera „reyndu“, licldur reyndi". Kirkeg. atyrti bestu
inenn íyrir þab, afc þoir vatru ekki ndgu rjettti’úafcir j
M E. atyrfcir beztu meim fyrir þafc, afc þtir sjeu ekki
nógn vantrúafcir. Hanu er líka hinn 10111, scm kallar
Jóhannesar gufcspjall úgufclegt. Lengi getor vont
versnafc.
spnrningar svara sjer sjalfar. Cicero vibhefur
optsinnis sömu afcferb í ræbnm sínum og margir
fieiri mæiendis-inenn. En hvernig getur sá
maiur horib skynbragfc á slíkt, sem varla veit
A nje B í mílsniidariisiinni (Rhetóri's) nje
hugsuiiai'fiæbiiini (Lógik)? þá fcr fimmstafa-
inHturinn, ab brína fyrir oss iauga grein úr
gömlu og góbu pi ssiitriti, scui hatrn, eptir sinni
ljótu venju, rangfærir og slíttir úr öilu rjeitu
liugstinar-sambandi. þar er verib í því ab
tala um þá menn, ,,sem óviljandi hafi vil!st“,
um þú menn, sem sjeu hinir „skarpviírustu
og djúpityggnustu11; og þab er satt, ab þess
kyns menn liafa stundum bent á þab, er betur
má fara. En þó ieitab sje innanum allán
sorphaug stórubókarinnar, þá íinnsi þar ekki
citt guligran, sem grætt verli á. þó kastar
nú tólfunuin, þegar fiinmstafainaburitm er ab
reyna ab sanna meb grein úr barnaiærdóins-
bókinni, ab börn og öil alþýba eigi ab lesa
villubæknr sjer tii framfara, „heldur en afc láta
sjer nægja keunendanna sögutiögn". Sama
greiniu scm haun vitnar til,£ segir skýlaust, ab
þab sje „ritningin“t ab þab sjc „Gubs
o rb“, en ekki viilubækur, sem ungir og gam'ir
ciga ab bygga á tní sína. Sá, sein er svona
óvandabur, og btr afc kærieiksleysi í orbttm
sínum, honum er ekki svar gefandi. Fíest
önnur kristin lönd eiga hverja bókina annari
betri á sínu móbunnáli, sem verja kristna trú
og hrynda viliulærdómum, en vjer höfuin enga
slíka, svo jeg muni, á voru máii, neina „3a tn-
anburbinn" eptii herra S. Melsteb. þab er
því helg köliunar- og kristindóms - skylda vor,
þrátt fyrir áskorun fimmstafamannsins, ab koma
í vcg fyrir, sem mest vjer megnum, afc afcrur
eins skammaíiegar villubíBkitr, eins og stora
bókin er, breibist út uin Iundib mebal alþýbu,
svo þær st.li ekki trú, gubsótía og dyggb og
sá.uríriU liurt úr lijörtum gubs harna. þafc er
Jesúíiisk seining, ab gjöra iiit, svo gott af standi;
þafc er rjettnefnd Júbasar abfcri ; og hver og
einn skildingur, sein feliur í þann ajób, þab
eru biófcpeningar. þab er ab vísu satt, ab ailt
er hreinum hreint, en hvor heíir þó reikning
yfir þab, hversu matga breyaka og veiktrúaba
viilubækuinar 'nafa afvegaleitt? Margir minna
heibrubu embættisbrsabra hafa sagí ínjer, ab
þeir haíi meb ieibindum og vibbjób og mrb
hvíidum iesib sldiu bókina, til ab syndga sig
ekki á henni; þeir hafa þakkab mjer fyrir grein
ntína þó þeir lieíbu sjáífir vcrifc fæiir um ab
semja snja’lari grein; og þessi brófcur- og kristiu-
dúms-ást þeirra er mjer bezta fullnabargjald.
Ei.t gagn befir þó staiib af stóru bókinni,
sem sje, ub vjer þekkjum þ á nú betur en áöur,
sem eru biendnir í trúnui. Oss eru þeir mí
einnig orbnir kunnir, er biása ab þeim koium, ab
kneppa aptur iand vort undir ánaubarok páfa-
villunnar; vjcr vituœ, hvar ílokkur þcssi hefir
sitt liæli og hreibur. þab gefur á ab líta, þegar
hjátrúin og vantruin mætast í mifcju trogi —
„þab væri hjartkœr Uappa sjón, ab horfa á
ykkur, stóru flón1'4!
Jeg skal nú leifca hjá mjer ab benda á
1) þnfc er eitt af vitleysnm greinasmifcsins, afc niota
verfc og gildi ritgjörfca eptir longd og stærfc þelrra.
þannig f.r sá afc álykta, som toknr horkúf frain yllr
hreinan raerg, efcur scni holdur, afc nautifc sjo vitrara
en utafcurinn, af Jþvf naufsheiliun er stærri enn manns-
keilinn.
—• 15 —