Norðanfari - 16.09.1865, Blaðsíða 2

henni, sem hinir er sicapa hana. í>ab væri
annars hvorki vandasamt nje sndningsmikií),
njc hæltulegt, þótt nokkrir búandi menn í
hverjum hrcpp, gengju í fjeiag til ab selja
hey á vorin ef á þyrfti a& halda, þá fengju
menn vissu fyrir ab sveitin, a& Bilu sjálfrábu,
þyrfti eigi ab rerba heyþrota, og þótt sumir
í fjeiaginu eigi gætu selt hey, og aptur abrir
þyrfti aS fá hey keypt, þá bæri eigi á því, þegar
sveitin yfir höfufe hefBi nóg heyráfe. Engan
vil jeg sekta í fjelaginu, þótt hann gæti ekki
selt hey eba kæmist einusinni t heyþrot, en
efab einn optar en einusinni verBur heylaus,
þá vil jeg ab hann verBi fyrir útláturn til fá-
tækra, og eigi hann þar ekki sveit, þá sje
hann, fyrir þub í þribja sinn aö veröa heylaus,
gjöir fjelagsrækttr.
Fari nú svo, aS enginn hreifi vife þessti
málefni framar, þá verö jeg al álíta, afe menn
sjeu iujer samdóma um. þah. og þá vantar ekk-
ert nema framkvæmdioa til þcss a& koma hey-
sölunni á; en ef einhverjum kynni aÖ sýnast
annafc hagfclldara, vona jeg þa& muni koma í
Ijós í blö&unum, þar sem um undirstö&ustóipa
vellíbunar landsins er a& lefia.
10. 10.
*
■* *
Um Iei& og vjer fairtum ofan néfnda rit-
gjör& í b!a&i þessu, dyljumst vjer eigi þess,
a& vjer álítum umtalsefni hennar ttm a<t afstýra
heyskorti, sjc eitthvert hi&mestvar&andi velfer&-
armál landsins; jafnfnframt og þa’ó má virfe-
ast ótiúlegt, hvab margir embættisnienn fyrr
og sí&ar hjer á landi, hafa !áti& þetta mál sjer
litlu varfea, cins og líka tímaritin, blöfein og
framfaramennirnir, sem hafa verife a& stofna
ýms fjelög, t. a. m.'um verzlunarsamtök, jar&a-
bætur, kvikfjár rælct, sjávarútvegi, ábyrg&ar-
sjó&i, lestrarfjeiög og bindindi m. íl. hafa sem
gengi& fram hjá þessu allsherjarmáíi; já, eins
og dilt verfei gjört, livernig sem skepnuhöldun-
um rei&i af. sera þó ílestir atvinnuvegir lijer
á iandi eru byggMr á, e&a meira og rtiinna
sty&jast vi&. Öllnm er þó Ijóst, scm hafa alib
aldur sinn hjer, e&a dvalib hjer a& nokkrum
sta&aldri, hvafea vandræ&i, hörmungar og inarm-
fækkun, hefir Icitt af vanspiluninni í því afe
ætla ekki skepnum sínum árlega nægilegt fófe-
ur; og afe svo lcngi sem þcssu fer fram, geti
hagsæld landsins, a& því levti iiún er bund-
in vi& skepnustofnin, eigi »ta&i& hjer stö&ug-
um fótum, heldur vo&inn æ a& gína yfir höffc—
tira voriim, enda sá vo&i sem vjer álítum iillum
hallærum og plágtim verri, því þetta varir
sjaldnust nema fá ár í senn e&a vissa kafla
af árum, þar á nióti stendur hallatriít sem leife-
ir af vanspiluninni í heya-á°etningunum tneira
og minna ár eptir ár, og öld eptir öld, svo cf
hjer er eigi hin mcsta árgæzka, eru máske
þúsundir búenda ko-tnnir á heljarþriimina. Vjer
sjáum þó á þeim, sem æfinlega eru byrgir
me& hey, afc þa& er engin ómögulcgleiki á Is-
landi, a& ætla skepnum sínum nægilegt fó&ur;
já, því sí&ur ómögtilegleiki, sem þessir hey-
byrgu menn sitja opt á lakari jör&unum, liafa
meiri ómeg& og ntinna vinnu-afl, cn snmir
hinna scm opt lenda í heyþroti. Vansþilunin,
er eigi beldur æt.B einungis fólgin í því, a&
heymagni& s.:m skepnum cr ætla& sje of lítife,
Iieldttr og hvernig þvi er hngtært og skepn-
urnar liiríar. Vjer sjáum hve mikil3 vjer í-
missttm, þegar vanliöld verfea á skepnunum,
móts vi& þa& gagn, scm þær gjöra þegar þær
ganga vel undan. Vjer sjáum hve aumkunar-
vert þa& er, aö sjá skepnur dau&vona og falla
fyrir hungttrs- og horsakir; sem fyrir menn-
jna er álilinn hinn kvalafyllsti dau&dagi, og
þá allt a& einu fyrir skepnurnar, því volgt
bló& rennur í æfeum þeirra scm okbar. Oss
er þ4 bo&i& í Gu&s- og mannalögum, a&. mis-
brúka þær ekki, heldur fara vel me& þær.
þótt hjer afc framan eigi sje drepife nema
á fátt eitt, sem áhrærir nmtalafc velfer&anná!,
óskum vjer og vonum, a& þa& þó eigi a& sífc-
ur veki athuga manna, a& gefa þvi meiri gafim
en afe undanförnu, me& því ahnetint nú þeg-
ar a& loknurn hey-önmtm í haust, a& hafa ráfe
og samtök um, í hverjum hrepp fyrir sig, afe
engin ver&i heylaus næsta vetur, og frant í
græn grös, og svo framvegis á hverju ári.
Oss væri mjög kært, ef a& einn e&a íleiri
vildu semja ritgjör&ír, og láta prenta í þessu
blafci e&a hinum blö&umim, um þa&, mefc hverju
móti bezt mundi a& koma á almennum heyfyrn-
ingum, svo a& engiu fyrir heyleysi missi skepnur
sfoar.
þJÓÐFLUTNINGAR TIL VESTURIIEIM8 OG
EYJA-ÁLFUNNAR
(Suúifc úr Convcrs&tlona Lexicon. og Berl. TÍ&.).
þjó&flutningsr (Udvandringer) er þa& nefnt,
þegar menn fiytja sig me& lansafje sitt frá
þeim stab og úr því landi er þeir hafa á&ur verifc
í, nicb þaim tiigangi a& setjast þar a& og nema
sjcr bústafe. Utanferfca rjetturinn (jus emigraiah),
er leyfi þa& og frelsi, í vissum kiingnmstæfc-
utn táhnnnarlaust afc þora a& fara frá stafe ein-
um c&a landi. Fyrr meir átti sjerhver fijáls-
boTinn efca sá er freisi iiaffci verife geíifc, fulla
beimting á því a& mega fara frá því heimilt
og þvf landi sem harin haffci á&ur veri& og
honum gefcja&ist eigi icngur a& búa í, aunafc-
hvort vegna eigna-óvissunnar, e&ur fyrir at-
vinnuleysi e&ur af Ö&ruin orsökuin, e&ur sökum
ánaufcar og þyngsla af útgjöldura og öfcrum
embæltismanna álögum, efcur af því a& sam-
vizkufretsi hans baf&i verifc ntisbo&ifc e&a tak-
markafc. En af því fóíksfjöldi hvers ríkis, þar
sera utanfarirnar tí&bu&ust, eigi a& cins van-
afeist, heldur einnig a& af þessu leitidi mikife
tjón, bæ&i hvab tekjur ríkisins snertir sem og
vinmt-aflife, er haffci mikil áhrif á atvinnn-
vogina, þá hafa metin þcss vegna í mörg-
um lönduin bannafe útfer&irnar afe vi&lagiri
hegningu, og a& eins leyft, aö menn mættu
flylja sig frá einura stab til annars innan ve-
banda ríkisins. En hin daglega reynsla helir
sannafe, a& bann orkar einltis, þegar þa& eigi
er samkvæmt e&Ii mahnsins og rjettindum hans.
Ilinn eini rjetti vegur til þess, afc koma í veg
fyrir þjófcflutninga, er í því fólginn, a& menn
me& öllu tnögulegu mðtivcrndi bæ&i tnann-og
eignarrjcttindin; leyfi sjerhvers lands í'oúum,
a& hafa þa& samvizku- og trúarfrelsi sem hou-
utn er niest a& skapi, og kúgi þá eigi sem í
Salzborg og á Frakklandi til utanferfca; leyti
þeim undir vernd laganna óskorafc frclsi í at-
vinnu sinni, verzlun og vi&skipttim, og loíi
þe'nn í ná&um a& njóta ávaxtanna af ifcn sinni;
a& menn eigi framar, cins og fyrr meir átti
sjer dæmi, ofurselji þ4 ofttrvaldi efcur ónytj- .
ung3skap cmbættismanna, e&a einokun dóm-
endanna, heldur veki þa& traust lijá þeim, a&
þeir enga ástæ&u bafi til þess a& kví&a fyrir
ósanngjörnum rá&stöfunum, tollum e&atekjum,
sem Iagt sje á eptir geðþekkni og af handa-
/
hófi. I því ríki hvar fyrir engu slíku er a&
óttast, setn lijer ræ&ir um, þarf eigi a& bera
kvíiboga fyrir, ab menn flytji þa&an, lieldnr
sækja sem ílestir eptir a& komast þangab. Sá
rjettur a& mega vera hvar ma&ur vill, t. a, m.
fara vist úr vist af einni jör&inni á a&ra, úr
einum kringitmstæ&um í a&rar osfrv., e&a fara
af landi brott, er einn hinn helgasti og naufe-
synlegasti rjettur mannsins. þegar menn hug-
lei&a, Iive mikife krefst til þesa, a& yfirgefa
heimili sitt, sem allt hi& umlifcna og endur-
minningar þess, eru tengdar vi&, me& mó&ur- .
málsins- og venjunnar böndurn, til þess á ó-
kunnum stafe, a& leita óvissrar Iukku sinnar,
svo þurfa msnn cigi afe óttast, a& brottfer&a-
sýkin meintaki nokkurn, án þess hann sje
knú&ur af einhverjum yfirgnæfandi hvötum o
kringumstæfeum. Menn geta inefe óhrekjanlegri
vissu sannfærzt um, a& hvar helzt sem þjó&->
flutningar fara í vöxt, er þa& eigi sjúkleiki út-
af fyrir sig, heldnr vottur þess og aflei&ing
a& þar er vi& eitíhvafe ábótavant a& búa^
livert lieldur þa& á rót sína í óblý&u nátt-
úrunnar, e&a skorti á þyí sem krefst ti!
vi&urhalds lífinu, e&a í einhverri tilhögun stjórn-
arinnar, sem stendur öndverfe iiugsun og þörf-
um þjó&arinnar. þegar einum c&a fieirura
finnst þa&, a& þeir ekki geti hiítt lögum lands-
ins, e&a reist rönd vi& því a& ver&a ö&rum a&
byr&i, nema me& því a& mei&a samvizku sína^
þá á þa& aö vera þeim heimilt a& afsala sjer
hinum borgaralega rjetti, og leita sjer annars
liælis og gri&asta&ar, sem hann hyggur sjer
vera hugþekkari og affara sælli en þar sern
Imnn hefir verib þ>a& var því lún mcsta
har&stjórn, er Lú&vík XIV. rænti hina refor-
meru&u trúarbrag&afrelsi sínu, og þar á ofan
stemmdi mefc öllu nióti stigu fyrir brottfer&*
um þeirra. Eins og hver einstaknr ma&ur
sem frjáls er og ekki sjerlegum lögum bund-
inrt, og ekki er embættisma&ur e&a herma&ur,
hefir rjett til þess, a& vera hvar hann vill, svo
er þa& einnig fyrir liinum íleiri, hvort heldur
þeir eru í smærri efca stærri fielöguin. þafe
er því au&sætt, a& engin lieimild er fyrir því,
a& svipta fremur liina mörgu en hvern ein-
stakan' brottferfcar rjettinuni. Af skyldunum
fæ&ist rjetturinn; en þar er licldur engin rjett-
nr, sem möguiegleiki skyldunnar eigi er und-
anfari; þctta er talin einhver hin frjóvsamasta
grundvallar regla í hinum aimenna þjó&a rjetti.
En þar sem mögnlegleiki skyldunnar á sjcr
sta&, þar er og grundvöllur til rjettar; og þeg-
ar þa& í eiristökum tilfdlum er sem þa& sje
samvizkunnar bo&, þá getur hver fyrir sitt
leyli bezt dæmt í því máli, cn engin ann-
ar dómari á jör&u. þess vegna er þab, í
stjórnfrelsislögum ilreta, a& bverjuin þar cr
a& ósekju heimilt a& yfirgefa fósturjör& sína,
afe undanskildnm þcim sem einhverjum sjerleg-
um skyldum em háfcir t a. m., eins og á&ur
er ávikife, cmbvttismenn og hermenn, sem stdr-
cancetleninum var veitt heimild til a& breyla,
þegar kringumsttt&nr mæltu nve& því. Ilin
Frakkneska sijórnarskipun frá 1789 heimila&i
hveijum ótakmarka&ar brottfarir, og lög [iau
sem samin vom gegn brottförunum liöí&u eigi
tillit til þcss hvernig ásigkonvulagi ríkisins væri
háttafe e&a hentafei bezt í þessu efni, heidur
a& eins tii hins óvinveitta tiigajtgs, aem flestir
höffu, er broit fóru, en vi’du þó eigi afsala
borgara rjctti sfnum á Frakklandi, af því þeir
hug&u þá a& geta, eptir sem áfeur, sett sig
öndver&a gegn hinu nýja fyrirkomulagi ríkis-
stjdrnaiinnar; og þess vegna var þa& sein
hegningarlögin, sem s& þessu lutu, höf&u nokk-
u& ti! sín3 máls, þö eigi þan, sem samin voru
í eins konar stjórnaræ&i. Á Prússiandi voru
brottfarir undantckningarlaust bannafcar. Vifc-
líka ákvar&anir áttu sjor og dæmi í lleiri ríkj-
um, þó yfirtæki harfcncskjan í því sem fleiru
á Rússlandi. Menn mega annars fullyr&a, a&
því rneiri og sifefer&islegri, sem hin innri
menntun cr hjá þjó&inni og ríkiastjórninni, þvf
færri orsakir eru til biottferfanna, cn frclsiö
þó cigi a& sí&ur í sama blulfalli. Siunbands-
lög þjó&verja leyffcu a& ví?u brottfer! irnar, en
cigi óskorafe í tilliti til f>ess hva&a augnami&
útfarinn hat&i, er hvorki sýndist gcta verife
samkvæmt ströngum rjetti, enn sí&ur til nokk-
urrar nytscmi, því þótt ýms ríki, t. a. m. Bæ-