Norðanfari - 27.09.1866, Side 2

inn í vísindalega rannsúkn, og sannleilcs tilfinn-
ing hans, sem en var ósnert af ormi spillingar-
innar, Ijet hann æ betur og betur sjá og fmna
til, hve mjög hinir kirkjulegu gubfræbingíw
nota hártoganir og afbakanir til þess ab Ieiba
menn á sitt mál.
Einn af kennurum hans, Jens Möller,
sem hann unni mjög, var gagntekinn af Jö-
hannesar gubspjalli; Magnús Eiríksson varb
þab og, og hann hjelt ab í þessu guSspjalli væri
aliur kvaptur og kjarni hins nýja sáttmála
fólginn. En þessi skobun á gubspjallinu var
ekki sprottin innan a&, hjá Magnúsi, lieldur
hafti hann fengib hana af Jens Möller, og
einmitt þetta varS orsölc til þess, ab hann
fann gallana á gubspjallinti, þegar hann rann-
sakabi þab nákvæmar. Hann ím.yndaM sjer í
fyrstu, ab sín ónóga skynsemi og syndugt
hugarfar sitt hamlabi sjer frá aí) Ieiba aug-
um hib guMega ágæti gnSspjalIsins; og á þess-
um vegi, sem leitt hefir flesta hina mestu menn
til þess aS brjóta á bak aptur þab sem geymzt
befir oss frá fornöldinni (o: Tradition, sem er
bæbi nninnleg og skrifub), komst bann loks
til binnar föstu sannfæringar ab Jóhannesar
Gubspjall væri falsgubspjall, enda þótt þa&an
sje komnar flestar trúarselningar kirkjunnar,
sem eptir hans skobun myrkva, afbaka og falsa
hina hreinu kenningu Jesú Krisfs. I Svíarílu
er þegar búib ab snúa riti Magnúsar tnn Jó-
hannesar gubspjallib1, og brábum mtin þab
gjört verba í fleiri löndum. þess þarf varla
ab gefa, aí) Magnús Eiríksson er gagnkunnug-
ttr og virbir mikils rannsóknir þjóbversku gub-
fræbinganna. I bók sinni um „Gu& og si5-
bæfandann“, sem ,nýlega er kominnút, segir
hann Dönum frá fundtim hinna þýzku prótes-
tanta og hvetur til þess, ab einhverju líku vetbi
á Itomib í Danmörku. I Danmörkti gengnr
ekki á ö5ru en tómum flokkadráttum; cn ekk-
ert fær ráíiib bót á þesstt ástandi nema þab,
ab snúa bngtim manna til þess er þá varbar
mestu, en þa5 er trúin, hvernig efeli hennar
sje, hvernig eigi ab boba hana og f hverju
hlutfalli hún standi ti! lý&sins. Eit Magnúsar
um gubspjall dóhannesar er svo sannfærandi
fyiir sjerhvern menntaban mann , a5 rnenn
dragast til þess sí og æ; og ab svo miklu leyti
sem oss er kunnugt utn þýzkar hækur þessa
efnis, þá stendur margt þab í bók Magnúsar,
sem engum helir ábur orbib ab færa í rit2.
Magnús Eiríksson á heima í Kaupmannahöfn,
og ekki höfum vjer enn sjeb hvernig hann iítnr
úís. Hann lifir fátæku lífi, á tímakennslu.
Tilraun sú, sem danskir gubfræHngar liafa
gjört lil þess ab yfirstíga hann meb þögn, hefir
öldongis rnistckizt, og þab því fremur, sem
menn hafa tekib honum vel í Svíaríki. Slíkt
þekkja merin og á þjóöverjalandi.
í hinni síSustu bók sinni, um „Gu5 og
sibbætandann“, sýnir hann oss á einum stab
hinn sanna kristindóm frá nýrri hlib. G'.abir
föliumst vjer á mál hans. þar meb sprettur
npp fyrir oss þab hlib, sem leibir oss inn í
söfnubi, þá er vjer hlutum a& forbast, til þess
vjer eigi týndumst, abhyliast þá villulærdóma,
er oss því fremur hryllti vib, sem oss vortt
1) Sí heitir Ekdsl, er snáib hefir, einn af helztu
prestnnnm t Stnkkhnlmi, op er anbsjeí) ab erkibísknpi
Svía heílr eitthvab þútt koma til ritsins, því hann kvab
ekkl »tla ab setja Ekdal af prestseinbætti f^rir þab, og
er kirkjan í Svíaríki uiikln rfgbnndnari en í Dan-
niörkn, þar sem f ranninni er engiri klrkja.
2) þaí) væii núgn gaman a& því, ab bera saman vib
þetta dúm fslenzkn gnbfraioinganna nm Magnás, eink-
nm horra Signr.bar Melsteís.
3) í þýzka textannm 6tendnr: „og ekki hiifnm vjer
enn sjeí) hií> líkamlega hreysi þessa sjaldgæfa anda“.
„(Anch wir sahen die körperliche Hyile dieses seltenen
Geistes noek nicht vor nnsern Angen“).
bobaSir þeir evo sem væri þeir rebri saunleik-
ar, sem yfirelígi vorn skilning. Magnús segir
á 33. bls.:
„Merm ern vanir a& kalla Krist stofnanda
kristinnar trúar, sem svo er kölluö, og meina
þar me5, ab hann hafi stofnsett nýja trú.
Rjettara er ab skoba hann sem endurbætara
gybinga-trúar, því hann (sjálfur) hefir enga
nýja trú stofnsett, heldttr einungis endtirbætt
og fuliitomnab þá trú, sem hann hafbi fengib
af februm sínum. Ef Kristur hefbi komib fram
til þess ab stofnsetja rtýja trú, ef þetta Itefbi
verib tilgangur hans, þá hefbi hann meb engu
móti getab hjá því komizt, ab benda lærisvein-
um sfmim á þab; en um þab hefir hann
livergi nokkursstabar getib, þar sem hann mildu
fremur bendir þannig á Abraham, Mó-
s e s og s p á m c n n i n a, ab lærisveinar hans
hlutu ab styrkjast í þeirri meiningu, ab liann
kenndi þá hina sömu trú, sem þeir þegar höfbu.
Jafn ljóslega sjest þab á hinni fyrstu postul-
legu prjedikan, ab þeim datt eigi hib mittnsta
í hug, ab boba nýja trú. þeir kenndu ein-
ungis, ab Jestis frá Nazareth væri tnabur, sem
útbúinn væri krapti og anda Drottins, og ab
harin væri hinn fyrirheitni Messías (Sjá ræbur
Petri í Post, Gjörn. 2 3. 4. b. og 10. kap).
Meb öbrum orbttm: f>eir kenndtt, ab Jesús væri
hinn útvaldi þjónn Drottins er ætti ab leiba
lýbinn til Gubs. Kenningin um persónti Krists,
stobub af hinni heibnu kenningti um logos
(orbib), og þau rit, sem eru döggvub af hinu
glæsiiega og skjalmikla gubspjalli Jóhannesar,
hafa smátt og srnátt komib því til leifar, ab
Kristur, sem ekki vildi nje ætlabi sjer ab vera
annab en endnrbætari trúarinnar, varb sjálfur
ab Gubi og þatinig dýrkabur og tilbebinn eins
og Gub. En þetta stríbir á móti hans kenn-
ingu, þar sem rjett er sagt frá henni, en þab
er ekki gjört j gubspjalli Jóhannesar“,
petta scgtr þesst merkllegt fslendingnr,
og f ritum hans lýsir sjer barnleg, djúp og
trúrækin sál, ásamt stranglega sibferbislegum
krapti þess anda, sem nærst hefir á brjóstum
hinnar tignarlegustu vísindagreinar allraþeirra
er til eru. Fratnkvænulir ltans í Katipmanna-
höfn ertt því merkilegri, sem hann hefir átt
mikiu örbugra og í miklu meiri baráttu en
mcnn eiga á þjóbverjaiandi, Englandi eba í
Frakklandi. Orsökin til þessa er sú, ab Dan-
mörk er mjög Iftib ríki og Ðanir mjög lítil
þjób, þar sem klerkavaldib, stobab af hugsun-
arleysi og doba alinennings, á hægt rneb ab
leggja eins konar hulib ok og leynifjötra á þá
menn sem fást vib ab gefa út og selja bækur.
I Ðanmörku skilja menn enn ekki Magnús, af
því alþýban heldur sjer hugsnnarlaust vib þessa
kirkjukristni, sem irún nú er vön orbin ab
dúra f; og þess vegna lielir hann fórnab fje
og franta fyrir sannfæring sína, í stab þess ab
hann átti hrós og hagnab skilib. Já hvab
meira er, eptir ab hann ekki gat samrýmt þab
vib samvizku sína, ab verba presíur, þá hafa
ntenn enda leitast vib, ab bægja honum frá
srmjvegis skóla-embættum, meb því ab lýsa
hann „vil!umanntt' jþetta minnir oss á atburb
í Kíl eigi ails fyrir lötigtt, þegar gáfaburgub-
fræbingur ab nafni Greve hlaut ab lúta í lægra
haldi fyrir Claus Harms og Goezí Kílarpresti,
er voru ólmir í ab fyrirdæma „villumenn“.
En vjer höfum tekizt á hendur fagra skyldu,
er vjer höfum minnzt á Magnús Eiríksson og
rit hans, sem inni halda svo marga sannlega
nýja sannleika, jafnvel fyiir þjóbverjaland,
sem þó er næsta fjölskrúbugt ab góbum rit-
ura um þetta efni.
Nokkrir Islendingar í Kaupmannahöfn.
DM LATÍNUSKÓLANN í REYKJAVÍK.
I blabintt, „íslendingi“ 1864, nr. 3-4.
er komin fyrir almenningssjónir greinarkorn um
lærba skólan í Reykjavík eptir einhvern
ónafngreindan höfund. í grein þessari ermeb
ljósum rökum sýrit, ab fluttningur skólans frá
Bessastöbum til Reykjavíkur var til mesta
ólibs fyrir land vort og niburdreps fyrir mennta
framför þjóöarinnar, eins og reynsian hefir líka
sýnt og sannab. Dpp frá þvf fækkubu ár frá ári
þeir, sem til skólans sóktu svo í mesla óefni
var og er komib meb embættismannaefni einkum
prestlingana. þar af hefir aptttr lcitt, ab þrífa
hefir orbib til þeirra óindisúrræba ab gjöra,
samsteipu tír braubunum, og þab sumstabar
þar, sem braubin enganveginn gátu átt subur
saman, og hefir prestunum þvf orbib óliægra
og jafnvel ómögulegt ab stunda embætti sitt
svo rækilega sem átt hefbi ab vera.
Höfundur greinarinnar í „Islendingi" hefir
svo sniklarlega tekib fram alla þá mörgu og
nreinlegu galla, sem vom á því gjörræbi ab flytja
skólann frá Bessaslöburn til Reykjavíkur, og
þab virbist óþarfi ab ítrelca þá aptur hjer. jrab
óhappa atvik er, cins og margt fleira talandi
vottur þess, hvab Dönum er sýnt um, ab berja
fram sinn eigin iiugþótta þvert ofan í viija
þjóbarinnar henni ti! tjóns og óhamingju. f>ab
var ckki einungis meiri hluti 9 manna nefnd-
arinnar í Reykjavík, sem andæfbi á móti því,
ab skólinn væri ílut'tur í Reikjavík heldttr
einnig allur þoni hinna beztu og hyggtiustu
landsmanna. Tilgangur Bardeníleths ab flytja
skólann og þeirra, sem honttm fylgbu var aub-
sjáanlega sá, ab gjöra Reykjavíkur búum hægra
fyrir ab hafa skólann fyrir fjeþúfu, því þab
liggur í augum uppi, ab allur sá styrkur, sem
Reykvíkingar fá af því opinbera lianda sonum
sínum í skólanum cr hreirin ávinningur, því
þó þeir fái cngan styrk, geta þeir látib mennta
sonu sína nokkurn veginn kostnabarlaust. þeir
þurfa sumsje eins ab fæba þá og klæba þó
þeir fari eklti í skólann,
þegar litib er á ailar kringumsíæfur vib
skóla vorn, virbist þab liggja Ijósast fyrir, ab
haganlegast mundi fyrir Iandsmenn, ab skólinn
værl fluttur aptur frá Eeykjavik, annabbvort,
aptur ab Bessastöbum eba enn heldur í Vibey,
ef þess væri nú kostur. En hvert tiltækilegt,
væri, ab reisa aptur 2 latínúskóla í landinti,
verburtíbin ab sýna fram á og hvert fje gæti
til þess fengist. Mér virbist þab allt eins þjób-
legt og yrbi sjálfsagt miklu kostnabarmínna,
fyrir landib, ab skólinn væri abeins einn, en
svo rúmgóbur ab hann gæti rúmab alla þá
pilta sem vildll leita sjer skólamenntunar. f>ab
mundi varla þurfa ab gjöra ráb fyrir fleirum í
senn en 60-^80, En nú er ab gjöra vib því
sem er, ab skólinn er í Reykjavfk, og vísast
langt þess ab bíba ab tækifæri fáist til ab
flytja hann þaban, og, er því mesta naubsyn ab
allir sem hlut eiga ab máli leggist á eitt og
sje sammála og samtaka ab rába bót á þeim
göllurn og erfibleikum sem af því leiba fyrir
landsmenn ab skólinn er þar scm hann er; og
vona jeg ab landar mínir taki ekki ílla upp
þó jeg láíi í ljósi þab sem mjer hefir dottib í
hug þar ab lútandi.
þab er óneitanlega satt sem höfundur
hinnar áminnstu gveinar í „lslendíngi“ tekur
fram, ab tvöfallt er nú dýrra, ab kosta pilta
til kennslu í skólanum en meban hann var á
Bessastö’um En til þess, aö kostnabur þessi
verbur svo þúngbœr og fráfæiandi fyrir lands-
tnenn, má finna abrar orsakir en ónœrgætni eba
ásœlni þeirra sem takast á hendur ab annast
um naubþurftir sona okkar f skólanum. þab er
hin mikla apturför í öllum sveitabúskap, sem
dregur alian kjark úr landsmönnum og gjörir