Norðanfari - 08.01.1867, Síða 2

hefir engi fjárhagsráb; þa?i gefur a7» eins rættí
e i n b e r löggjafarraíil, en engin þau mál er
fje þavf til framkvæmdar, þyí aö þá lendir
þingib í þeirri klípu, anna&bvort ab fella mál-
ií) þegar, efcur ab leggja skatt á landsmenn,
og þa& geíur enginn viljab framar, eUir þá
leggja toila á muna&arvöru, og þal getur þab eigi
lagt til, rnefan vjer höfum engan landssjdfe a&
minnsta kosti, e&ur dá 1 ítife fjárforræ&i, því,
me&an svo er, höfurn vjer engi not af fje því
er afgangs ver&ur, svo sem jeg hefi á&ur sagt,
auk þess er þingi& getnr enga tiisjón a& gagni
haft me& fyrjrtæki því e&ur stofnun, er þub set-
ur á föt En þinatnenn eru ntí svo hræðdir við
Iandssjtíð sí&an á þjó&fnndinum, a& þeir rnega
eigi heyra lands.-jób nefndan á naín. J>ví
niitur, þetta vir&ist a& vera þrcr einu rocnjar
er þingmerm nú eiga eptir þjó&fundinn sadlar
minrtingar. j>a& er satt, eptir er þa& tírræ&i&,
a& fara í skollaleik vi& stjórnina; en til hvers
er þa&, þá skolli er eigi heima? Fjárhags-
leysib er vöggumein alþingis,’og það ver&ur
þo-s dau&amein, ef svo btíið skal lengur standa,
bæ&i í áliti þjó&arinnar og allra heilskyggnra
þingmanna. Enginn geíur Ijósiaust iifa& langan
tíma, svo er og um alþingi; en þa& hi& eina
ljós, er því hefir lý.-t í þessu ragnarökkri fulls
fjárliagsleysis, er skin Irá vonarstjörnu þeirri
a& fá sem fyrst fjárforiæfi. A& vísu hefir
og glampab í augum manna blár logi — bara
a& hann væri eigi blár innan! — upp af
fje forfe&ra vorra fólgnu í ríkissjó&i, og hræv-
areldur takmarkalausrar fjárkröfu heíir leikife í
kolli sumra manna og snarkab á or&um þeirra.
En hin skynsamlega rödd þings og þjó&ar þrá-
ir og andvarpar me& Herder: meira Ijósl
Fjárhagsleysib hnekkir eigi a& eins áliti
f-mgains og eyfcir framkvæmdum þess, heldur
,;iar. þa& og atbafnir valdstjettarinnar, og
ir þa& a& verkum a& engin eigiuleg land-
n er á landi hjer í flestum greinum. þa&
. verið tekife til þess, og þa& me& rjettu,
a& inenn hafi eigi rá& á a& seija svo mikib
setn eina rollu á konungsjörb, án leyfis sljórn-
arinnar í Danmörku. En af hverju kemur
þetta? Af því a& aliar tekjur af umbo&sjörb-
uin ganga í ríkissjófe, af því a& vjer höfum
eigi fjárforræ&i heldur konungur. Menn liugsa
ntí og segja jafnan þá er um þetta era&ræ?a:
af því a& öll yfirstjórnin er í Danmörku, þá
getum vjer ekkert fyrr en vjer fáum stjórnar-
bót; og skilja svo vi& stjórnavbót einkuin og
sjer í iíigi, „a& ein verbi sett og á einum stab
í Reykjavík, þriggja manna yfirstjórn á landi
hjer“, eins og a& stjórnarbótin sje mestmegn-
is fólgin í sem fjölmennastri og sem sterkastri
landstjórn, eigi þá gegn stjórninni í Danmörku,
heidur gegn landsmönnum sjálfuin. En slíkar
hugsanir eru einveidishugsanir, e&ur í skástalagi
ekrifstofuhugsanir, og eiga því alls ekki skylt
vib þjó&holla og frjálslega stjórnarskipun. þetta
er og öfugt hugsa?; hi& sanna er: Vjer §ct-
um ekkert framkvæmt, af því aö vjer höfum
engi fjárhagsráb; og einnig: vjcr höfum eigi
landstjórn af því eingöngu a& vjer höfum eigi
fjárhagsráb. Jeg skal taka eitt dæmi af
mörgum, Amtmennirnir hafa a& lögmn sömu
yfirstjórn yfir póstgöngum í landinu sem
ylir vesunum. En hva& kemur þá lil þess,
ab þeir hafa svo margfalt minna vald yfir
póstgöngun im en vegabótunum? þ*a& eilt, a&
amtmcnn liafa engin fjárhagsráb í póstmáleín-
um. þessa vegna ver&a þeir a& leita til stjórn-
arinnar, ef þeir vilja a& póstur gangi a&ra leifc,
ef grei&a skal póstafgrei&slumami þó eigi sje
meira en ttí-kildingsvi&bót, hva& þá heldur, ef
fjölga skal pósium e&ur afgrei&slumömmin. þar
a& auki getur stjóvriin þegjandi tekib af allar
póstgöngur, meö því a& neita ura fje til þeirra.
J>annig er þessu varib í öilum landstjórnar-
málum vortíin, og.þannig hlýlur því a& vera
varib a!D þá stund er vjer cnsjin fjárráb fá=.
um. Oss vairtar eigi svo mjög landsljórn-
a r m e n n , Iieldur 1 a n d s t j ó r n a r v a 1 d ,
og þa& vantar oss eingöngu af því aÖ oss
vantar fjárforræ&i. þaö er me& ö&rum oi&um:
fjárforræ&iö er fótuiinn undir landstjórninni,
en elgi hins vegar1. E&ur segib mjer, hva&
getur sá mabur framkvæmt af sjálfsdáfuin, er
eigi hefir rá& yfir einum skildingi? Ekkert
þa& er fje þarf til. Hugsa&u þjer eigí a& eins
„eina og á einum sta& þriggja manna ylirsljórn
á landi hjer“, heldur 30,300,3000, svo margra
manna yfirstjórn sem þú vilt, en plla án fjár-
forræ&is, e&ur ómynduga, hvab, heldur&u þeir
gjöríu stórar fígtírur? Taklu öll fjárhagsráb
sveitarinnar frá lueppstjórunnm, ætli þeir kæmi
morgum ómögum ni&ur? Taktu yfirráb yf:r
jafnafarsjó&unum frá amtmönnunum, skykli
þeir selja rnarga og fjölmenna-fjárverfci? Jeg
er hrædditr mn eigi. En sama er nú urn
landstjórn og alþingi a& segja í þessu efni,
sem um roinni mannfjelög, sem urn hvern
inann einstakan, því a& hverr sá er ómyndug-
ur, iivort þab er heldur landstjrtrn, alpingi,
hreppur etur einn ma&ur, er eigi liefir fjár-
forræ&i, og þjer er óhætt a& trtía því a& au&ur,
er ma&ur hefir rá& yfir, er afl þeirra liluía er
hann gjöra skal.
KLÁÐALÆKNINGARNAR Á SUÐURLANDI.
Ntí er þá „fjárkiá&inn mikli“ btíinn a&
geysa 10 ár á Sn&urlandi e&ur hclming af
þeim tíma, er hann áfcur var á landi hjer,
þar til hann var gjörsamlega upprættur. Eng-
irin hlutur hjer á landi hefir verifc þreyttur
rneb jafnmiklu kappi af stjórninni í líaup-
inannahöfn og stjóruármönnum Su&uiUnJ- «■>,
klá&alækningarnar; og inenn geta meb sanni
sagt, a& stjórnin liafi eigi á þessum sí&ustu og
verstu tínnim lágt áhuga á nokkurt íslenzkt
málefni annab, svo mikinn áhuga liefir liún á
þa& lagt. En jafnan er hart ab spyrna á móti
broddum sannleikans. A& vísu má þagga
hann ni&ur um stund, 10 ár efca lengur, en
hann rís aptur upp og lœtur þá til sín heyra.
þ>ess vegna hijófcar hin sí&asta saga af fjár-
klá&anum fyrir sunrian þannig: Almenn sara-
tök um Kjósar- og Gullbringusýslu svo og um
0ifus í Árnessýslu til ui&urskm&ar, og almenn-
ur fundur um þa& haldinn í Reykjavík undir
forsæti og ægishjálmi klá&anefndarinnar sjálfr-
ar og handarkrika stiptamtmannsins, En er
þá stptaintmaöurinn sjálíur kannske nifcur-
skur&arma&ur? Nei því fer fjærri, og vil jeg
ntí stutttega svna a& ni&urskur&urinn, fyrir
sunnan hafi eigi verifc því a& kenna, afc stipt-
amtmafcur þessi efcur liinir er fyrir hann voru
hafi veriö annab en ströngustu lækningainenn,
heldur Iiinu a& þakka, a& alþýta kunni betur
a& htía og þekkti betur hag landsins en stjórn-
in sjálf og aliir htíákarlar hennar, svo og því
a& sannleikuiinn er hvorjum ntamii máttugaii.
Frá byrjun kláfcasýkinnar skiptust menn í tvær
sveitir, þótt ni&tirskur&arfiokkurinn væri þeg-
ar í uppliafi miklu mannsterkaii. Forseta al-
þingis 1857 iókst me& umrá&i stiptamtmanns
þá a& vefja þinginn um fingur sjer. iStjórnin
ljet sffan, knúin og „besetin* af einhverjum
illurn anda, ginnast til a& framfylgja lækning-
1) „Skattaálligurjettiirimi (= fjjSrhagsrjrttnr, fjárfnrrai&i)
ar einn liimi vemlegasti partur #f stji'iriiarbútarmáliiui,
og lieSr jafuan verifc álitinn sem fúturinn undír sjei—
hverju frjálslegu stjórriarfj'rirkomulagi11. þessi eru or&
Fáls Melste&s amtmanns, er eiiaust var nianua bezt a&
sjoc í stjórumálefnnm hjer ií landi (alþt, 1857, 25. bls.).
unntn me& óheyríu afli Stjórnin vildi nii
vura viss um signrinn, tók þvf í hönd sjer
„gimstein þjó&arinnar“, fjekk iionum upp á
vasann þtísundfalda Jtídasar peninga, rnc& þvf
a& lriín var nýbtíin ab lesa söguna af Hrólfi
kralca á dönsku; sló hann til riddara, svo
hann yr&i því óliaufca'i ti! a& rífca fram í
móti amtmanni Nor&lendinga, er hæ&i hún og
hann — þau voru ntí hæ&i eitt hold á þeim
dögum — haffci vondan bifur á fyrir nibur-
sktir&inn í Htínavatnssýsiu. En þa& korn fyrir
ekki, þótt fjelagi hans fmndi sköl'iitinginn frá
Holti á skrifslofn amtmanns; þab kom og fyr-
ir ekki, þótt hann hiingdi fjepyngjnnni fram-
an í hónda nokkurn í Eeykholtsdal; öll keitn-
keröld kláfarekanna mefc seifmf'nnuin þeiira
komu og.fyrir ekki — því „meira má ., . , «
meira mátti sannieikurinn. Stjórnin haffci furid-
i& gimsteiuinn en eigi óskaisieiiiinn. Hán fór
þ'í aptur í leit, og fann þórb Jonas-en, hinn
lögkæna inann og lagkæna. En þrátt fyrir
alla lagkænsku hans, urfcu lækningarnar þó því
ískyggilegii í reynsiuimi sem þær voru glæsi-
legri á stjórnarpappfrnum, Stjórnin fann, a&
pappírinn var a& vísu gó&ur, en eigi heill, me&
því a& hann var meljetinn af klíi&amaur, fór
litín því enn á fjörnrnar, og fjekk eplir langa
mæ&u tii stiptamtmanns Ililmar Finsen, er auk
aunara mannkosta, sem raunar eru lítt kunnir
iijer um sveilir, var kominn af eintiverri hinni
göfugustu ætt á landi hjer. Ilann íór þegar
til lækningastarfa sinna. Löngu áfcur höf&u
menn kennt tvennn um a& lakningarnar á
Su&urlandi iiöf&u mishepjinast svo hraparlega.
Adani kenndi forbimi Evu um, Eva höggorm-
imim, og stjórnarmenn Su&urlands kenndu svo
ranglei’a þjófcólli og „æsingnm Nor&lendinga*
um allar ófárir lækniriganna. f>etta voru því
skerin, er liinn nýi stiptamtma&iir átti r'
f milli inn 4 oí»1^1»öA» leck niiigaríIIUy ci*
þrá&i, og star&i á dag og nótt. }>a&
lega gjört af st ptamtmanni a& taka Jón Gu&-
mundsson inn í kD&anefndina, þvíá satnri stundu
sló öllu liinu mikla óve&ii þjó&ólfs í dtína-
logn. Ntí var a& ráfci stiptamtmanns farið „f
kiafcaltísar!eitargjöi&“, farið afc sko'a og ba&a,
og þa& á stmidum skollans heiit; tómlátum
var hóta& hör?u en óhlýfcnmn refsafc; klá&a-
lögunum íiýju var heitt í fiillu trausti þe-s a&
„nýir vendir sópa bezt“. Stiptaintmafcur gleymdi
liéldur eigi liiiut skerinu, aö foifcast allt sarn-
neyti vi& hina rangtrtíu&u Noi&lendinga Fyrir
því hefir hann víst. skrifab aintmunni vorum
brjef þa&, er lijer fylgir á eptir og hifcjum
vjer líka Nf. a& auglýsa svar amtmanns vois,
Bæ'i hrjef þtssi voru hjcr lesin upp á þing-
uin í vor, og því veit jeg a& þan cru rjett.
Ntí sýndist allt vera me& himnalagi. St'ptamt-
mafcur var lukkulega kominn fram hjá Skylla
og Karyhdia: þjó&óll'ur var þagna&iir og Nor&-
lendingar excoimminisera&ir. „F,n livernig fór
kötturiun Siigi“? Er suinri tók a& halla og
801 a& lækka, hcyr&ist allt í eimi fara afc unila
í þjófcólíi, og vissi enginn lijer, hvort þa& voru
lieldur hiotur sofanda manns, e&ur vefenrhljófe.
j>etta var, þa& var spaklegur fyrirbo&i stór-
tífinda þeirra, er ntí eru frain komin. Flest
Stórmenni sunnlendinga dreif til móls í Reykja-
vík, sem þá er mý safnast á mykjtiskán, og
forma&ur klá&anefndaiinnar helga&i lei& niefc
atidagipt þeirri, er suinir menn hafa af licimsku
sinni fría& honum. Skjótt cr yíir sögn a&
fara: allt lenti svo í ni&urskur&i. Kann jeg
svo eigi þessa sögu lengri. Biýt jeg því vi&
hlafc, Norbanfari gófcur, og sanrfagna í fullrl
alvörii Sutinletidingum eigi fyrir þafc a& mó-
rcnda peisan helir sigrab bláa kjólinn borfca-
lagfca, e&ur skinnsokkurinn stígvjelib, heldur
fyrir hitt a& þeir munn skjótt fá unnib fullann